2000 năm đi sâu tìm hiểu bản tính con người - dường như đề tài này vẫn chưa cạn đối với các nhà khoa học. Bằng những công cụ sắc bén của bộ môn sinh học xã hội, trong cuốn sách "Hoàng Hậu Đỏ", tác giả Matthew White Ridley đã dẫn dắt người đọc đi sâu tìm hiểu bản chất của bản tính người. Chúng ta sẽ không bao giờ hiểu được chính mình nếu chúng ta không hiểu bản tính người đã tiến hóa ra sao, và không thể hiểu nó tiến hóa ra sao nếu không hiểu tình dục ở loài người đã phát triển như thế nào.
Tại sao lại là Hoàng Hậu Đỏ? Khái niệm này được tác giả dựa theo tên một quân cờ mà Alice gặp trong truyện Thế giới trong gương. Hoàng Hậu Đỏ là nhân vật cứ chạy mải miết không nghỉ mà vẫn không tiến được bao xa vì cảnh vật xung quanh cũng di chuyển cùng với nó. Đây là một ý tưởng ngày càng có ảnh hưởng trong thuyết tiến hóa và ta sẽ gặp lại nó nhiều lần xuyên suốt cuốn sách này. Bạn chạy càng nhanh, thế giới chuyển động cùng bạn càng nhanh và tiến bộ mà bạn đạt được càng ít.
Cuộc đời là một cuộc thi đấu cờ mà nếu bạn thắng ván này thì đến ván sau bạn phải chấp đối thủ một con tốt. Trong thế giới của Hoàng hậu Đỏ, bất kỳ quá trình tiến hóa nào cũng chỉ mang tính tương đối chừng nào kẻ thù của bạn còn sống và hoạt động và phụ thuộc nhiều vào bạn hoặc bị tác động nặng nề nếu bạn tiến lên, giống chuyện hải cẩu và gấu trắng.
Quy tắc Hoàng Hậu Đỏ sẽ thể hiện hết sức rõ rệt trong quan hệ giữa thú săn mồi và con mồi, giữa những vật ký sinh và vật chủ, giữa con đực và con cái của cùng một loài. Mọi sinh vật trên Trái Đất đều tham gia vào cuộc thi đấu cờ theo quy tắc Hoàng Hậu Đỏ với những vật ký sinh (hay vật chủ) của mình, với những con thú săn mồi (hay con mồi) của mình, và trên hết, với bạn tình của mình.
Cuốn sách "Hoàng Hậu Đỏ" gồm 10 chương, chia nội dung làm 2 phần tiến hóa và bản tính người: Ba phần đầu tiên của cuốn sách này là nói về tiến hóa, vì hiểu biết nền tảng về tiến hóa là quan trọng.
Đi sâu vào những chủ đề căn cốt, các phần sau giải đáp hàng tá các thắc mắc rất thực tế trong xã hội về bản tính người. Rất nhiều điều chúng ta xem là hiển nhiên và không hề bận tâm suy nghĩ lại được lý giải một cách hấp dẫn dựa trên kiến thức sinh học tiến hóa như: Về sự khác biệt giữa giới tính nam và nữ; Bản chất tình dục ở loài người, tình dục đồng giới; Bản tính đàn ông và chế độ đa thê; Bản tính nữ và chế độ một vợ một chồng; Hay tại sao đàn ông giàu có lại kết hôn với phụ nữ xinh đẹp? Tại sao con người không sinh sản vô tính…?
Cuốn sách này còn đưa bạn đến một thuyết đáng ngạc nhiên là bản thân trí tuệ con người cũng là một sản phẩm của chọn lọc hữu tính thay vì chọn lọc tự nhiên, vì hầu hết các nhà nhân học tiến hóa giờ đây cho rằng bộ não lớn đóng góp vào thành công sinh sản hoặc bằng cách giúp cho đàn ông khôn ngoan hơn và mưu mô hơn những người đàn ông khác (và phụ nữ khôn ngoan hơn và mưu mô hơn những người phụ nữ khác), hoặc bởi vì bộ não lớn ban đầu được dùng để ve vãn và quyến rũ các thành viên của giới kia.
Được viết nhằm cung cấp kiến thức đến phổ thông đại chúng nên không cần phải là người có chuyên môn về sinh học hay di truyền học mới có thể tác phẩm này. Về cơ bản, nếu bạn yêu thích khoa học, sinh học và di truyền học, đây là một cuốn sách thú vị dành cho bạn đọc.
Matthew White Ridley (sinh năm 1958) - nhà khoa học, nhà báo và doanh nhân người Anh. Ông nổi tiếng với các bài viết về khoa học, môi trường và kinh tế, thường xuyên cộng tác với tờ The Times.
Tác phẩm tiêu biểu: The Red Queen: Sex and the Evolution of Human Nature (1994), Genome (1999), The Rational Optimist: How Prosperity Evolves (2010), The Evolution of Everything: How Ideas Emerge (2015), Viral: The Search for the Origin of COVID-19 (2021)./.
