Thủ tướng đề nghị Thanh niên Việt Nam xung kích, sáng tạo với “5 chủ động” trong phát triển KHCN, ĐMST và CĐS quốc gia

Nhân kỷ niệm 94 năm ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh (26/3/1931 - 26/3/2025) và Tháng Thanh niên 2025, chiều 24/3, tại Hà Nội, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị đối thoại với thanh niên.

Dự đối thoại có các đồng chí: Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an; Bùi Thanh Sơn, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao; Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Lê Xuân Định, lãnh đạo các ban, bộ, ngành, cơ quan Trung ương; đặc biệt có sự tham gia của 300 thanh niên đại diện cho 20 triệu thanh niên các vùng miền, các thành phần, lĩnh vực, các dân tộc, tôn giáo… trong cả nước.

Chương trình Thủ tướng Chính phủ đối thoại với thanh niên là hoạt động thường niên; thể hiện tình cảm, trách nhiệm và sự quan tâm của Đảng, Nhà nước mà cụ thể là Thủ tướng Chính phủ đối với thanh niên. Với chủ đề "Thanh niên Việt Nam tiên phong trong phát triển khoa học công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo (ĐMST) và CĐS quốc gia", tại chương trình năm 2025, Thủ tướng Chính phủ và Lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương đã trực tiếp giải đáp các câu hỏi, kiến nghị, đề xuất, nguyện vọng và định hướng giải quyết về các vấn đề quan tâm của thanh niên; giúp thanh niên phát huy tính xung kích, làm chủ KHCN, ĐMST và CĐS quốc gia.

Thủ tướng Chính phủ trực tiếp trả lời, chia sẻ về giải pháp phát triển doanh nghiệp (DN) KH, CN, khởi nghiệp ĐMST mà chiến lược phát triển KH, CN và ĐMST đề ra; cơ chế, chính sách mang tính đột phá để gia tăng số lượng sinh viên, nghiên cứu sinh trong lĩnh vực khoa học cơ bản; các chính sách đặc thù để thu hút, tuyển dụng, giữ chân nhân lực về KH, CN và CĐS làm việc trong các cơ quan của hệ thống chính trị; cơ chế cho phép và khuyến khích các tổ chức nghiên cứu, nhà khoa học thành lập và tham gia điều hành DN dựa trên các kết quả nghiên cứu; những định hướng, giải pháp lớn để thúc đẩy mạnh mẽ việc chuyển hướng công tác phòng, chống tội phạm từ thủ công truyền thống sang hiện đại, ứng dụng KHCN; giải pháp về CĐS trong ngành Y tế nhằm tối ưu hóa hệ thống chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho người dân, giảm chi phí và nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh.

Thủ tướng và lãnh đạo các bộ, ngành cũng giải đáp về chiến lược, giải pháp của Việt Nam để đẩy mạnh hợp tác nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ với các quốc gia có trình độ KH&CN, CĐS phát triển, nhất là các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ sinh học, công nghệ lượng tử, bán dẫn, năng lượng nguyên tử và các công nghệ chiến lược khác; cơ chế, chính sách nào để hỗ trợ, khuyến khích các tổ chức, cá nhân, DN đầu tư, xây dựng các phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu và phát triển KH, CN; chiến lược của Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu và chính sách hỗ trợ các trường đại học, cao đẳng tuyển sinh, định hướng các ngành công nghiệp bán dẫn, AI trong bối cảnh CĐS…

Thanh niên phát huy tinh thần xung kích, sáng tạo với “5 chủ động”

Theo Thủ tướng, thời gian qua, Thanh niên Việt Nam đã khẳng định vai trò tiên phong trong phát triển KHCN, ĐMST và CĐS quốc gia; trong đó có “6 dấu ấn” nổi bật: Đột phá trong học tập, nghiên cứu và phát triển công nghệ; phong trào khởi nghiệp, ĐMST được đẩy mạnh; tích cực tham gia tiến trình CĐS quốc gia; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc; tích cực tham gia các hoạt động quốc tế; tích cực CĐS trong các hoạt động tình nguyện.

Thủ tướng cho biết, thời gian tới Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ sẽ tập trung chỉ đạo 3 nhiệm vụ trọng tâm: Hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách hỗ trợ thanh niên phát triển KH, CN, ĐMST, khởi nghiệp và CĐS; phát triển hạ tầng số, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho thanh niên tham gia sâu rộng vào phát triển KH, CN, ĐMST, khởi nghiệp và CĐS quốc gia; đầu tư phát triển mạnh mẽ nguồn nhân lực trẻ chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ mũi nhọn.

Thủ tướng đề nghị Thanh niên Việt Nam phát huy tinh thần xung kích, sáng tạo với “5 chủ động” trong phát triển KH, CN, ĐMST và CĐS quốc gia. Trong đó, chủ động trong học tập, nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, CĐS; chủ động đóng góp ý kiến, tham gia hoàn thiện thể chế, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, khởi nghiệp; chủ động trong quản trị thông minh và tối ưu hóa hiệu quả công việc; chủ động trong khởi nghiệp, ĐMST, CĐS; chủ động trong giao lưu, hội nhập quốc tế.

Cùng với đó, Thủ tướng đưa ra 3 yêu cầu “đặt hàng” đối với Thanh niên Việt Nam: "Thanh niên Việt Nam đã nói là làm, đã cam kết phải thực hiện, đã nỗ lực rồi phải nỗ lực hơn nữa, đã quyết liệt rồi phải quyết liệt hơn nữa, đã tiên phong rồi phải tiên phong hơn nữa phát triển KH, CN, ĐMST, CĐS". Qua đó, thể hiện bản lĩnh, trí tuệ, khát vọng cống hiến xây dựng đất nước phát triển giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng.

Thủ tướng Chính phủ đề nghị các cấp, các ngành, địa phương tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện cơ chế, chính sách và tạo môi trường thuận lợi, hấp dẫn khuyến khích thanh niên tham gia vào quá trình phát triển KH, CN, ĐMST và CĐS quốc gia, nhất là những cơ chế đặc thù, thu hút nhân tài, đào tạo nhân lực trẻ; chủ động giao việc, đặt hàng, có cơ chế chính sách nổi trội khuyến khích các doanh nhân trẻ, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu Việt Nam trong và ngoài nước tham gia các hoạt động nghiên cứu khoa học, ĐMST và CĐS quốc gia.

Thanh niên chính là lực lượng nòng cốt để phát triển

Chia sẻ thêm về những quan điểm chỉ đạo, quan tâm của Chính phủ trong công tác này, Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh, lực lượng thanh niên chính là lực lượng nòng cốt hiện thực hóa Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị ban hành về đột phá phát triển KHCN, ĐMST và CĐS quốc gia.

Để đảm bảo hiệu quả cho các mục tiêu này, Chính phủ đã ban hành Chương trình hành động để thực hiện Nghị quyết 57, trong đó có cả nội dung về hợp tác quốc tế trong lĩnh vực KHCN, ĐMST và CĐS.

“Việc đẩy mạnh hợp tác quốc tế đã giúp tạo ra không gian mới cho thế hệ trẻ của Việt Nam tham gia hợp tác cùng thế hệ trẻ các nước cũng như các nhà khoa học các nước, từ đó để thúc đẩy ĐMST và công cuộc cuộc cách mạng KHCN ở trong nước”, Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh.

Cũng theo Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn, thời gian qua Việt Nam đã đẩy mạnh việc ngoại giao KHCN để thu hút các tập đoàn lớn về KHCN lớn trên thế giới vào làm việc tại Việt Nam… Chính điều này cũng mở ra cơ hội rất lớn cho các bạn sinh viên, thanh niên Việt Nam tham gia, trong đó có cả ĐMST.

Và với sự quan tâm to lớn này, Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn tin tưởng, kỳ vọng, thế hệ thanh niên, các bạn trẻ, đội ngũ tri thức tiếp tục chủ động trau dồi kiến thức, mở rộng tầm nhìn, tăng cường kết nối với các đối tác bên ngoài để Việt Nam chủ động vươn mình trong kỷ nguyên mới, đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước.

Mở cánh cửa để các nhà khoa học, đặc biệt là tri thức trẻ, tham gia phát triển đất nước

Trước câu hỏi của bạn Đào Việt Hằng, Giảng viên ĐH Y Hà Nội, Chủ nhiệm Mạng lưới Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu về cơ chế, chính sách nào cho phép và khuyến khích các tổ chức nghiên cứu, các nhà khoa học được tham gia thiết lập, điều hành các DN, Thứ trưởng Bộ KH&CN Lê Xuân Định cho biết câu hỏi thể hiện khát khao của thanh niên, của tri thức trẻ Việt Nam trong việc biến tri thức của mình, sau khi nghiên cứu khoa học, thành năng lực ĐMST, qua đó cống hiến cho sự phát triển đất nước.

“Điều này nhằm tạo ra những sản phẩm, dịch vụ mới đưa ra thị trường, đồng thời tạo ra những giá trị gia tăng. Đây là một nguyện vọng rất chính đáng”.

Nghị quyết 57 đã đặt ra một mục tiêu quan trọng: Gỡ bỏ các rào cản, giải phóng năng lực, tháo gỡ nhiều vướng mắc để đưa tất cả nguồn lực và sức sáng tạo từ khu vực nghiên cứu chuyển hóa thành năng lực đổi mới tại các DN.

Trong Nghị quyết 57, lần đầu tiên chúng ta xây dựng một cơ chế cho phép và khuyến khích các tổ chức nghiên cứu, các nhà khoa học thuộc khu vực công lập tham gia điều hành DN dựa trên kết quả nghiên cứu của họ.

Trên tinh thần của Nghị quyết 57, ngay từ đầu tháng 3, Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo các bộ, ban, ngành thể chế hóa chủ trương này của Đảng. Nội dung được cụ thể hóa trong Nghị quyết 193 về việc thử nghiệm các chính sách đột phá nhằm phát triển KHCN và ĐMST. Nghị quyết đã được trình Quốc hội để ban hành, trong đó đặc biệt chú trọng đến chính sách đột phá cho phép các cơ sở công lập thực hiện những bước đi mới:

Một là, được phép sử dụng tài sản công, tài sản, trí tuệ và tiền từ các quỹ để thành lập, tham gia hoạt động hoặc góp vốn vào DN. Điều này không phải là mới trên thế giới. Ở nhiều quốc gia, khi DN được thành lập từ các cơ sở nghiên cứu, trường đại học cùng với đối tác bên ngoài, người ta gọi đó là "DN khởi nguồn" (spin-off). Nguồn vốn chủ yếu của các DN này là tài sản trí tuệ từ các cơ sở nghiên cứu.

Hai là cho phép xác định giá trị tài sản để tham gia góp vốn vào DN, đồng thời quy định rõ ràng về việc định giá tài sản.

Ba là quy định thẩm quyền, trình tự, thủ tục phê duyệt đề án thành lập và tham gia góp vốn vào DN. Đồng thời, cho phép viên chức tham gia quản lý, điều hành DN do cơ sở công lập thành lập hoặc tham gia thành lập, góp vốn.

Bốn là quy định quyền và trách nhiệm của người cử viên chức cũng như của chính viên chức tham gia quản lý, điều hành DN.

Như vậy, theo Thứ trưởng, từ nay, các cơ sở công lập có quyền tham gia góp vốn và thành lập DN. Viên chức trong các cơ sở này cũng được phép tham gia điều hành DN. Điều này có nghĩa là những người sáng tạo ra tri thức sẽ có cơ hội trực tiếp đưa tri thức đó vào DN để biến thành sản phẩm, dịch vụ. Đây là quá trình hợp tác vô cùng quan trọng. Bởi lẽ, giữa kết quả nghiên cứu công nghệ và khả năng đưa sản phẩm ra thị trường thường xuất hiện một giai đoạn được gọi là "thung lũng chết" - tức là có nhiều ý tưởng khả thi về mặt khoa học nhưng lại không khả thi về mặt thị trường.

Cũng theo Thứ trưởng, đây chính là lúc cần sự kết hợp giữa những người có chuyên môn khoa học và những người có năng lực kinh doanh. Sự kết hợp này sẽ tạo ra một sản phẩm vừa khả thi về mặt công nghệ, vừa khả thi trên thị trường, đồng thời có khả năng tạo ra giá trị gia tăng, đặc biệt là giá trị gia tăng lớn. Đó chính là biểu hiện của năng lực ĐMST.

Để phát huy năng lực này, theo tinh thần Nghị quyết 57 và việc thử nghiệm chính sách trong Nghị quyết 193, Chính phủ đang kiến tạo một hệ sinh thái và môi trường thuận lợi cho các DN này hoạt động. Điều này không chỉ dừng lại ở việc cho phép thành lập DN mà còn bao gồm quá trình hỗ trợ, như cung cấp các ưu đãi về vốn và thu nhập cho DN.

Thứ trưởng nhấn mạnh ngoài cơ chế trước đây cho phép DN sử dụng quỹ phát triển KHCN để đầu tư, lần này Chính phủ và Quốc hội đã quy định rằng tất cả các DN, khi đầu tư vào nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, ĐMST, kể cả đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo, sẽ được khấu trừ chi phí đó trong phần chi phí chịu thuế, với mức khấu trừ lên đến 150%. Như vậy, chính sách này sẽ công bằng và hài hòa hơn so với giai đoạn trước, khi chỉ có DN lớn mới đủ nguồn lực tài chính và doanh thu để lập quỹ phát triển khoa học công nghệ. Từ nay, DN ở mọi quy mô đều có thể đầu tư cho KH, CN và được hưởng khấu trừ thuế.

Ngoài ra, các yếu tố khác như quỹ đầu tư mạo hiểm, hệ thống hạ tầng KHCN - đặc biệt là việc phát triển các phòng thí nghiệm - sẽ được quan tâm và đầu tư trong thời gian tới, trong 5 - 10 năm với tổng chi từ 20 -25% ngân sách dành cho nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ của quốc gia.

"Chúng tôi tin rằng, với việc mở cửa cho các đơn vị sự nghiệp công lập cùng đội ngũ viên chức tham gia thành lập, điều hành và biến tri thức sáng tạo của mình thành năng lực ĐMST tại DN - tạo ra sản phẩm mới, dịch vụ mới - sẽ mở ra một cánh cửa để các nhà khoa học, đặc biệt là tri thức trẻ, tham gia trực tiếp vào mục tiêu cuối cùng là phát triển đất nước", Thứ trưởng Lê Xuân Định cho biết./.