Từ năng lực cá nhân đến trưởng thành tổ chức: Ánh xạ khung kỹ năng số quốc gia vào mô hình VAICP 6 tầng

Mô hình Kim tự tháp Năng lực AI Tầm nhìn (Visionary AI Capability Pyramid - VAICP) 6 tầng được xây dựng để đáp ứng nhu cầu đó. Bài viết này phân tích vắn tắt hai khung năng lực trên và trình bày một bản đồ ánh xạ, cho thấy mô hình VAICP không chỉ đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của tiêu chuẩn quốc gia mà còn mở rộng chúng thành một lộ trình trưởng thành toàn diện cho doanh nghiệp (DN), từ tư duy chiến lược đến triển khai và đo lường giá trị.

Nền tảng quốc gia: Tóm tắt khung kỹ năng số theo Quyết định 757

Quyết định số 757/QĐ-BKHCN của Bộ Khoa học và Công nghệ ngày 29/04/2025 ban hành "Khung kiến thức, kỹ năng số cơ bản" [1], đóng vai trò là một tiêu chuẩn quốc gia nhằm nâng cao mặt bằng dân trí số cho toàn xã hội. Mục tiêu của khung này là trang bị những năng lực nền tảng để mọi cá nhân có thể tham gia một cách an toàn và hiệu quả vào nền kinh tế số và đặc biệt đào tạo và phát triển liên tục cán bộ, công chức, viên chức (CBCCVC) trong bối cảnh chuyển đổi số (CĐS) và cạnh tranh với AI vô cùng cấp bách. [2]

Đối với người lao động (NLĐ) trong DN, hay các cán bộ, công chức, Khung 757 tập trung vào 5 nhóm kỹ năng cốt lõi sau:

Khai thác thông tin và dữ liệu số: Bao gồm các kỹ năng duyệt, tìm kiếm, lọc, kiểm chứng và quản lý dữ liệu.

Giao tiếp và hợp tác trên môi trường số: Sử dụng các công cụ số để tương tác, chia sẻ và hợp tác hiệu quả.

Sáng tạo nội dung số: Khả năng tạo và chỉnh sửa nội dung số, tuân thủ các quy định về bản quyền.

Đảm bảo an toàn, an ninh mạng: Bảo vệ thiết bị, dữ liệu cá nhân và nhận biết các rủi ro trên không gian mạng.

Giải quyết vấn đề nhờ ứng dụng công nghệ số: Sử dụng công cụ số để giải quyết các vấn đề kỹ thuật và đổi mới quy trình.

Về bản chất, Quyết định 757 tập trung vào năng lực của cá nhân - trả lời cho câu hỏi: "Một NLĐ cần biết làm gì trong môi trường số?". Đây là một bước đi quan trọng, tạo ra một lực lượng lao động sẵn sàng về mặt kỹ năng.

Lộ trình doanh nghiệp: Giới thiệu mô hình VAICP 6 tầng

Trong quá trình giảng dạy và tư vấn nhiều tập đoàn, công ty tại Việt Nam như Tập đoàn Hòa Phát, ngân hàng VCB, Agribank, Saigon 3 group, Tổng công ty hạ tầng Viettel Networks, tác giả đã định hình nên một phương pháp luận và áp dụng vào thực tiễn các DN Việt Nam, từ đó hình thành nên mô hình VAICP (Visionary AI Capability Pyramid) [3] (trước đây có tên Vietnam AI Capability Pyramid [4]) .

Nếu Quyết định 757 tập trung vào cá nhân, thì mô hình VAICP lại tập trung vào mức độ trưởng thành của tổ chức. Nó cung cấp một lộ trình chiến lược, trả lời cho câu hỏi: "Một DN cần làm như thế nào để xây dựng và khai thác năng lực AI một cách hệ thống?". Mô hình VAICP đóng vai trò như một bản đồ hành động khả thi cho DN Việt Nam trên hành trình chuyển đổi AI.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc áp dụng AI không chỉ là vấn đề công nghệ mà là một quá trình trưởng thành của cả tổ chức.

Mô hình VAICP được cấu trúc thành 6 tầng tuần tự, nơi mỗi tầng là tiền đề cho tầng tiếp theo, đảm bảo sự phát triển bền vững:

Tầng 1: Tư duy và chiến lược (Mindset & Strategy): Nền móng của kim tự tháp, nơi ban lãnh đạo cam kết, xác định tầm nhìn AI và tích hợp nó vào chiến lược kinh doanh tổng thể.

Tầng 2: Cơ hội và ứng dụng (Opportunities & Applications): Giai đoạn xác định các bài toán kinh doanh cụ thể mà AI có thể giải quyết và mang lại giá trị, tránh việc đầu tư công nghệ một cách vô định.

Tầng 3: Năng lực nội tại và hạ tầng (Internal Capability & Infrastructure): Đánh giá và xây dựng các nguồn lực cốt lõi về công nghệ (hạ tầng tính toán), dữ liệu (quản trị, chất lượng) và con người (kỹ năng, nhân tài).

Tầng 4: Văn hóa và đồng thuận (Culture & Consensus): Tầng then chốt về quản trị sự thay đổi, phá vỡ các rào cản phòng ban, xây dựng văn hóa "AI-First" và thúc đẩy sự chấp nhận trong toàn tổ chức.

Tầng 5: Đánh giá và ưu tiên (Evaluation & Prioritization): Thiết lập một quy trình khoa học để lựa chọn các dự án AI tiềm năng dựa trên tác động kinh doanh, tính khả thi và sự phù hợp chiến lược.

Tầng 6: Triển khai và hành động (Implementation & Action): Đỉnh của kim tự tháp, tập trung vào việc thực thi các dự án AI (từ thử nghiệm đến quy mô lớn), quản lý vòng đời mô hình và đo lường giá trị kinh doanh thực tế.

Phân tích ánh xạ: VAICP đáp ứng và mở rộng khung 757

Mối quan hệ giữa hai khung năng lực này không phải là thay thế, mà là bổ sung và kế thừa. VAICP lấy các kỹ năng cá nhân từ Khung 757 làm nền tảng và xây dựng lên một cấu trúc chiến lược cho toàn DN.

VAICP đáp ứng khung 757 như thế nào?

Các kỹ năng được quy định trong Quyết định 757 chính là những năng lực cơ bản mà nguồn nhân lực (yếu tố "Con người") cần có để một tổ chức có thể bắt đầu hành trình chinh phục VAICP.

Cụ thể, các kỹ năng này là điều kiện tiên quyết cho Tầng 2 (Cơ hội & Ứng dụng) và Tầng 3 (Năng lực Nội tại) của VAICP.

Một nhân viên phải có kỹ năng "Khai thác dữ liệu" và "Giải quyết vấn đề" (theo 757) thì mới có thể nhận diện được các "nỗi đau" trong quy trình của mình và đề xuất các cơ hội ứng dụng AI (Tầng 2 VAICP).

Một đội ngũ có kỹ năng "Sáng tạo nội dung số" và "Giao tiếp, hợp tác" (theo 757) sẽ là nền tảng để xây dựng đội ngũ nhân tài, sẵn sàng tham gia vào các dự án AI của DN (Tầng 3 VAICP).

Nói cách khác, Quyết định 757 giúp tạo ra "nguyên liệu thô" về mặt con người, và VAICP cung cấp "quy trình" để DN chế tác nguyên liệu đó thành sản phẩm có giá trị.

VAICP Mở rộng Khung 757 như thế nào?

Đây là điểm tạo ra giá trị chiến lược lớn nhất. Trong khi Khung 757 dừng lại ở việc trang bị kỹ năng cho cá nhân, VAICP cung cấp một lộ trình toàn diện để DN biến những kỹ năng đó thành kết quả kinh doanh. Sự mở rộng này thể hiện rõ ở 4 tầng chiến lược mà Khung 757 không đề cập:

Mở rộng về tầm nhìn (Tầng 1 - Tư duy và chiến lược): VAICP khẳng định rằng mọi nỗ lực đào tạo kỹ năng sẽ trở nên vô nghĩa nếu không có sự cam kết và định hướng chiến lược từ ban lãnh đạo. Nó đặt ra yêu cầu về việc xây dựng một tầm nhìn AI rõ ràng, điều mà một khung kỹ năng cá nhân không thể bao quát.

Mở rộng về văn hóa (Tầng 4 - Văn hóa và Đồng thuận): VAICP nhận diện rằng rào cản lớn nhất của chuyển đổi không phải là công nghệ, mà là văn hóa tổ chức.

Tầng 4 tập trung vào quản trị sự thay đổi, phá vỡ silo, và xây dựng sự đồng thuận - những yếu tố quyết định việc các kỹ năng được đào tạo có thực sự được áp dụng hay không.

Mở rộng về quản trị đầu tư (Tầng 5 - Đánh giá và ưu tiên): DN không thể dàn trải nguồn lực cho mọi ý tưởng. VAICP cung cấp một cơ chế để lựa chọn các dự án AI một cách chiến lược, đảm bảo các khoản đầu tư (bao gồm cả đầu tư đào tạo) được tập trung vào nơi có thể tạo ra tác động lớn nhất.

Mở rộng về thực thi và đo lường (Tầng 6 - Triển khai và hành động): Đây là bước chuyển hóa từ "có kỹ năng" sang "tạo ra giá trị". VAICP tập trung vào việc thực thi dự án một cách bài bản và quan trọng nhất là đo lường hiệu quả bằng các chỉ số kinh doanh, tạo ra một vòng lặp cải tiến liên tục.

Kết luận

Quyết định 757 và mô hình VAICP là hai công cụ bổ trợ hoàn hảo cho hành trình CĐS của Việt Nam. Quyết định 757 đóng vai trò xây dựng nền tảng năng lực cho từng "tế bào" của nền kinh tế - đó là NLĐ, tương tự như các tiêu chuẩn quốc tế về năng lực số như IEEE 3527.1™.

Trong khi đó, mô hình VAICP cung cấp một "bộ não" chiến lược và một "hệ thần kinh" vận hành, giúp các DN kết nối những tế bào đó thành một cơ thể sống có khả năng học hỏi, thích ứng và phát triển.

Đối với các DN, việc tuân thủ và đào tạo theo Khung 757 là điều kiện cần, nhưng để thực sự thành công và dẫn đầu trong kỷ nguyên AI, đó chỉ là điểm khởi đầu. DN cần một lộ trình chiến lược như VAICP để đảm bảo các khoản đầu tư vào con người sẽ được chuyển hóa thành lợi thế cạnh tranh, đưa tổ chức từ trạng thái "biết về AI" đến "trưởng thành về AI".

“

Tài liệu tham khảo
[1] Bộ Khoa học và Công nghệ, "Quyết định số 757/QĐ-BKHCN về việc Ban hành Khung kiến thức, kỹ năng số cơ bản," Hà Nội, Việt Nam, 29/04/2025.
[2] T. H. Mai và L. H. Vĩ, "Trí tuệ nhân tạo và phát triển nguồn nhân lực khu vực công tại Việt Nam," Tạp chí Quản lý Nhà nước, Học viện Hành chính Quốc gia, 2024. [Trực tuyến]. Có sẵn: https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/12/19/tri-tue-nhan-tao-va-phat-trien-nguon-nhan-luc-khu-vuc-cong-tai-viet-nam/
[3] ICT Vietnam, "Tái định hình năng lực AI: So sánh các khung toàn cầu và gợi ý mô hình VAICP phù hợp với Việt Nam," ICT Vietnam, 2024. [Trực tuyến]. Có sẵn: https://ictvietnam.vn/tai-dinh-hinh-nang-luc-ai-so-sanh-cac-khung-toan-cau-va-goi-y-mo-hinh-vaicp-phu-hop-voi-viet-nam-70416.html
[4] Đ. T. Thành, "Giới thiệu Kim tự tháp Phát triển Năng lực AI (VAICP) - Từ Tư duy đến Hành động," LinkedIn, 2025. [Trực tuyến]. Có sẵn: https://www.linkedin.com/pulse/gi%E1%BB%9Bi-thi%E1%BB%87u-kim-t%E1%BB%B1-th%C3%A1p-ph%C3%A1t-tri%E1%BB%83n-n%C4%83ng-l%E1%BB%B1c-ai-vaicp-dao-trung-thanh-w1vwc/./.