Các ngành, lĩnh vực tham chiếu Luật KHCN (sửa đổi) và ĐMST để xây dựng “sandbox” đặc thù

Ngày 27/6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật Khoa học, Công nghệ (sửa đổi) và Đổi mới sáng tạo (ĐMST) gồm 7 chương, 73 điều, có hiệu lực có hiệu lực thi hành từ ngày 1/10/2025, trừ trường hợp quy định tại các điều 15, 61, 62, 63, 64, 65 và 66 của Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025.

Luật đã thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW, Nghị quyết số 68-NQ/TW; kế thừa các nội dung cốt lõi trong Nghị quyết số 193/2025/QH15 (từ Điều 3 đến Điều 9), đồng thời có quy định thông thoáng, mạnh mẽ, đột phá hơn; đã được rà soát, chỉnh lý bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, với các luật và các dự thảo Luật trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV.

Tại chương 2 của Luật KHCN (sửa đổi) và ĐMST có mục 2 về thử nghiệm có kiểm soát công nghệ, quy trình, giải pháp, sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới.

Theo đó, thử nghiệm có kiểm soát là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép tổ chức, doanh nghiệp (DN) triển khai thử nghiệm đối với công nghệ, quy trình, giải pháp, sản phẩm, dịch vụ hoặc mô hình kinh doanh mới mà pháp luật chưa có quy định hoặc khác với quy định của pháp luật hiện hành, trong điều kiện thực tế có giới hạn về phạm vi, thời gian, không gian.

Trao đổi nội dung với truyền thông về những cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sanbox) có thể liên quan tới rất nhiều các ngành khác, ví dụ công nghệ tài chính (fintech) thì liên quan tới ngân hàng, tại buổi họp báo thường kỳ tháng 6/2025 của Bộ KH&CN, ông Nguyễn Nam Hải, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính cho biết khoản 6 Điều 21 của Luật KHCN (sửa đổi) và ĐMST đã nêu rõ: "Căn cứ vào yêu cầu quản lý thực tiễn của từng ngành, lĩnh vực mà Chính phủ ban hành văn bản quy định chi tiết tại Khoản 3 của Điều 21 này và các nội dung cần thiết khác để xử lý các vấn đề phát sinh khác theo Luật, Nghị quyết Quốc hội, Pháp lệnh của Uỷ ban thường vụ Quốc hội và báo cáo Ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội tại kỳ họp gần nhất" .

Theo đó, Luật KHCN (sửa đổi) và ĐMST thiết lập một nguyên tắc cơ bản và khung pháp lý cho việc triển khai sanbox trong thực tiễn, căn cứ vào từng lĩnh vực khi triển khai thử nghiệm sẽ bám theo khung quy định của Luật để từ đó xây dựng các hướng dẫn, thể chế để triển khai.

Cụ thể hơn, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương cho biết về tư tưởng, Luật KHCN (sửa đổi) và ĐMST đưa ra khung pháp lý cho những chính sách mới, công nghệ mới, các mô hình kinh doanh mới.

Trước đây, chưa có khung quy định thử nghiệm, dịch vụ Mobile money khi thử nghiệm đã có một số vướng mắc. Mobile Money là một sandbox đầu tiên tại Việt Nam và dù có một số vướng mắc do thiếu quy định giữa các bộ, ngành nhưng vẫn được triển khai thử nghiệm.

Cũng theo Thứ trưởng, Luật KHCN (sửa đổi) và ĐMST vừa được Quốc hội thông qua, theo đó, trong cơ chế thử nghiệm, mỗi ngành, lĩnh vực có thể sẽ có một nghị định riêng để hướng dẫn “sandbox” và khi đó cơ chế thử nghiệm sẽ rõ ràng. “Trường hợp nào vượt thẩm quyền thì sẽ báo cáo lên cấp cao hơn, Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ, Quốc hội để có hàng lang rõ ràng hơn để triển khai”.

Thứ trưởng chia sẻ Mobile Money là một chứng minh cho câu chuyện sandbox đã triển khai thành công. Tiếp theo nữa là câu chuyện triển khai cửa khẩu số ở Lạng Sơn cũng là một mô hình cho thấy địa phương thực sự quyết tâm làm.

Để thể chế hoá, Bộ KH&CN khi xây dựng Luật KHCN&ĐMST đã đưa nội dung “sandbox” vào trong Luật để không chỉ trong ngành KH&CN mà các ngành, lĩnh vực khác cũng có thể sử dụng để xây dựng “sandbox” riêng, đặc thù cho ngành, lĩnh vực của mình.

Trong lĩnh vực ngân hàng, ngày 29/04/2025, Chính phủ ban hành Nghị định 94/2025/NĐ-CP, đánh dấu bước ngoặt chính sách trong việc chính thức triển khai cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) đối với các giải pháp công nghệ tài chính (fintech) trong lĩnh vực ngân hàng.

Trong số các giải pháp được phép thí điểm, 3 lĩnh vực trọng yếu gồm: Cho vay ngang hàng (P2P Lending); chấm điểm tín dụng và chia sẻ dữ liệu tài chính qua giao diện lập trình ứng dụng mở (Open API). Các giải pháp này chính là nòng cốt để hình thành một hệ sinh thái tài chính mở, linh hoạt và toàn diện hơn trong tương lai gần.

Thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ số phát triển mạnh mẽ bằng cơ chế “sandbox”

Cũng trao đổi về cơ chế thử nghiệm sandbox, ông Nguyễn Khắc Lịch, Cục trưởng Cục Công nghiệp Công nghệ thông tin - Bộ KH&CN cho biết Luật Công nghiệp công nghệ số (CNCNS) vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9 cũng đã đưa nội dung này vào trong luật.

Cụ thể, để tạo ra một hệ sinh thái CNCNS vững mạnh, bao gồm chuỗi cung ứng và công nghiệp phụ trợ, Luật khuyến khích phát triển các DN lớn thông qua ưu đãi đầu tư và cơ chế đặt hàng công nghệ số chiến lược. DN phụ trợ nhận hỗ trợ tài chính, giảm thuế, và ưu tiên tham gia chuỗi cung ứng công nghệ số. Sự hợp tác giữa các DN lớn và nhỏ được thúc đẩy thông qua các chương trình kết nối và chuyển giao công nghệ, đảm bảo hệ sinh thái phát triển toàn diện, từ sản xuất đến tiêu thụ, nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam trên thị trường toàn cầu.

Để khuyến khích đổi mới và phát triển khởi nghiệp sáng tạo trong lĩnh vực CNCNS, Luật CNCNS triển khai các chính sách hỗ trợ thiết thực. DN vừa và nhỏ được hỗ trợ chi phí đầu tư hạ tầng, đào tạo nhân lực, và ưu tiên trong đấu thầu các dự án công. Nhà nước hỗ trợ kinh phí đổi mới công nghệ, giúp DN khởi nghiệp dễ dàng tiếp cận nguồn lực để hiện thực hóa ý tưởng.

Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) cho phép DN thử nghiệm sản phẩm và dịch vụ mới, khác luật hiện hành trong không gian, thời gian giới hạn để tạo môi trường thuận lợi cho sáng tạo. Những giải pháp này thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ số phát triển mạnh mẽ, đóng góp vào sự đổi mới của nền kinh tế./.