Diễn đàn

Đổi mới tổ chức bộ máy: Cuộc cách mạng tinh gọn trong hệ thống chính trị Việt Nam

TS. Nguyễn Minh Phong • 24/12/2024 15:30

“
Tóm tắt:
- Tầm quan trọng của đổi mới bộ máy hệ thống chính trị:
+ Nâng cao uy tín, năng lực lãnh đạo và hiệu quả hoạt động của Đảng.
+ Đáp ứng yêu cầu phát triển trong bối cảnh mới, bảo vệ thành quả Cách mạng.
- Yêu cầu cải cách bộ máy:
+ Tinh gọn, đồng bộ, khoa học, đảm bảo hiệu quả dài hạn.
+ Thu gọn đầu mối, sáp nhập cơ quan tương đồng, phân định rõ trách nhiệm.
+ Loại bỏ tầng nấc trung gian, tránh chồng chéo chức năng và nhiệm vụ.
- Triệt để và thực chất:
+ Xây dựng bộ máy phù hợp với hội nhập quốc tế và thực tiễn phát triển.
+ Tăng cường phân cấp, phân quyền, đảm bảo rõ ràng về trách nhiệm và quyền hạn.
- Tinh giản biên chế, nâng cao chất lượng cán bộ:
+ Chuẩn hóa chức danh, xác định rõ vị trí việc làm.
+ Đánh giá cán bộ thực chất, trọng dụng người có năng lực và trách nhiệm.
- Thách thức và giải pháp:
+ Đụng chạm đến quyền lợi cá nhân và tổ chức, đòi hỏi quyết tâm chính trị cao.
+ Vận động, tuyên truyền tạo sự đồng thuận và hy sinh vì lợi ích chung.
- Mục tiêu dài hạn:
+ Hiện đại hóa hệ thống chính trị, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
+ Đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Tinh gọn bộ máy là công việc rất khó khăn phức tạp, cần làm từng
bước, chắc chắn, có lộ trình, không nóng vội, duy ý chí, nhưng cũng
không cầu toàn, trì trệ, chậm trễ, lơi lỏng, thiếu chính xác, thiếu đồng bộ, thiếu nhịp nhàng trên từng bước đi; đặc biệt, cần
thực hiện triệt để và khoa học, với mục tiêu cao nhất là sớm
hoàn thiện mô hình tổng thể tổ chức bộ máy hệ thống chính trị
Việt Nam “thà ít mà tốt”, bám sát Hiến pháp, Cương lĩnh chính
trị, Điều lệ Đảng, các nguyên tắc của Đảng, các Nghị quyết của Trung ương, phù hợp với cơ chế “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”, bảo đảm chủ trương của Đảng được triển khai nhanh nhất sau khi được Trung ương thống nhất thông qua, giảm thiểu mọi chi phí cơ hội vĩ mô và vi mô, tạo thuận lợi cao nhất cho người dân và doanh nghiệp, đáp ứng những yêu cầu, nhiệm vụ trong bối cảnh phát triển và hội nhập mới... vì một Việt Nam hùng cường

Tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị: Nền tảng nâng cao hiệu quả lãnh đạo và quản trị quốc gia

Những đổi mới về thể chế, trọng tâm là đổi mới công tác tổ chức bộ máy hệ thống chính trị (gồm 3 khối Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội) đã, đang và sẽ tiếp tục là một trong những yếu tố then chốt để Đảng ta không ngừng nâng cao uy tín, năng lực, hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng, cũng như của hệ thống chính trị, giữ vững vai trò người dẫn dắt Cách mạng Việt Nam vượt mọi thác ghềnh thành công và đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ phù hợp với bối cảnh mới, bảo vệ vững chắc thành quả Cách mạng; giữ vững ổn định chính trị, bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền; phát triển kinh tế xã hội bền vững, không ngừng nâng cao đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần của nhân dân.

Tinh gọn bộ máy là một quá trình, không thể tiến hành tùy tiện, cảm hứng nhất thời, “đầu voi đuôi chuột”, “đánh bùn sang ao”, mà cần sự thống nhất nhận thức và hành động, sự quyết tâm chính trị cao dũng cảm “thà đau một lần” và sự nỗ lực không ngừng nghỉ để thực hiện các giải pháp thực sự triệt để và khoa học, đảm bảo chỉ làm một lần, phục vụ cho cả một quá trình dài....

Yêu cầu triệt để và khoa học đòi hỏi việc sắp xếp tổ chức bộ máy cần được nhìn nhận và tiến hành một cách đồng bộ, tổng thể, hai chiều, cả từ trên xuống và từ dưới lên, đi vào thực chất, không phải làm nhiều lần, không gây lãng phí và kém hiệu quả; bắt đầu từ thu gọn các đầu mối bên trong các Bộ, ngành, UBND các cấp, rồi thực hiện sáp nhập huyện, xã, sáp nhập Bộ, ngành trên cơ sở làm rõ và phân định rõ địa vị pháp lý, trách nhiệm, phân cấp, phân quyền, yêu cầu, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức, quan hệ từng vị trí công tác trong từng đơn vị và giữa các cơ quan, bộ phận thật đồng bộ, hợp lý, liên thông, gắn kết nhau; làm rõ phạm vi quản lý đa ngành, đa lĩnh vực của một số Bộ, ngành, nhất là những Bộ, ngành có chức năng, nhiệm vụ tương đồng, trùng lắp; kiên quyết cắt bỏ sự cồng kềnh, các tầng nấc, đầu mối và các khâu trung gian “ăn theo” không cần thiết, bảo đảm tính Đảng, tính hợp lý, tính hợp pháp, tính tổng thể, đồng bộ, liên thông, một cơ quan thực hiện nhiều việc, một việc chỉ giao một cơ quan chủ trì và chịu trách nhiệm chính; vừa phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo và vai trò tự quản của địa phương, đơn vị, vừa khắc phục triệt để tình trạng chồng chéo và song trùng về chức năng, nhiệm vụ, chia cắt về địa bàn, lĩnh vực; giảm thiểu tính ôm đồm, bao biện làm thay và tình trạng tình trạng “bộ trong bộ”, “một cửa nhiều chìa khóa”, nhiều người có quyền can thiệp, mà không có ai chịu trách nhiệm cụ thể, cao nhất, “lấn sân”, cản trở, thậm chí “vô hiệu hóa” lẫn nhau, đùn đẩy trách nhiệm, “tranh công đổ tội”, “nói không đi đôi với làm”, phát sinh phiền nhiễu; loại bỏ triệt để những biến tướng và tàn dư của cơ chế xin - cho, bịt chặt các kẽ hở thể chế dễ nảy sinh tham nhũng, lãng phí, tiêu cực... cội nguồn làm giảm hiệu lực, hiệu quả hoạt động, cản trở phát triển.

Đặc biệt, tính khoa học đòi hỏi cần xây dựng bộ máy trên cơ sở thực tiễn mới gắn với hội nhập quốc tế ngày càng đầy đủ, sâu rộng và toàn diện; chủ động tham chiếu và vận dụng kinh nghiệm quốc tế về tổ chức bộ máy của Chính phủ; tập trung hoàn thiện pháp luật về tổ chức, hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị, gắn với tinh thần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, Trung ương, Chính phủ, Quốc hội tăng cường hoàn thiện thể chế, giữ vai trò kiến tạo và tăng cường kiểm tra, giám sát và cải cách tối đa thủ tục hành chính.

Quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong bộ máy nhà nước, bảo đảm sự phân biệt rõ cấp ban hành chủ trương, chính sách, pháp luật với cấp tổ chức thực hiện, cũng như phân công “rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thời gian, rõ sản phẩm, rõ hiệu quả” trong quy trình công tác.

Đồng thời, gắn tinh gọn bộ máy với tinh giản biên chế, cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, chuẩn hóa chức danh và xác định vị trí việc làm theo khung tiêu chuẩn, tiêu chí ở từng cấp, từ Trung ương tới cơ sở, từng loại hình; tuyển dụng, đào tạo, đề bạt, bổ nhiệm, luân chuyển, điều động, đánh giá cán bộ theo hướng thực chất, “vì việc tìm người”; coi trọng sử dụng người có năng lực nổi trội, chủ động, sáng tạo và trách nhiệm công vụ cao; coi trọng chất lượng tham mưu, đề xuất và năng lực điều phối, hướng dẫn, tổ chức thực hiện; thanh lọc kịp thời những người không đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, không có vùng cấm, không có ngoại lệ trong đánh giá cán bộ.

Đổi mới mạnh mẽ: Động lực cho khát vọng phát triển và hội nhập quốc tế

Tinh gọn bộ máy từ Trung ương đến địa phương, trong mọi ngành, mọi lĩnh vực là công việc khó khăn, phức tạp, đụng chạm trực tiếp đến quyền lực gắn với “con dấu và chữ ký”, với lợi ích thiết thân của một bộ phận cán bộ, đảng viên, công nhân viên chức đương nhiệm.

Bởi vậy, cùng với cơ sở tư duy mới, những cách làm mới triệt để, khoa học hơn, cần tổ chức tốt công tác vận động, tuyên truyền thống nhất nhận thức, quyết tâm chính trị, sự đoàn kết, nêu gương và dũng cảm, hy sinh “cái tôi” của trước hết là các cán bộ, đảng viên, lãnh đạo cấp ủy, chính quyền, MTTQ và đoàn thể các cấp, của 22 Bộ và cơ quan ngang Bộ, 8 cơ quan thuộc Chính phủ, nhiều tổ chức ban, ngành, cơ quan đoàn thể, hiệp hội tỉnh, địa phương trên phạm vi cả nước, sao cho “ai cũng có thể tìm chỗ đứng phù hợp của mình dưới ánh mặt trời”, hài hòa và đảm bảo lợi ích cá nhân gắn kết chặt chẽ với lợi ích quốc gia, dân tộc...

Tinh gọn bộ máy lần này thực chất là đổi mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với hệ thống chính trị, nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng, kiểm soát quyền lực chặt chẽ, hiệu quả và củng cố niềm tin của Nhân dân đối với Đảng; tăng cường tổ chức lại, tái cấu trúc các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị ở nước ta một cách triệt để và khoa học, theo yêu cầu mà Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh tại phiên họp thứ nhất Ban Chỉ đạo Trung ương về tổng kết thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”: “Trung ương mà gọn được thì tỉnh sẽ gọn”, đáp ứng yêu cầu tiên tiến về quản trị quốc gia, hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và phát triển bền vững trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường và hội nhập, sự bùng nổ Cách mạng công nghiệp lần thứ tư gắn với chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo và các mô hình kinh tế mới, kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn...

Đây thực sự là cuộc cách mạng tinh gọn về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; do đó vừa là mục tiêu, nhiệm vụ, vừa là giải pháp tạo động lực thể chế quan trọng để Việt Nam bước vào “Kỷ nguyên Vươn mình”, với ưu tiên hàng đầu là đến năm 2030, trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước xã hội chủ nghĩa phát triển, có thu nhập cao; khơi dậy mạnh mẽ hào khí dân tộc, tinh thần tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, kết hợp chặt chẽ sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, hiện thực hóa khát vọng hùng cường, vì một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ chủ, văn minh, sớm sánh vai với các cường quốc năm châu theo di nguyện thiêng liêng của Hồ Chủ tịch.

“
Tài liệu tham khảo:
1. V.I.Lênin: Toàn tập, NXB Tiến bộ, Mátxcơva, 1979, t.45, tr.445.
2. https://xaydungdang.org.vn/van-kien-tu-lieu/bai-viet-cua-
tong-bi-thu-to-lam-tinh-gon-manh-hieu-nang-hieu-luc-hieu-
qua-22014;
3. https://baotintuc.vn/thoi-su/nguyen-thu-truong-bo-noi-vu-
viec-tinh-gon-bo-may-can-tien-hanh-tong-the-toan-dien-
dong-bo-va-khoa-hoc-20241125060123685.htm;

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 12 tháng 12/2024)