Mạng xã hội như TikTok, Instagram tiếp sức văn hóa tôn giáo trong thời đại số

Các ứng dụng mạng xã hội, các trang web truyền thông, bao gồm cả nền tảng chia sẻ video TikTok, đã chứng kiến lượng người dùng gia tăng đáng kể trong bối cảnh các quốc gia thực hiện chính sách phong tỏa, giãn cách để phòng chống dịch COVID-19. Đặc biệt, TikTok đã chứng tỏ là một nền tảng chung cho mọi người thuộc mọi thành phần, tín ngưỡng và sắc tộc chia sẻ ý tưởng, tín ngưỡng và văn hóa của họ. Bản thân nền tảng này có khoảng hơn 700 triệu người dùng và tổ chức từ thiện Hồi giáo National Zakat Foundation (NZF) coi đây là không gian lý tưởng để thúc đẩy sự hòa nhập.

Theo Statista, người dùng dành trung bình khoảng 145 phút mỗi ngày cho các trang mạng xã hội này. Với lượng thời gian và người dùng lớn như vậy, phạm vi tiếp cận toàn cầu của các nền tảng mạng xã hội trở nên vô cùng hữu ích trong việc giáo dục người dùng về các nền văn hóa và tôn giáo đa dạng.

Phương tiện truyền thông xã hội sẽ là một phần chiến lược tuyên truyền về văn hóa tôn giáo trong tương lai

Những phát hiện mới cho thấy thanh niên Hồi giáo đã sử dụng nguồn cấp dữ liệu của họ để giải thích mọi thứ từ các quy tắc trong tháng Ramadan và những lời cầu nguyện tôn giáo, cũng như chia sẻ các video hài hước để truyền đạt nền văn hóa Hồi giáo.

Mahboob Hussain, người đứng đầu kênh tiếp thị tại NZF, giải thích: “Chúng tôi đã phân tích dữ liệu TikTok và thấy rằng #ramadan có hơn 14,2 tỷ lượt xem và #eidmubarak có 9 tỷ lượt xem, điều này thật tuyệt vời để thúc đẩy nhận thức và sự hòa nhập, đồng thời giúp ích cho người Hồi giáo kết nối tuổi trẻ”.

Với một cuộc khảo sát năm 2017 của Viện Quan hệ công chúng cho thấy có 40% người dùng tin rằng mạng xã hội có ảnh hưởng theo một cách nào đó, sức mạnh và tiềm năng của những công cụ truyền bá thông tin và ý tưởng đó là vô song. Các học giả đang công nhận khả năng của những nền tảng này trong việc trình bày những cách mới để truyền bá thông tin, nhiều người thừa nhận những lợi thế của việc sử dụng các ứng dụng mạng xã hội trong môi trường giáo dục.

Do đó, các chuyên gia dự đoán rằng phương tiện truyền thông xã hội sẽ là một phần của các chiến lược tuyên truyền về văn hóa tôn giáo trong tương lai. Người dùng ngày nay dường như tham gia vào hình thức nội dung này nhiều hơn bất kỳ hình thức nội dung nào khác. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng học bằng hình ảnh tăng khả năng lưu giữ thông tin lên đến 42%, điều này rất có lợi khi xử lý các sự kiện và chủ đề mới - chẳng hạn như những vấn đề xung quanh tôn giáo.

Ngoài TikTok, mọi người cũng đang sử dụng Instagram để chia sẻ các nguyên tắc của đạo Hồi, với #ramadan, #eidmubarak và #hajj đã được sử dụng tổng cộng 21,9 triệu lần trên nền tảng này.

Người dùng đang chia sẻ các khía cạnh khác nhau trong đức tin của họ, bao gồm trang phục truyền thống, lời chúc và câu trích dẫn, đồ ăn và thậm chí cả các mẫu henna. Việc sử dụng rộng rãi các thẻ bắt đầu bằng # cụ thể đã cung cấp khả năng hiển thị nhiều hơn, có khả năng tăng phạm vi tiếp cận của các bài đăng này.

Thế hệ Z vốn đã nổi tiếng với tư duy hòa nhập, 76% cho rằng các thương hiệu nên ưu tiên tính toàn diện và đa dạng, và gần 50% cho rằng mong muốn được làm việc trong một môi trường đa dạng về văn hóa.

Các đại diện của NZF hy vọng rằng, lâu dài, thái độ của Thế hệ Z và việc sử dụng phương tiện truyền thông xã hội thay thế sẽ giúp các thế hệ tương lai có nhận thức và chấp nhận văn hóa hơn.

“Thật tuyệt khi thấy những người trẻ tuổi tiếp xúc với các nền văn hóa và tôn giáo”, Hussain nói thêm. “Chúng tôi hy vọng rằng điều này sẽ cải thiện tính toàn diện trong tương lai và sẽ giúp truyền bá nhận thức của các cộng đồng khác nhau”.

Xây dựng một môi trường trực tuyến an toàn và tôn trọng

Theo trang Forbes, nền tảng truyền thông xã hội có vẻ sẽ tạo ra cộng đồng mới dành cho Thế hệ Z và những người Hồi giáo thiên niên kỷ để giúp họ hiểu về đức tin, chia sẻ quan điểm và nâng cao lối sống của họ. Ra mắt vào đầu năm 2019, nền tảng này được gọi là “Muslim”. Nền tảng này cũng đã ra mắt một ấn phẩm truyền thông mới, được kết nối với nhau. Ấn phẩm mới, Muslim.co, ra mắt vào tháng Ramadan năm 2020 và hiện đã thêm tài nguyên của nó vào nền tảng truyền thông xã hội. Theo người sáng lập “Muslim” Ameer Al-Khatahtbeh, nền tảng này có hơn 177.000 người theo dõi trên mạng xã hội. Theo báo cáo, nó hiện thu hút được từ 500 đến 1.000 người theo dõi mỗi ngày.

Al-Khatahtbeh nói: “Mục tiêu của chúng tôi là tạo ra một không gian để chúng tôi thể hiện lối sống và quan điểm của mình với nhau. Mỗi người Hồi giáo thực hành đức tin của họ khác nhau, điều này làm cho cộng đồng của chúng tôi trở nên rất rộng lớn. Một nền tảng cộng đồng cho phép tất cả những người Hồi giáo chia sẻ lối sống và quan điểm của họ về thực hành đức tin”.

Giống như mọi tín ngưỡng toàn cầu khác, Hồi giáo không đơn sắc trong quan điểm, truyền thống và thực hành. Những người Hồi giáo trẻ tuổi sẽ tạo nên những tầng lớp Millennial và Thế hệ Z tham gia vào cộng đồng.

Al-Khatahtbeh giải thích rằng nền tảng "Muslim" không giới hạn bất kỳ sự thể hiện đức tin nào. Các ấn phẩm truyền thông và nền tảng luôn mở rộng cánh cửa cho bất kỳ thành viên nào của cộng đồng Hồi giáo.

“Nền tảng của chúng tôi cho phép tất cả các hình thức thể hiện từ các nhà văn Hồi giáo chia sẻ quan điểm của họ. Nếu có sự phản đối về quan điểm được thể hiện trong một bài báo, người đọc có thể tìm thấy một bài viết khác phù hợp hơn với đức tin của họ hoặc nếu họ là một nhà văn, họ có thể giới thiệu câu chuyện với một góc nhìn khác. Tuy nhiên, nhìn chung - chúng tôi đang trở thành một trung tâm thông tin và cộng đồng cho tất cả những người Hồi giáo”.

Không chỉ có nền tảng Muslim, cộng đồng Hồi giáo đã ứng dụng CNTT, mạng xã hội từ khá lâu. Trang Jakartapost.com của Malaysia, một quốc gia có khá nhiều người theo đạo Hồi, đã giới thiệu một nền tảng truyền thông xã hội mới mang tên Labayk. Labayk dựa trên “các giá trị đạo đức của đạo Hồi” và tự mô tả là một môi trường trực tuyến an toàn và tôn trọng. Labayk có nghĩa là "phục vụ bạn", nền tảng này nêu bật các giá trị Hồi giáo và khuyến khích người dùng quyên góp cho các hoạt động từ thiện. 

Labayk do chủ ngân hàng đầu tư Tanweer Khan phát triển, sẽ phục vụ cho cả người dùng Hồi giáo và không theo đạo Hồi, mặc dù nó mong muốn tất cả người dùng “tuân thủ các giá trị đạo đức của Hồi giáo”. Giống như các mạng xã hội khác, nó cho phép người dùng tạo hồ sơ, cập nhật trạng thái, kết nối và gửi tin nhắn riêng tư.

“Theo thời gian, tôi ngày càng thất vọng với cách mạng xã hội trở thành phương tiện lạm dụng, troll và bắt nạt”, Khan cho biết. Các nền tảng mạng xã hội liên tục bị kêu gọi vì những phản ứng đối với ảnh hưởng tiêu cực này và ngày càng khó kiểm soát hơn, cả trực tuyến và ngoại tuyến. “Tôi muốn tạo ra một nền tảng nơi mọi người có thể kết nối và giao tiếp hiệu quả với những người khác, với các giá trị tương tự, trong một môi trường an toàn và không đe dọa”, nhà sáng lập của Labayk nói.

Người dùng tải lên những nội dung được cho là không phù hợp hoặc tin tức giả mạo có thể bị xóa ngay lập tức khỏi nền tảng. “Đây không phải là một nền tảng chỉ dành cho người Hồi giáo, nó mở cửa cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, Labayk chia sẻ và được xây dựng dựa trên các giá trị Hồi giáo thực sự về hòa bình, tôn trọng, lòng tốt, sự thật và sự chân thành. Và đây là những gì tôi muốn về nền tảng này”, Khan cho biết. “Mọi quảng cáo thù hận và hung hăng đã được thay thế bằng việc cho đi, vì các mục đích từ thiện, truyền thông tuyệt vời và an toàn. Nền tảng được cung cấp miễn phí và sẽ luôn như vậy", Khan nói.