Mạng xã hội - Nhận diện thông tin xấu độc

Ảnh minh họa.

Môi trường mạng có khái niệm khá rộng, nhưng tựu chung lại nó là một tập hợp những người được kết nối với nhau bằng một tập hợp các mối quan hệ, ví dụ như tình bạn, cộng sự hay trao đổi thông tin,... Nói cách khác, mạng xã hội là hệ thống của những mối quan hệ giữa con người trên nền tảng internet. Theo Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn về môi trường mạng cần nêu thành hai vấn đề, gồm báo điện tử và các mạng xã hội trong nước được cấp phép theo luật và các quy định khác của pháp luật Việt Nam và các trang mạng nước ngoài được cấp phép xuyên biên giới vào Việt Nam như: Facebook, Youtube, Blog...

Theo thống kê của Trung tâm Số liệu internet quốc tế (Internetworldstats), tính đến hết tháng 6/2015, Việt Nam đã có 45,5 triệu người dùng internet, đạt mức thâm nhập/dân số là 48%; đứng thứ 6 khu vực châu Á và thứ 3 khu vực Đông Nam Á. Trung bình mỗi ngày người Việt Nam lên mạng hơn 5 giờ (đối với người dùng máy tính) và gần 3 giờ (đối với người dùng điện thoại); thời gian sử dụng mạng xã hội bằng nhiều hình thức với thời gian trung bình hơn 3 giờ.

Tính hai mặt của mạng xã hội

Những giá trị tích cực: Ngày nay, internet và mạng xã hội đã trở nên phổ biến, mang lại nhiều giá trị tích cực cho công chúng và xã hội. Theo PGS.TS Đặng Thị Thu Hương - Chủ nhiệm khoa Báo chí Truyền thông (Đại học KHXH&NV, ĐHQGHN), mạng xã hội là một trong những cách tốt nhất để giới thiệu bản thân đến tất cả mọi người, bày tỏ cảm xúc của bản thân, chia sẻ quan điểm cá nhân, gắn kết cộng đồng giúp thích nghi tốt hơn với sự thay đổi và vượt qua những áp lực và stress trong cuộc sống, tìm kiếm những cơ hội phát triển khả năng của mình, gặp gỡ và giao lưu với tất cả mọi người trên thế giới. Là kho thông tin phong phú giúp cho cá nhân dần cải thiện kỹ năng sống và trau dồi kiến thức và là kênh giải trí hữu hiệu.

Bên cạnh đó, mạng xã hội là một môi trường kinh doanh lí tưởng, đầy tiềm năng, giúp người sử dụng bán hàng online hay quảng cáo những sản phẩm của công ty, doanh nghiệp và tìm kiếm khách hàng tiềm năng. Nó không chỉ có hiệu ứng tích cực thúc đẩy đối với giáo dục đào tạo, mà còn tạo ra những giá trị mới, đem lại hiệu quả cho nền kinh tế, mà nổi bật nhất trong các lĩnh vực “marketing và quảng cáo”, “quản trị tri thức”, “vốn xã hội”, “quản trị mối quan hệ”, “thương mại điện tử”… Sức mạnh của mạng xã hội trong việc gia tăng bán hàng, là giảm chi phí marketing và tiếp cận khách hàng trực tiếp. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra 92% người tiêu dùng tin cậy vào việc giới thiệu từ người mình biết hơn các nguồn khác và mạng xã hội đang “xóa bỏ khâu trung gian” của các mối quan hệ thương mại và thúc đẩy các kiểu kinh doanh truyền thống trực tiếp trên mạng.

Đồng thời mạng xã hội là kênh chuyển tải thông tin nhanh chóng, cập nhật tin tức, kiến thức cho công chúng, là nguồn tin phong phú, đầu tiên và đa chiều, là nơi chia sẻ thông tin rộng rãi giúp nhà báo có nhiều cơ hội để khai thác thông tin thuận lợi. Nhiều vụ việc xuất phát từ mạng xã hội, trở thành nguồn tin của nhiều tác phẩm báo chí gây tiếng vang, có tác động lớn đến công chúng. “Sự cạnh tranh của mạng xã hội với báo chí truyền thống, khiến báo chí phải cải thiện chất lượng và tốc độ đưa tin. Công chúng tự do bình luận, đóng góp ý kiến về vấn đề mình quan tâm, cộng với tốc độ lan truyền nhanh chóng, giúp mạng xã hội trở thành diễn đàn chia sẻ của hàng triệu người, vô hình chung, khiến mạng xã hội trở thành diễn đàn thể hiện chức năng phản biện xã hội, đôi khi còn hiệu quả hơn kênh báo chí chính thống” - PGS.TS Đặng Thị Thu Hương nhấn mạnh.

Mặt trái của mạng xã hội: Mạng xã hội được ví như con dao 2 lưỡi ẩn chứa nhiều vấn đề bất cập và hiểm họa khó lường đối với người sử dụng không đúng mục đích. Thực tế, bên cạnh các thông tin bổ ích, có giá trị đối với xã hội thì còn vô số thông tin, hình ảnh có nội dung xấu độc (được qui định tại khoản 1, điều 5 Nghị định 72/2013/NĐ-CP). Theo Đại tá, Ths. Nguyễn Đức Thắng - Viện Khoa học xã hội nhân văn quân sự cho biết, thông tin xấu độc tán phát trên internet và mạng xã hội là những thông tin bịa đặt, bóp méo sự thật, xuyên tạc vấn đề, “đổi trắng, thay đen”, làm lẫn lộn đúng sai, thật giả; hoặc có một phần sự thật nhưng được đưa tin với dụng ý xấu, phân tích và định hướng dư luận bằng luận điệu sai trái, thù địch. Một số thông tin chưa được kiểm chứng, thông tin sai sự thật gây ảnh hưởng đến cá nhân, tổ chức; một số thông tin có những ngôn từ thô tục nội dung phản cảm, thậm chí soi mói, bình phẩm chủ quan chuyện đời tư của người khác, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của nhiều cá nhân, gây bức xúc trong dư luận xã hội; vi phạm chuẩn mực đạo đức, văn hóa, thuần phong mỹ tục; kích động đồi trụy, bạo lực, bôi nhọ đời tư, vu khống…; Khá nhiều người lựa chọn mạng xã hội là nơi để bày tỏ quan điểm của cá nhân mình về người khác, nói xấu, công kích, miệt thị, người khác, thậm chí đưa thông tin sai lệch để vùi dập. Thông tin sai trái, độc hại có tính chất tội phạm như: Lừa đảo trên mạng, đánh cắp thông tin, mật khẩu, tán phát vi-rút…Bên cạnh đó có thông tin sai trái như: xuyên tạc sự thật lịch sử, phủ nhận Chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chống phá đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, phủ nhận thành tựu của công cuộc đổi mới, bịa đặt, vu cáo, nói xấu các đồng chí lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước, gây chia rẽ đoàn kết nội bộ, tìm mọi cách thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” nội bộ ta trên mọi lĩnh vực...

Tác hại của những thông tin xấu độc trên internet và mạng xã hội do các thế lực “mạng đen” tung ra có tác động tiêu cực đến tình hình tư tưởng, dư luận xã hội, gây nghi ngờ, gieo rắc sự hoang mang, dao động, làm giảm sút lòng tin của một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa. Hệ lụy của thông tin xấu độc ảnh hưởng rất lớn đến đạo đức, lối sống, nhân cách của cá nhân và cộng đồng xã hội. Nếu đạo đức xã hội bị băng hoại, văn hóa dân tộc bị tầm thường hóa, đánh mất bản sắc, an toàn xã hội bị đổ vỡ, thì sẽ tác động mạnh đến chính trị, kinh tế, an ninh, quốc phòng; có nguy cơ dẫn đến mất phương hướng lựa chọn các giá trị, lối sống và niềm tin của một bộ phận không nhỏ trong giới trẻ là đối tượng thường xuyên tiếp cận với mạng xã hội.

Theo Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn, qua theo dõi, quản lý hoạt động cung cấp nội dung thông tin trên mạng, Bộ Thông tin và Truyền thông nhận thấy có tình trạng một số trang thông tin điện tử, mạng xã hội cho phép người dùng đăng tải nhiều video clip, tin bài có nội dung thông tin xuyên tạc, sai sự thật, gây hoang mang trong dư luận, gây thiệt hại về kinh tế, tổn hại danh dự, nhân phẩm của cá nhân, tổ chức khác.

Những giải pháp ngăn chặn      

Để chủ động ngăn chặn, đẩy lùi thông tin xấu độc trên internet và mạng xã hội, đòi hỏi trước hết mỗi người dân tham gia mạng xã hội, nhận biết tính hai mặt của internet và mạng xã hội; nhận diện các thủ đoạn, nội dung thông tin xấu độc, tính chất nguy hại của nó đối với cá nhân và xã hội; đồng thời các cơ quan, ban ngành, đơn vị, địa phương cần tiếp tục chủ động, kịp thời cung cấp thông tin một cách đầy đủ, toàn diện cho người dân. Qua đó, trang bị kiến thức cần thiết để mỗi người có thể tự sàng lọc, tiếp nhận thông tin hữu ích, chính thống, đồng thời “miễn dịch” với những thông tin xấu độc làm nhiễu loạn môi trường xã hội.   

Nhấn mạnh về giải pháp này, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn cho biết, khi báo chí chính thống không đầy đủ và chậm, người dân sẽ tìm đọc trên mạng xã hội. Luật pháp nước ta có đủ điều kiện xử phạt các hành vi vi phạm. Từ đầu năm 2017 tới 12/4/2017, Bộ Thông tin và Truyền thông đã xử phạt 10 trường hợp vi phạm.

Đối với các trường hợp không xác định được nhân thân, trước đây việc yêu cầu Google, YouTube, Facebook gỡ bỏ các thông tin xấu khá khó khăn, nhưng gần đây, Thông tư 38 ngày 16/12/2016 do Bộ ban hành đã tạo hành lang pháp lý cụ thể. Trong đó khẳng định: Việt Nam có quyền yêu cầu dỡ bỏ hoặc trực tiếp ngăn chặn những thông tin xấu độc được quy định theo pháp luật. Thứ hai, với những tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp cung cấp thông tin công cộng qua biên giới vào Việt Nam phải tuân thủ quy định pháp luật của Việt Nam.

Bộ trưởng Trương Minh Tuấn nhấn mạnh; “Thời gian qua, Bộ Thông tin và Truyền thông đã chủ động, tăng cường hợp tác quốc tế nhằm ngăn chặn thông tin xấu độc, xúc phạm danh dự nhân phẩm của tổ chức, cá nhân trên mạng. Bộ Thông tin và Truyền thông đã nhiều lần tiếp xúc, đàm phán với các doanh nghiệp nước ngoài cung cấp xuyên biên giới vào Việt Nam như Google, Youtube..., bước đầu đã thu được kết quả nhất định”. Theo đó, bắt đầu cuối tháng 2/2017, Bộ Thông tin và Truyền thông đã yêu cầu Google ngăn chặn, gỡ bỏ một số video clip xấu độc trên Youtube. Kết quả đến ngày 16/3/2017, Google đã hợp tác, ngăn chặn gỡ bỏ 42/46 video xấu độc theo yêu cầu của Bộ Thông tin và Truyền thông. “Hiện tại, Bộ đang tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Google để nghiên cứu các giải pháp khả thi nhằm giải quyết hiệu quả nhất về vấn đề này. Trong tháng tới, chúng tôi sẽ làm việc với Facebook để gỡ bỏ các trang mạng bôi nhọ lãnh đạo và Facebook hứa sẽ làm việc với chúng tôi vào 26/4 này”, Bộ trưởng Trương Minh Tuấn cho biết.

Bên cạnh việc tạo hành lang pháp lý để quản lý các trang mạng xã hội do các doanh nghiệp nước ngoài cung cấp, Bộ đang thúc đẩy việc phát triển các trang mạng xã hội do người Việt Nam sáng tạo. Về lâu dài, mạng xã hội do doanh nghiệp Việt Nam cung cấp sẽ phải cạnh tranh tương đương với các trang mạng xã hội của nước ngoài như Youtube, Facebook. Cùng với các giải pháp kỹ thuật, tuyên truyền nâng cao nhận thức cho công chúng, Bộ cũng sẽ phối hợp với các cơ quan chức năng, các doanh nghiệp của Việt Nam và quốc tế để quản lý chặt chẽ vấn đề này. Việc quản lý thông tin trên mạng lên quan đến nhiều Bộ, ngành, cần có sự phối hợp chặt chẽ với các bộ ngành các địa phương và các cơ quan chức năng để xử lý các cá nhân vi phạm …

Đối với thông tin vi phạm được cung cấp từ bên ngoài (trang tin phản động từ nước ngoài, trên các dịch vụ phổ biến của nước ngoài cung cấp vào Việt Nam) thì việc phát hiện và xử lý khá phức tạp do những trang tin phản động chủ yếu đặt máy chủ ở nước ngoài, việc ngăn chặn chỉ có tác dụng ở thời điểm nhất định do các trang này thay đổi địa chỉ IP liên tục, khiến việc chặn kỹ thuật phải luôn luôn theo dõi, thay đổi, chưa kể việc chặn nhiều sẽ làm hạn chế tốc độ đường truyền. Những trường hợp này, Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với Bộ Công an xử lý theo các quy định tại Nghị định số 72/2013/NĐ-CP và các quy định khác của pháp luật hiện hành.