Thành tựu của Cộng đồng An ninh – Chính trị ASEAN

Thành tựu của Cộng đồng An ninh – Chính trị ASEAN trong năm 2016.

Đảm bảo một môi trường an toàn và đảm bảo về an ninh cho người dân ASEAN vẫn là mục tiêu chính của Trụ cột Cộng đồng An ninh Chính trị ASEAN (APSC). Điều này càng trở nên quan trọng hơn trong bối cảnh hiện đang có những bất ổn mới trong khu vực và quốc tế. Sự gia tăng chủ nghĩa dân túy, chủ nghĩa bảo hộ, gia tăng các mối đe dọa đến từ khủng bố và chủ nghĩa bạo lực cực đoan, cũng như các xu hướng chống lại toàn cầu hoá và chủ nghĩa đa phương đang tăng lên đã làm cho tình hình an ninh chính trị toàn cầu ngày càng khó lường trước được. Trong bối cảnh này, ASEAN vẫn cam kết xây dựng một cộng đồng vững mạnh, thống nhất và bền vững, đồng thời thúc đẩy quá trình hội nhập khu vực tới tất cả các cấp của Cộng đồng ASEAN. Các khung chính sách chủ chốt của APSC nhằm đảm bảo tính Trung tâm của ASEAN, sự gắn kết chính trị, hợp tác an ninh, cam kết toàn cầu, khả năng phục hồi khu vực, hòa bình và ổn định cần phải được điều chỉnh và tăng cường để ASEAN có thể đối phó với những thách thức và những điều không chắc chắn mới có thể diễn ra.

Quan hệ đối ngoại của ASEAN đã được làm sâu sắc thêm và tăng cường trong năm qua. Các Đối tác đối thoại, bao gồm cả các cường quốc, vẫn cam kết gắn bó với ASEAN và ngày càng có nhiều quan tâm từ bên ngoài để thiết lập mối quan hệ hợp tác chính thức với cộng đồng ASEAN.

Các ưu tiên chính

Năm 2016 đã đánh dấu năm đầu tiên của Cộng đồng ASEAN sau khi chính thức thành lập vào năm 2015. Tại Trụ sở APSC, các nỗ lực đã tập trung vào xây dựng cộng đồng ASEAN dựa vào luật pháp, hướng tới nhân dân và lấy con người làm trung tâm. Điều này bao gồm việc thực hiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 và APSC Blueprint 2025 – bộ tài liệu nền tảng được các nhà Lãnh đạo ASEAN thông qua như một lộ trình phát triển khu vực trong thập kỷ tiếp theo. Trong tiến trình đi lên với tư cách là một cộng đồng, thì các nguyên tắc cơ bản đã dẫn dắt ASEAN trong quá khứ, chẳng hạn như trong Hiến chương ASEAN và Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác, vẫn còn nguyên giá trị.

Duy trì hòa bình và ổn định khu vực tiếp tục là mối ưu tiên hàng đầu. Trong những năm qua, ASEAN đã phát triển kiến ​​trúc an ninh khu vực bao gồm các cơ chế được thể chế hóa như Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS), và Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM-Plus). Các cơ chế này đã đóng vai trò quan trọng đối với những nỗ lực của ASEAN nhằm tạo nên một khu vực hòa bình, an toàn và ổn định.

EAS đã đạt được thế mạnh là một diễn đàn do Lãnh đạo dẫn đầu để thúc đẩy đối thoại và hợp tác về các vấn đề chiến lược, chính trị, an ninh và kinh tế với lợi ích và mối quan tâm chung đến toàn khu vực. ASEAN đóng vai trò là động lực cho hội nghị thượng đỉnh khi hợp tác chặt chẽ với các nước khác cùng tham gia. Sự tham gia thường xuyên của Đại sứ các nước EAS tại Jakarta đã được thiết lập để tăng cường phối hợp và đảm bảo thực thi các quyết định của các nhà Lãnh đạo.

Tăng cường các thể chế ASEAN vẫn là một yếu tố không thể thiếu của chương trình xây dựng Cộng đồng ASEAN. Các nỗ lực nhằm kết hợp hài hòa các cuộc họp và các hoạt động của ASEAN được thực hiện để nâng cao hiệu quả. Trong số những ưu tiên hàng đầu của năm ngoái là tinh giản các quy trình làm việc của ASEAN, cải thiện sự phối hợp giữa các cơ quan ban, ngành, mở rộng quan hệ đối ngoại của ASEAN và tăng cường hoạt động của Ban Thư ký ASEAN.

ASEAN tiếp tục hợp tác với các Đối tác đối thoại và các đối tác khác để thực hiện kế hoạch hành động nhằm tăng cường xây dựng cộng đồng và tiến trình hội nhập khu vực hướng tới Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025. Gần đây, các quốc gia này đã chính thức thiết lập quan hệ để phát triển bền vững.

Những thành tựu chính

Trọng tâm của ASEAN: Vai trò trung tâm của ASEAN trong các cơ chế dẫn dắt bởi ASEAN đã được nâng cao. Hiệp hói đã có một lập trường chung và thông qua phản ứng phối hợp đối với các tình huống diễn ra trong khu vực và quốc tế. Năm ngoái, Hiệp hội đã đưa ra một số tuyên bố nhằm khẳng định quan điểm chung của ASEAN như tình hình bán đảo Triều Tiên và lên án các vụ khủng bố trong khu vực và những vấn đề khác. Các cuộc họp đặc biệt trong bối cảnh có những sự leo thang nguy hiểm ảnh hưởng đến khu vực cũng đã được tổ chức, bao gồm Hội nghị đặc biệt các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - Trung Quốc tại Côn Minh vào tháng 6 năm 2016 để giải quyết các sự cấn để ở Biển Đông và cuộc họp của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN vào tháng 12 năm 2016 về tình hình tại bang Rakhine của Myanmar để giải quyết các vấn đề nhân đạo.

Hòa bình và Ổn định: Các sáng kiến ​​và những biện pháp đã được thực hiện để duy trì và thúc đẩy hòa bình và an ninh khu vực, bao gồm các cuộc đàm phán và tham vấn đa cấp với các Đối thoại đối thoại và các bên khác. Khi vấn đề Biển Đông tiếp tục thu hút sự chú ý của cộng đồng quốc tế, việc thực hiện đầy đủ và có hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và tăng cường các cuộc đối thoại để sớm ký kết Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển (COC) đã đóng một vai trò quan trọng trong việc giải quyết tình huống. ASEAN và Trung Quốc đã đồng ý thông qua hai biện pháp thiết thực để giảm căng thẳng và ngăn chặn các hành vi vi phạm trên Biển Đông, tức là thông tin liên lạc đường dây nóng để ứng phó với tình trạng khẩn cấp hàng hải và áp dụng Bộ Quy tắc ứng xử khi chạm trán bất ngở trên Biển (Code of Unplanned Encounters at Sea - CUES).

Hợp tác quốc phòng - Quan hệ hợp tác quốc phòng đã được đẩy mạnh thông qua các sáng kiến ​​và hoạt động theo ADMM và ADMM mở rộng. Công việc của ADMM và ADMM mở rộng năm ngoái đã tăng cường đáng kể khả năng của ASEAN trong việc đáp ứng các tình huống cứu trợ nhân đạo và giảm nhẹ thiên tai (HADR) một cách kịp thời và có hiệu quả. Điều này bao gồm việc khởi động Trung tâm Y tế Quân sự ASEAN ở Bangkok.

Công việc để vận hành Nhóm Sẵn sàng cho Quân đội ASEAN về HADR đang tiến triển với việc thông qua điều khoản tham chiếu của nhóm vào năm ngoái. Các nỗ lực để cải thiện sự phối hợp và hợp tác giữa quân đội của các nước ASEAN và các Đối tác đối thoại trong các tình huống của HADR đã được tiến hành với việc chuẩn y Quy trình Hoạt động Tiêu chuẩn cho Trung tâm Điều phối đa quốc gia (MNCC). Bốn bài tập được tổ chức hồi năm ngoái về an ninh hàng hải, HADR, quân y, hành động rà phá bom mìn nhân đạo, hoạt động gìn giữ hòa bình và chống khủng bố, đã tăng cường khả năng tương tác và xa hơn nữa là xây dựng năng lực của ASEAN để giải quyết những thách thức an ninh trong tương lai. Để tăng cường hợp tác khu vực để bảo vệ nền kinh tế, an ninh và hạnh phúc của người dân ASEAN, các cơ quan quân sự và quốc phòng đã đưa an ninh không gian mạngvào danh sách các mối quan tâm của họ.

Các vấn đề an ninh phi truyền thống: ASEAN đã tăng cường nỗ lực giải quyết vấn đề di cư bất hợp pháp và buôn người thông qua việc áp dụng các biện pháp thiết yếu như thiết lập một quỹ ủy thác để hỗ trợ nhân đạo khẩn cấp cho sự di chuyển bất thường của người dân ở Đông Nam châu Á. Một khuôn khổ pháp lý khu vực cũng sẽ được áp dụng với sự tham gia của Công ước ASEAN về chống buôn người, đặc biệt là Phụ nữ và Trẻ em (ACTIP). Cùng với Kế hoạch hành động tương ứng, công ước sẽ giải quyết vấn đề buôn bán người một cách có hiệu quả hơn thông qua việc phòng ngừa tội phạm và bảo vệ nạn nhân.

Sự gia tăng các mối đe dọa của chủ nghĩa khủng bố, chủ nghĩa cực đoan bạo lực, và sự cực đoan hóa đã thu hút sự chú ý của trụ cột APSC. Các cơ quan liên quan của APSC đã đồng ý về sự cần thiết phải cộng tác và hợp tác chặt chẽ hơn, bao gồm việc trao đổi thông tin giữa các quốc gia thành viên một cách kịp thời, nhằm tăng cường khả năng của ASEAN trong việc đối phó với nguy cơ này và đảm bảo an ninh cho khu vực.

Các cơ quan chuyên ngành của APSC cũng đã tập trung nỗ lực vào các sáng kiến mà ​​sẽ trực tiếp đem lại lợi ích cho người dân ASEAN. Các Hướng dẫn về hỗ trợ Lãnh sự của các Đoàn công tác ASEAN ở các nước thứ ba cho các Quốc gia thành viên ASEAN đang được thảo luận. Các bước xem xét tính khả thi của một thị thực chung trong ASEAN đã được thực hiện vào năm ngoái với việc thông qua điều khoản tham chiếu của một nhóm công tác đặc biệt về vấn đề này.

Chống lại ma túy bất hợp pháp: Giải quyết vấn đề lạm dụng ma túy trong khu vực là ưu tiên hàng đầu của trụ cột APSC. Một kế hoạch 10 năm mới về bảo vệ cộng đồng chống ma tuý (Kế hoạch làm việc ASEAN năm 2016-2025) đã được thông qua vào năm ngoái để giải quyết vấn đề này. Kế hoạch hợp tác ASEAN đề cập cụ thể cách giải quyết vấn nạn dai dẳng của sản xuất ma túy và buôn bán ma túy trong Tam giác Vàng cũng đang được triển khai.

Hợp tác pháp lý: Các chương trình và hoạt động nhằm cải thiện hợp tác ASEAN trong lĩnh vực pháp luật và luật pháp đang được tiếp tục. Hội đồng Chánh án mới đây đã được công nhận là một thực thể của Hiến chương ASEAN. Điều này sẽ tạo điều kiện hợp tác chặt chẽ hơn và cộng tác giữa các cơ quan tư pháp ASEAN và góp phần nâng cao nhận thức về hệ thống pháp luật của các quốc gia thành viên ASEAN thông qua nhiều phương thức khác nhau, bao gồm việc thiết lập cổng thông tin tư pháp ASEAN.

Nhân quyền: Ủy ban Liên Chính phủ về quyền con người ASEAN (AICHR) tiếp tục với việc thúc đẩy và bảo vệ quyền con người trong ASEAN. Năm ngoái, tổ chức này đã ưu tiên các nỗ lực của mình để lồng ghép các quyền của người khuyết tật trong Cộng đồng ASEAN, bao gồm cả việc thành lập một Nhóm Đặc nhiệm liên trụ cột để xây dựng một kế hoạch hành động khu vực. AICHR cùng hợp tác với Hội nghị Cấp cao ASEAN về tội phạm xuyên quốc gia (SOMTC) nhằm thực hiện một cách tiếp cận dựa trên nhân quyền để chống lại nạn buôn người.

Quan hệ đối ngoại Quan hệ giữa ASEAN với các Đối tác đối thoại, Đối thoại ngành nghề và các Đối tác phát triển, LHQ và các bên khác đã bắt nguồn từ các khuôn khổ và cơ chế hiện tại cũng như việc thực hiện có hiệu quả các kế hoạch hành động khác nhau phù hợp với Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025. ASEAN tiếp tục đóng vai trò trung tâm trong việc định hình cấu trúc khu vực đang phát triển thông qua các quy trình do ASEAN dẫn dắt.

Sự quan tâm của các nước ngoài khu vực để xây dựng quan hệ đối tác với ASEAN tiếp tục phát triển. Tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 49 (AMM) tháng 7 năm 2016, ASEAN đã cùng nhau trao đổi về tình trạng Đối tác đối thoại Cấp ngành và Đối tác Phát triển ở Thụy Sĩ và Đức. Nhóm cũng tăng cường sự tham gia của 88 đại sứ không phải là các nước ASEAN được công nhận vào ASEAN và đã thông qua Hướng dẫn tham gia Chiến lược toàn diện về tăng trưởng và giảm nghèo (CPR) với các tổ chức NAAA tại Jakarta vào tháng 9 năm 2016. Ngoài ra, 2 Ủy ban ASEAN mới ở các nước thứ ba và các tổ chức quốc tế (ACTCs) được thành lập vào đầu năm 2017, đưa tổng số các tổ chức ACTC lên 52.