Ứng dụng công nghệ tạo nên bước tiến trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe ở Tanzania

Cuộc cách mạng công nghiệp (CMCN) 4.0 đã và đang phát triển dựa trên nền tảng tích hợp cao độ của hệ thống kết nối số hóa - vật lý - sinh học với sự đột phá của Internet vạn vật (IoT) và AI đã làm thay đổi căn bản nền sản xuất của thế giới. Với ngành y tế, cuộc CMCN này đang gõ cửa, mang lại nhiều cơ hội phát triển trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe.

Tại các bệnh viện và cơ sở y tế ngày nay cơ bản đã ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong việc vận hành dữ liệu y tế cho hoạt động khám chữa bệnh, theo dõi hồ sơ, tình trạng, tiền sử bệnh của bệnh nhân, lắp đặt và sử dụng các hệ thống điện tử trong việc lập và theo dõi phác đồ điều trị có thể giúp hỗ trợ giải quyết thực trạng đang còn tồn động; giúp cho bệnh nhân được điều trị nhanh chóng, nhất quán ngay tại địa phương cũng như giảm tải rất nhiều cho đội ngũ y bác sĩ trong công tác khám chữa bệnh.

Còn tại Tanzania - đất nước được mệnh danh là "nóc nhà châu Phi" nhưng có nguồn lực y tế còn hạn chế với hơn 800.000 trẻ em dưới 5 tuổi tử vong và 1,2 triệu trường hợp mang thai ngoài ý muốn mỗi năm - hai dự án y tế số đã được triển khai nhằm cải thiện kết quả chăm sóc sức khỏe cho phụ nữ và trẻ em trên khắp đất nước.

Kết nối các cộng đồng chăm sóc sức khỏe

Theo Ulla Jasper, Trưởng nhóm chính sách của tổ chức Fondation Botnar có trụ sở tại Thụy Sĩ, tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, chất lượng chăm sóc sức khỏe thường bị hạn chế do thiếu các chuyên gia y tế, vì vậy việc thúc đẩy ứng dụng công nghệ số có thể giúp đạt được kết quả tốt hơn.

Jasper cho biết, việc thiếu kết nối giữa các nhân tố chính của hệ thống y tế cơ bản như nhân viên y tế, cơ sở y tế và nhà thuốc hoặc cơ sở cấp phát thuốc sẽ hạn chế năng lực chăm sóc và ảnh hưởng đến cách quản lý nguồn lực y tế.

Ra mắt tại quận Kibaha của Tanzania vào năm 2019, hệ thống Afya-Tek nhằm khắc phục những vấn đề trên bằng cách tích hợp các công cụ số vào hệ thống y tế cơ bản ở cấp cộng đồng. Nó sử dụng công nghệ nhận dạng sinh trắc học và phân tích dựa trên AI để hỗ trợ và điều phối, dẫn đến đưa ra các quyết định tốt hơn và dễ dàng hơn.

Bằng cách số hóa các luồng thông tin, dự án nhằm đảm bảo các quy trình được điều phối tốt hơn, hiệu quả hơn và tiết kiệm chi phí.

Hệ thống không chỉ giúp giảm bớt khối lượng công việc của nhân viên y tế mà nhân viên cộng đồng và các nhân viên y tế khác còn có nhiều cơ hội trao đổi kiến thức và thông tin hơn.

Theo Fondation Botnar, cho đến nay đã có hơn 150.000 cá nhân đã đăng ký thông qua các nhân viên y tế cộng đồng, bao gồm hơn 40.000 phụ nữ mang thai và sau sinh, trẻ em và thanh thiếu niên. Một nghiên cứu do tổ chức này tài trợ đã cho thấy "sự chấp nhận chung của các thành viên cộng đồng và các bên liên quan trong hệ thống y tế, và hy vọng việc sử dụng các công cụ y tế số để kết nối các tình nguyện viên y tế cộng đồng, các cơ sở y tế công cộng và các cơ sở cấp phát thuốc".

Trong tương lai, Afya-Tek muốn xem xét tác động của việc tích hợp trợ lý y tế AI để lấp đầy khoảng trống về việc thiếu hụt nhân viên y tế. Theo dự báo của Liên Hợp Quốc, thế giới sẽ thiếu 18 triệu nhân viên y tế vào năm 2030 nếu không được đầu tư đầy đủ.

Giảm thiểu tình trạng kê đơn thuốc kháng sinh quá mức

Một dự án khác từ Fondation Botnar sử dụng thuật toán hỗ trợ lâm sàng bởi học máy trên máy tính bảng nhằm giúp nhân viên y tế tuyến đầu chẩn đoán trẻ em và thanh thiếu niên có các triệu chứng sốt. DYNAMIC, một nghiên cứu kéo dài 5 năm bắt đầu vào năm 2019, tìm cách giảm việc kê đơn thuốc kháng sinh quá mức.

Theo Jasper, 9/10 trẻ em được đã uống kháng sinh mặc dù chỉ có 1 trẻ trong số đó cần thiết phải điều trị bằng kháng sinh.

Dự án đặt mục tiêu giúp 740.000 trẻ em tại 140 cơ sở y tế, giảm 88% đơn thuốc kháng sinh và tăng 3% tỷ lệ chữa khỏi bệnh.

Việc kê đơn quá mức quy định có thể dẫn đến tình trạng kháng thuốc kháng sinh và nhiễm trùng kháng thuốc, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trẻ em. Dự án do Unisanté và École Polytechnique Fédérale de Lausanne chủ trì, phối hợp với Viện Y tế công cộng và Nhiệt đới Thụy Sĩ, Viện Y tế Ifakara có trụ sở tại Tanzania và Viện Nghiên cứu Y khoa quốc gia, tổ chức để hướng dẫn và đào tạo nhân viên y tế về quy trình chẩn đoán và nâng cao hiệu quả điều trị bằng kháng sinh.

Dự án DYNAMIC dựa trên công trình từng đoạt giải thưởng trước đó của GS. Valérie D'Acremont từ Unisanté và TPH Thụy Sĩ và nhóm nghiên cứu của bà. Phát hiện của họ về bệnh sốt ở Tanzania đã dẫn đến thế hệ thuật toán đầu tiên cung cấp cho máy tính bảng nhằm chẩn đoán và điều trị cá nhân hóa. Thế hệ thứ hai, được kết nối với cảm biến sinh học và các xét nghiệm nhanh chóng tại các điểm xét nghiệm tại chỗ để giúp nhân viên y tế xem xét liệu trẻ em hoặc bệnh nhân vị thành niên có cần đơn thuốc kháng sinh hay không.

Ông Jasper, nếu thành công, dự án có thể cắt giảm 28 triệu đơn thuốc kháng sinh không cần thiết mỗi năm ở Tanzania. Sự tham gia của những đối tượng liên quan và trẻ em bị ốm tại các cơ sở y tế sẽ tạo ra nhiều dữ liệu y tế hơn, do đó có thể cải thiện kết quả chăm sóc. 

Ở cấp y tế công cộng, các công cụ giám sát kỹ thuật số và dữ liệu về bệnh tật trên toàn quốc có thể xác định chính xác các bệnh dịch khu trú và cải thiện việc đưa ra các quyết định chăm sóc sức khỏe cá nhân và cộng đồng. Jasper cũng lưu ý bất kỳ giải pháp nào dựa vào công nghệ đều phải đảm bảo quyền truy cập bình đẳng và quản lý dữ liệu để bảo vệ quyền riêng tư của bệnh nhân.

Theo Jasper, từ thực tế tại Tanzania có thể rút ra những bài học kinh nghiệm trong triển khai các công nghệ y tế số cho các quốc gia khác, bất kể tình trạng kinh tế của họ. "Đối với dự án Afya-Tek, đó là việc khắc phục sự phân mảnh trong hệ thống y tế. Đây là một vấn đề trong hệ thống y tế của Tanzania nhưng không giới hạn ở chỉ quốc gia này", Jasper cho biết.

Những biến động như Covid-19 là một tác nhân để thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong ngành y tế hơn là tạo ra bước ngoặt, đưa y tế đi theo một hướng mới hoàn toàn. Rõ ràng, với khả năng cải thiện cả chất lượng và tốc độ dịch vụ y tế, các công nghệ số được dự đoán sẽ trở thành phương thức hữu hiệu trong ngành y tế, giúp các bệnh viện và nhân viên y tế vượt qua những thách thức của không chỉ đại dịch hiện tại, mà còn cả các tình huống tương tự trong tương lai.