Lần đầu tiên công bố Chỉ số nội dung “Quản trị điện tử”

Ngày 2/4/2019, tại Hà Nội, Chỉ số Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh ở Việt Nam (PAPI) đã được chính thức công bố.

Báo cáo PAPI 2018 là sản phẩm của hoạt động hợp tác nghiên cứu giữa Trung tâm Nghiên cứu Phát triển và Hỗ trợ Cộng đồng (CECODES), Trung tâm Bồi dưỡng cán bộ và Nghiên cứu khoa học Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (VFF-CRT), Công ty Phân tích Thời gian thực (RTA) và Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam.

Chỉ số PAPI là khảo sát xã hội học lớn nhất tại Việt Nam. PAPI đo lường hiệu quả công tác điều hành, thực thi chính sách, cung ứng dịch vụ công dựa trên đánh giá và trải nghiệm của người dân, với dữ liệu được thu thập thường niên.

Sau 2 năm thí điểm 2009 và 2010, khảo sát PAPI bắt đầu thực hiện trên phạm vi toàn quốc từ năm 2011 đến nay.

Báo cáo PAPI 2018 được thực hiện dựa trên ý kiến chia sẻ của 14.304 người dân được lựa chọn ngẫu nhiên trên phạm vi toàn quốc trong năm 2018. Từ 2009 - 2018, PAPI đã thu thập và phản ánh trải nghiệm của 117.363 lượt người dân thông qua phỏng vấn trực tiếp.

Từ năm 2018, PAPI gồm 8 chỉ số nội dung, gồm 6 chỉ số nội dung gốc (tham gia của người dân ở cấp cơ sở; công khai, minh bạch; trách nhiệm giải trình với người dân; kiểm soát tham nhũng trong khu vực công; thủ tục hành chính (TTHC) công; và cung ứng dịch vụ công) và hai chỉ số nội dung mới (quản trị môi trường và quản trị điện tử).

Phát biểu tại Lễ công bố, bà Caitlin Wiesen, Quyền đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam cho biết: “Sau 10 năm, Chỉ số PAPI tiếp tục đóng vai trò là công cụ hữu hiệu góp phần cải thiện quản trị công ở Việt Nam. Trọng tâm nghiên cứu của Chỉ số PAPI rất sát với sứ mệnh của UNDP - đặt người dân là trung tâm của quá trình phát triển. Chỉ số PAPI là công cụ lắng nghe tiếng nói của người dân, tìm hiểu kỳ vọng của người dân đối với các cấp chính quyền và qua đó tạo điều kiện để người dân tham gia quản trị đất nước”.

“Quản trị điện tử” là chỉ số nội dung mới trong các Chỉ số PAPI 2018, nhằm mục đích đánh giá hiệu quả cung cấp thông tin về chính sách và quy trình thực hiện TTHC, dịch vụ công qua nền tảng CNTT của các cấp chính quyền. Chỉ số nội dung mới này cho biết đánh giá của người dân về hai khía cạnh mang tính tương tác của CPĐT: mức độ  sẵn có và sử dụng dịch vụ công trực tuyến do chính quyền cung cấp.

Mức điểm các tỉnh/thành phố đạt được năm 2018 rất thấp, dao động trong khoảng từ 1,93 đến 4,24 điểm (trên thang điểm từ 1 đến 10). Ở chỉ số nội dung này, xu hướng tập trung theo vùng khá rõ nét: các địa phương đạt điểm cao hơn có xu hướng hội tụ ở phía Bắc, đặc biệt là ở nội dung thành phần “Sử dụng cổng thông tin điện tử của chính quyền địa phương”.

Ở cấp độ nội dung thành phần, khoảng cách về điểm giữa điểm cao nhất và điểm thấp nhất cấp tỉnh rất nhỏ. Có thể nói, các địa phương không cách biệt nhiều về hiệu quả quản trị điện tử ở những chỉ tiêu PAPI đo lường.

Trong số các thành phố trực thuộc trung ương, Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh là hai địa phương trong nhóm dẫn đầu. Đà Nẵng đạt điểm cao nhất ở cả hai nội dung thành phần, với số điểm 0,77 ở nội dung thành phần “Sử  dụng cổng thông tin điện tử của chính quyền địa phương”, và 3,47 ở nội dung thành phần “Tiếp cận và sử dụng Internet tại địa phương”.

Đông đảo đại biểu tham dự Lễ công bố

Điểm cụ thể ở từng chỉ tiêu thuộc chỉ số nội dung này có tác dụng cung cấp một số dữ liệu cơ sở phục vụ đo lường hiệu quả thực hiện quản trị điện tử có sự tham gia của người dân ở cấp tỉnh theo yêu cầu của chính sách và thực tiễn về việc phát triển và ứng dụng CPĐT ở mọi cấp, mọi ngành.

Phát triển CPĐT đã được xác định là một mục tiêu phát triển của quốc gia sau 10 năm Chính phủ đầu tư và phát triển nền tảng CNTT cho hệ thống các cơ quan nhà nước. Với sự gia tăng nhanh chóng số người dùng Internet ở Việt Nam, đây là cơ hội lớn để chính quyền các cấp và người dân tăng cường tương tác trực tuyến, cải thiện hiệu quả hoạt động công vụ, tăng cường công khai minh bạch, giảm bớt chi phí, kể cả chi phí không chính thức.

Phát hiện từ chỉ số nội dung này cung cấp dữ liệu cơ sở ban đầu giúp các cấp chính quyền xem xét điều kiện khả thể cho việc phát triển CPĐT tại địa phương, hướng tới xây dựng chính quyền chủ động tương tác với người dân qua nền tảng Internet trong cả ba khâu xây dựng, thực thi và giám sát thực thi chính sách.

Xu thế sử dụng Internet liên quan tới quản trị điện tử

Mặc dù đây là chỉ số mới, nghiên cứu PAPI đã đưa các tiêu chí đo lường số người dùng Internet, số hộ gia đình có Internet tại nhà từ năm 2016.

Tiếp cận tin tức trực tuyến và Internet tại nhà, 2016 - 2018

Theo biểu đồ trên, số người trả lời cho biết họ đang sử dụng Internet tăng mạnh: năm 2018, có tới 53% số người được hỏi cho biết họ có Internet tại nhà, tăng hơn 15% so với năm 2017.

Bên cạnh đó, 38% số người được hỏi cho biết kênh thông tin thời sự chính của họ là qua Internet, tăng từ 28% năm 2017. Kết quả khảo sát này cho thấy việc sử dụng Internet ở Việt Nam ngày càng phổ biến, và do vậy nhu cầu tham gia quản trị điện tử của xã hội sẽ ngày càng lớn.

Sử dụng cổng thông tin điện tử của chính quyền các cấp

Mặc dù vậy, các cổng thông tin điện tử vẫn chưa được sử dụng ở mức tương xứng với tốc độc gia tăng số lượng người dùng Internet. Trên thực tế, Nhà nước đã và đang đầu tư lớn cho phát triển hạ tầng CNTT trong khu vực công. 

Biểu đồ dưới đây cho thấy tỷ lệ người sử dụng cổng thông tin điện tử của chính quyền khi thực hiện TTHC như chứng thực, xác nhận, xin cấp phép xây dựng, xin cấp giấy chứng nhận quyền sử  dụng đất còn rất thấp, cho dù tỷ lệ người sử dụng tăng nhẹ trong năm 2018.

Nói cách khác số người sử dụng cổng thông tin điện tử và một cửa điện tử của chính quyền thấp hơn nhiều so tỷ lệ người dùng Internet tại Việt Nam. Theo đó, báo cáo cho biết các cấp chính quyền cần tăng cường giao dịch điện tử, đảm bảo liên thông giữa các ngành và địa phương trên môi trường trực tuyến nhằm phục vụ nhu cầu sử dụng dịch vụ công trực tuyến ngày càng cao của người dân.

Sử dụng cổng thông tin điện tử khi làm TTHC, 2016-2018

Tóm lại, những phát hiện ban đầu ở chỉ số này cho thấy còn có một khoảng cách lớn giữa kỳ vọng và  những gì đang sẵn có để người dân và chính quyền tăng cường tương tác trực tuyến, nhất là khi số người sử dụng Internet ở Việt Nam đang tăng nhanh.

Điểm của cả hai nội dung thành phần năm 2018 ở mức rất khiêm tốn, cho thấy các cấp chính quyền cần cải thiện và tăng cường phổ biến cổng thông tin điện tử tới người dân để họ biết đến và sử  dụng cổng thông tin điện tử và các dịch vụ công trực tuyến nhiều hơn.

Để người dân sử dụng cổng thông tin điện tử nhiều hơn, báo cáo PAPI khuyến nghị: “Các cấp chính quyền cần đổi mới giao diện để cổng thông tin điện tử và dịch vụ công trực tuyến thân thiện với người dùng, từ đó người dân biết tới sự tồn tại của chúng và sử dụng thường xuyên hơn”.