Dấu ấn Cách mạng tháng Tám qua những hiện vật lịch sử

Chiến tranh đã lùi xa nhưng tầm vóc ý nghĩa thắng lợi và bài học lịch sử của Cách mạng tháng Tám vẫn còn vẹn nguyên giá trị và ngày càng tỏa sáng. Ngày nay, những giá trị ấy vẫn hiện hữu và được lưu giữ trang trọng tại các bảo tàng trong cả nước qua hàng nghìn những hình ảnh, hiện vật lịch sử.

Đó là những minh chứng hào hùng cho tinh thần yêu nước, đấu tranh anh dũng của quân và dân Việt Nam để giành lại độc lập tự do cho dân tộc.

Trong kho tàng hình ảnh, hiện vật về lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc được lưu giữ tại nhiều bảo tàng trong cả nước, phần hình ảnh, hiện vật về Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9/1945 khá phong phú, đa dạng, từ văn bản, nghị quyết đến hiện vật chiến tranh, kỷ vật chiến sỹ, đã khái quát nêu bật giá trị thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945- sự kiện lịch sử đã mở ra bước ngoặt lớn của cách mạng, đưa dân tộc Việt Nam bước sang kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.

Báo Cờ Giải Phóng, Cơ quan tuyên truyền cổ động Trung ương của Đảng Cộng sản Đông Dương. Số 2, ngày 26/8/1943.

Trong số hàng nghìn hình ảnh, tài liệu hiện vật ghi lại không khí hào hùng của cuộc Cách mạng tháng Tám đang được lưu giữ tại Bảo tàng lịch sử Quốc gia Việt Nam, sưu tập truyền đơn thời kỳ Cách mạng tháng Tám năm 1945 và bộ sưu tập 90 tờ báo cách mạng 1925-1945 là một phần hiện vật quý, phản ánh báo chí cách mạng giai đoạn này góp phần quan trọng trong việc tuyên truyền chủ nghĩa yêu nước; tập hợp và củng cố các lực lượng cách mạng đứng lên giành chính quyền, tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 thắng lợi, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Qua các tờ báo được lưu giữ tại bảo tàng như: Tạp chí Đỏ, Tranh đấu, Dân cày, Việt Nam Độc Lập, Cờ Giải Phóng, Cứu Quốc... đã cho thấy, ngoài các tờ báo của Trung ương Đảng, các tổ chức đoàn thể ở hầu hết các địa phương thời kỳ đó đều bí mật xuất bản báo. Các tờ báo này đã trở thành một mặt trận đấu tranh sắc bén, đáp ứng kịp thời những yêu cầu của cán bộ đảng viên và các hội viên cứu quốc trong cao trào đấu tranh cách mạng.

Nhà sử học Dương Trung Quốc, Tổng Thư ký Hội Khoa học lịch sử Việt Nam cho biết: "Trong thời điểm đó, báo chí chủ yếu hoạt động bí mật ở những vùng giải phóng, trong chiến khu, trong khu vực mà địch quản lý. Nó chứa đựng ở đấy không chỉ những tư tưởng mà cả ý chí quyết tâm và cả sự khôn ngoan sáng tạo để cho tất cả đường lối chính sách của tổ chức cách mạng đi vào đời sống quần chúng và nó giúp cho mọi người đồng lòng nhất trí, nhất tề trong hành động giành lại chính quyền và xây dựng lại chế độ dân chủ cộng hòa".

Bộ kèn đồng đã được sử dụng cử hành trong Lễ chào cờ tại Quảng trường Ba Đình ngày 2/9/1945.

Bên cạnh sưu tập báo chí cách mạng, nhiều hiện vật quý, văn bản gốc của sự kiện lịch sử Cách mạng tháng Tám năm 1945 cũng đang được lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia như Nghị quyết Ðại hội Quốc dân, Quân lệnh của Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc, con dấu của Tổng Bộ Việt Minh năm 1944-1945; con dấu của Kỳ bộ Việt Minh Bắc Kỳ 1941-1945… Đây cũng là những hình ảnh, hiện vật thể hiện sự chuẩn bị về mọi mặt của Mặt trận Việt Minh cho cuộc khởi nghĩa giành chính quyền năm 1945 của dân tộc.

Tại các bảo tàng lịch sử, quân sự ở nước ta, dấu ấn của sự kiện Cách mạng tháng Tám còn được thể hiện ở hình ảnh, hiện vật khắc họa sinh động, trung thực cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945, trong đó nêu bật vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại đối với sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Trong hơn 300 hình ảnh, hiện vật tại trưng bày “Dấu ấn mùa thu lịch sử” của Bảo tàng lịch sử Quân sự Việt Nam, nhiều hiện vật về Cách mạng tháng Tám lịch sử và Quốc khánh 2/9/1945 lần đầu tiên giới thiệu tới công chúng như chiếc ví da của đồng chí Phan Quang Hiền, đội viên Đội Cứu quốc quân đã dùng để đựng thư liên lạc của các đồng chí Hoàng Quốc Việt, Đào Văn Trường trong quá trình chỉ đạo Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 ở Việt Bắc; Tay nải của chị Lê Thị Thọ, ở làng Cao, Phú Thọ dùng để tiếp tế gạo cho cơ quan Trung ương Đảng năm 1945; Thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi nhân dân cả nước trước ngày Tổng khởi nghĩa tháng 8/1945 kêu gọi đoàn kết cùng Mặt trận Việt Minh để giải phóng dân tộc; Truyền đơn của Mặt trận Việt Minh kêu gọi nhân dân tham gia Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng tháng 8 năm 1945…

Thiếu tướng Nguyễn Xuân Năng, Giám đốc Bảo tàng lịch sử Quân sự Việt Nam cho biết: "Bảo tàng có những ảnh tư liệu gốc, được lưu trữ tại Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam và có những ảnh thì chúng tôi phải tới TTXVN và một số kho lưu trữ khác để tìm đưa vào đây trưng bày có thể nói là về sự kiện Cách mạng tháng Tám phản ánh tương đối đầy đủ, từ bối cảnh đến chủ trương của Đảng rồi quá trình chuẩn bị Tổng khởi nghĩa tháng Tám cho đến diễn biến ở các địa phương tiêu biểu như Thái Nguyên, Quảng Ngãi, Huế, TP HCM.

Đặc biệt ở Hà Nội là những ảnh về mít tinh ngày 19/8 ở Quảng trường Nhà hát Lớn cũng như lễ Tuyên ngôn độc lập ngày 2/9 tại Quảng trường Ba Đình. Đó là những hình ảnh rất là quý".

Trong phần hiện vật về Cách mạng tháng Tám tại Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam, bộ Kèn đội quân nhạc và bản Quốc ca của nhạc sỹ Văn Cao là hiện vật vô cùng giá trị. Những chiếc kèn đồng này, Ban nhạc Vệ quốc đoàn đã thu được từ đội nhạc kèn của quân Pháp tại Hà Nội. Ngày 2/9/1945, bộ kèn đồng này hòa cùng bài hát "Tiến quân ca" đã vang lên trong ngày Bác Hồ đọc Bản Tuyên ngôn độc lập trước toàn thể quốc dân đồng bào, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Được tận mắt ngắm nhìn những hiện vật lịch sử gắn liền với Ngày Quốc khánh trọng đại của đất nước, anh Nguyễn Văn Thanh, ở Thái Nguyên xúc động cho biết: "Tôi thấy kèn đồng trước đây rất là đơn giản, bình thường không được hiện đại như bây giờ. Vậy mà các nhạc sỹ, những người sử dụng kèn đồng đấy vẫn thổi lên được bài Tiến quân ca rất hoành tráng, toát lên không khí của Ngày tuyên ngôn độc lập. Tôi thấy tất cả nó xuất phát từ lòng yêu nước thì người ta mới thả được tâm hồn vào bài hát và tiếng nhạc mới hoành tráng và hay như thế".

71 năm đã qua nhưng những chứng tích của cuộc tổng khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám 1945 và Quốc khánh 2/9 vẫn còn vang mãi. Trong những ngày mùa thu lịch sử, những tài liệu, hiện vật được trưng bày tại các bảo tàng góp phần khơi dậy niềm tự hào dân tộc của các thế hệ người Việt Nam, đặc biệt là đối với các thế hệ trẻ về truyền thống lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc./.