Đẩy mạnh truyền thông trong lĩnh vực khoa học công nghệ

Hoạt động truyền thông đã được xác định rõ có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nền Khoa học và Công nghệ (KH&CN), góp phần thúc đẩy thị trường công nghệ ở Việt Nam. Hoạt động này được coi là một trong những nhiệm vụ quan trọng để gắn kết cộng đồng và giới nghiên cứu. Tuy nhiên, đến nay vẫn còn nhiều hạn chế và bất cập nhất định.

Trên thế giới, ngay cả ở những nước có nền KH&CN phát triển mạnh cũng có những thời điểm không nhận được sự quan tâm đúng mức. Những năm thập kỷ 90, Nhật Bản đã phải đẩy mạnh công tác giáo dục, nâng cao sự hiểu biết của người dân và kết quả là đã thu hút được sự chú ý, đầu tư vào khoa học và đặt mục tiêu đưa KH&CN trở thành một hoạt động mang tính văn hóa. Chính phủ Nhật Bản tài trợ rất lớn cho những khóa truyền thông về khoa học tại các trường đại học. Ở Australia, truyền thông được coi là một bộ phận không thể thiếu trong chiến lược phát triển KH&CN của nước này. Australia đã xây dựng những trung tâm để các nhà khoa học cùng tới chia sẻ suy nghĩ, trao đổi học thuật và được huấn luyện về truyền thông để có thể chủ động hơn trong việc trao đổi kết nối với báo chí...

Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN Nghiêm Vũ Khải, chưa bao giờ truyền thông trong lĩnh vực KH&CN được chú trọng như giai đoạn hiện nay. Tuy nhiên, công tác tuyên truyền hiện nay chưa đồng bộ, rộng khắp, chưa có trọng tâm, còn thiếu cơ chế, kế hoạch phối hợp giữa các đơn vị thuộc Bộ KH&CN, giữa Bộ KH&CNvới các địa phương, các tổ chức và các cơ quan thông tin đại chúng. Các phương tiện thông tin đại chúng cả ở cấp trung ương và địa phương đều chưa dành thời lượng cần thiết cho công tác truyền thông về KH&CN; Đầu tư cho mảng đề tài này rất hạn hẹp. Bên cạnh đó, thông tin KH&CN không dồi dào, lại phức tạp nên so với những thông tin khác trong đời sống xã hội càng khó hấp dẫn. Hầu hết thông tin KH&CN được biên soạn ở dạng báo cáo khoa học khô khan nên nhìn chung công chúng khó tiếp nhận. Vì vậy, đòi hỏi sự đầy đủ, chuyên sâu và thận trọng trong việc tuyên truyền về KH&CN không hề là một việc dễ dàng. Đây được coi là nguyên nhân chính làm cho công tác truyền thông về KH&CN chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội.

Chính vì thế nhiệm vụ đổi mới, thúc đẩy truyền thông KHCN được đặt ra rất bức thiết, trong đó, đối tượng hướng đến bao gồm từ cấp lãnh đạo cao nhất của Nhà nước, các nhà quản lý về KH&CN đến các nhà khoa học, doanh nghiệp và người dân.

Các nhà khoa học thừa nhận, chính đội ngũ các nhà khoa học cũng phải coi trọng công tác truyền thông hơn nữa. Đã đến lúc, người làm khoa học cần thay đổi tư duy về tuyên truyền KH&CN. Thay vì cứ lặng lẽ nghiên cứu, ứng dụng thì họ nên quảng bá sâu rộng hơn những gì mình làm được. Nhiều nhà khoa học không thích giới thiệu, thậm chí không muốn viết về những kết quả mình làm. Một số người e ngại rằng người viết sẽ trích dẫn sai ý kiến hoặc diễn đạt theo xu hướng giật gân hóa câu chuyện, có thể làm ảnh hưởng đến uy tín khoa học và xã hội của họ. Tâm lý này đã gây không ít khó khăn cho người làm truyền thông. Một số khác tuy có ý thức về vai trò quan trọng của truyền thông song lại thiếu kinh phí, bởi kinh phí, đề tài hạn hẹp, chỉ đủ phục vụ cho nghiên cứu, làm báo cáo, không đủ cho công tác tuyên truyền.

Công tác tuyên truyền KH&CN là trách nhiệm của tổ chức KH&CN, mà trong đó, các viện, các trường đại học đóng vai trò quan trọng. Làm sao để các đề tài nghiên cứu, thành tựu đến được với người dân, với doanh nghiệp là vấn đề cần được giải quyết trong thời gian ngắn nhất. Để làm được điều đó, ngoài việc tăng cường chỉ đạo, đầu tư kinh phí và những điều kiện khác thì việc đa dạng hóa các hình thức truyền thông như tổ chức triển lãm, xây dựng bảo tàng KH&CN, tuyên truyền trên các loại báo hình, báo giấy, báo nói… là hết sức cần thiết. Truyền thông không chỉ là việc của riêng người làm báo. Để đạt hiệu quả cao, chính các nhà khoa học, doanh nghiệp KH&CN phải trực tiếp tham gia vào công tác này. Lãnh đạo địa phương phải là những người đi đầu trong công tác truyền thông KHCN.