Ứng dụng KHCN, chuyển đổi số trong quy hoạch, quản lý phát triển đô thị

Diễn đàn do Ban Kinh tế Trung ương phối hợp với Bộ Xây dựng tổ chức. Tham dự phiên toàn thể có Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Trần Tuấn Anh, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành và các đại biểu dự tại hơn 800 điểm cầu trên cả nước.

Hệ thống đô thị Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ

Phát biểu tại Diễn đàn, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành nhấn mạnh sau hơn 35 năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, cùng với những thành tựu chung về kinh tế và xã hội, hệ thống đô thị Việt Nam đã có bước phát triển mạnh mẽ, vượt bậc cả về số lượng và chất lượng.

Tới nay, Việt Nam đã có 869 đô thị các loại, phân bố tương đối đồng đều trong cả nước. Tỷ lệ đô thị hoá xác định địa bàn có chức năng độ thi đã tăng từ 30,5% năm 2010 lên 40,5% năm 2021. Không gian đô thị được mở rộng; hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng kinh tế - xã hội được đầu tư theo hướng ngày càng đồng bộ và hiện đại; chất lượng sống của cư dân đô thị từng bước được cải thiện. Hệ thống cơ chế chính sách về quy hoạch và phát triển đô thị, phát triển nhà ở và thị trường bất đống sản đã được ban hành khá đầy đủ và đồng bộ.

Theo Phó Thủ tướng, quá trình phát triển đô thị đã hòa nhịp cùng quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Kinh tế khu vực đô thị liên tục tăng trưởng ở mức cao, trung bình từ 12 - 15%, gấp 1,5 đến 2 lần so với bình quân chung, hàng năm đóng góp khoảng 70% GDP cả nước. Một số đô thị lớn như Hà Nội, TP. HCM đã hình thành nhiều khu đô thị văn minh, hiện đại, nhất là những trung tâm về khoa học, công nghệ, giáo dục và đào tạo. Đó là những tiền đề quan trọng, là cơ sở, nền tảng để chúng ta triển khai các nhiệm vụ phát triển đô thị trong giai đoạn tới.

Vẫn còn những vấn đề tồn tại, hạn chế

Tuy nhiên, cũng theo Phó Thủ tướng, đô thị hóa và phát triển đô thị của đất nước ta vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại, hạn chế và nảy sinh trong quá trình phát triển. Công tác quy hoạch, quản lý quy hoạch, phát triển đô thị còn nhiều bất cập. Tỷ lệ đô thị còn thấp, phát triển chủ yếu theo chiều rộng. Các mô hình đô thị phát triển bền vững, văn minh, hiện đại còn chưa nhiều. Chất lượng đô thị còn chưa đáp ứng được yêu cầu cả về hạ tầng và năng lực quản lý; việc chỉnh trang, cải tạo các đô thị trung tâm, đô thị cũ, các khu chung cư xuống cấp còn bất cập về cơ chế, chính sách và lúng túng trong việc tổ chức thực hiện.

Phó Thủ tướng cũng nêu tình trạng chung của các đô thị lớn trên toàn quốc là tắc nghẽn giao thông, ngập úng khi có mưa lớn và ô nhiễm môi trường, tỷ lệ đất giao thông, đất cây xanh còn thấp, chưa bảo đảm theo yêu cầu.

Ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong quy hoạch, quản lý phát triển đô thị

Trong những năm qua, theo Phó Thủ tướng, Đảng, Nhà nước ta đã dành nhiều sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo trong công tác quy hoạch, xây dựng, phát triển đô thị theo hướng văn minh, hiện đại. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng xác định: "Xây dựng chiến lược, hoàn thiện thể chế phát triển đô thị và kinh tế đô thị làm động lực phát triển từng vùng và địa phương; tăng cường quản lý đô thị, phát triển các đô thị vệ tinh, hạn chế xu hướng tập trung quá mức vào các đô thị lớn. Xây dựng đô thị hiện đại, văn minh, đô thị thông minh (ĐTTM), đa dạng về loại hình, có bản sắc đặc trưng về kiến trúc, văn hoá ở từng địa phương".

Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 06 về "Quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045" với 05 nhóm quan điểm và 06 nhiệm vụ giải pháp chủ yếu.

"Những định hướng, quan điểm tại Nghị quyết 06 của bộ Chính trị đã khẳng định quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong việc phát triển đô thị bền vững, nhằm xây dựng các đô thị ở nước ta tiệm cận các tiêu chuẩn của đô thị văn minh, hiện đại trong kỷ nguyên toàn cầu hoá", Phó Thủ tướng khẳng định.

Triển khai có hiệu quả Nghị quyết 06 của Bộ Chính trị, Phó Thủ tưởng nhấn mạnh là trách nhiệm của toàn bộ hệ thống chính trị, trong đó và trước hết là trách nhiệm của chính phủ và Đảng bộ, chính quyền các địa phương.

Thực tiễn quá trình phát triển đô thị trong những năm vừa qua và thực trạng của hệ thống các đô thị trên toàn quốc hiện nay, Phó Thủ tướng cho biết đặt ra cho chúng ta rất nhiều vấn đề phải giải quyết trong công tác quy hoạch, tổ chức thực hiện quy hoạch, trong công tác quản lý và quản trị đô thị nói chung.

Theo đó, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành đề nghị Diễn đàn xem xét:

Một là, cần tiếp tục đổi mới tư duy trong công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch, công tác phát triển đô thị và quản lý đô thị. Trong quá trình quy hoạch và phát triển đô thị, cần có tầm nhìn dài hạn, tổng thể về không gian, thời gian, trong đó hạ tầng đô thị, nhất là hạ tầng giao thông, phúc lợi công cộng là những nội dung cần đặc biệt quan tâm.

Hai là, chỉnh trang đô thị hiện có và phát triển các đô thị mới.

Theo Phó Thủ tướng, việc chỉnh trang các đô thị trung tâm vừa phải giữ gìn được các công trình văn hoá, lịch sử, các công trình kiến trúc có giá trị; nhưng đồng thời phải đặc biệt chú trọng cải tạo hệ thống hạ tầng, bảo đảm từng bước đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn của đô thị văn minh, hiện đại, như hạ tầng giao thông, hạ tầng số, mật động cây xanh, nhất là chú trọng phát triển các công trình phúc lợi như công viên, quảng trường; không "hy sinh" các công trình phúc lợi để phát triển các khu thương mại, dịch vụ, nhà ở.

Các khu vực phát triển mới là cơ hội để chúng ta phát triển đô thị bền vững theo hướng đô thị xanh, thông minh; do vậy từ khâu quy hoạch (quy hoạch chung và quy hoạch chi tiết) tới quá trình triển khai xây dựng cần phải bảo đảm thực hiện thật nghiêm túc các quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức về tỷ lệ đất đai giao thông, cây xanh, phúc lợi và lưu ý không tuỳ tiện điều chỉnh quy hoạch cục bộ làm phá vỡ quy hoạch chung.

Ba là, phát triển đô thị gắn với quản lý, phát triển thị trường bất động sản, phải bảo đảm ổn định và bền vững; giải quyết tốt vấn đề nhà ở cho người dân tại khu vực đô thị, nhất là các đối tượng người nghèo, gia đình chính sách, công nhân, người lao động, trong quá trình đó cần quan tâm đặc biệt tới việc chỉnh trang các khu đô thị cũ, các khu chung cư đã xuống cấp để bảo đảm an toàn và tính mạng của người dân.

Chú trọng phát triển một số loại hình kinh tế đô thị mới gắn với phát triển du lịch, như kinh tế đêm, công nghiệp văn hoá, khai thác và phát huy các giá trị văn hoá vật thể và phi vật thể, gắn với lợi thế đặc trưng của từng địa phương.

Bốn là, cần có các giải pháp căn cơ giải quyết tốt vấn đề ùn tắc giao thông, úng ngập, ô nhiễm môi trường, tích cực thúc đẩy quá trình chuyển đổi mô hình phát triển đô thị theo hướng tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, thực hiện tốt cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP 26 về đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Năm là, quan tâm ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số (CĐS) trong quy hoạch, quản lý phát triển đô thị, triển khai các dịch vụ trên nền tảng ĐTTM, xây dựng các Trung tâm giám sát, điều hành đô thị; gắn phát triển dịch vụ ĐTTM với hệ thống chính quyền số, xã hội số.

Bộ ngành, địa phương cần quyết liệt triển khai một số nhiệm vụ

Với vai trò là Bộ chủ quản phụ trách lĩnh vực quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển đô thị, trong giai đoạn tới, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị cho biết Bộ sẽ tập trung vào các nhiệm vụ cụ thể.

Đầu tiên, Bộ trưởng Nguyễn Thành Nghị nhấn mạnh tập trung hình thành khung pháp luật, thể chế đồng bộ để tạo điều kiện cho quá trình đô thị hóa, trọng tâm là: xây dựng Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn, Luật Quản lý phát triển đô thị, tạo nền tảng và tính thống nhất, đồng bộ trong quản lý PTĐT.

Hai là xây dựng hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn, tiêu chí, chỉ số về đô thị hóa và phát triển đô thị theo các tiêu chuẩn bảo vệ môi trường, an ninh, an sinh, an toàn đô thị, phát triển đô thị bền vững, phù hợp đặc thù vùng miền, văn hóa, phát triển đô thị xanh, thông minh, thíc ứng với biến đổi khí hậu, tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải… xây dựng tiêu chuẩn của đơn vị hành chính đô thị, sửa đổi quy định phân loại đô thị.

Ba là hoàn thiện pháp luật để thúc đẩy xử lý các vấn đề liên ngành, liên vùng như kết cầu hạ tầng liên vùng, công tác Quốc hội sử dụng đất theo các không gian kinh tế…

Thứ tư là hình thành các chính sách khả thi và hiệu quả hơn để đảm bảo nguồn lực cho các mục tiêu an sinh xã hội, nhà ở xã hội, cải tạo, tái thiết đô thị và cải tạo chỉnh trang đô thị.

Để thiết thực và triển khai hiệu quả Nghị quyết 06-NQ/TW của Bộ Chính trị, Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị lưu ý và đề xuất một số vấn đề để các Bộ ngành, địa phương cần quyết liệt triển khai thực hiện trong thời gian tới như cần nâng cao nhận thức về đô thị, vai trò của đô thị, đặc thù của đô thị, cũng như đặc thù thể hiện trên các chỉ tiêu phát triển đô thị; chủ động rà soát chỉ tiêu trung bình của Nghị quyết 06, đối chiếu với các chỉ tiêu phát triển đô thị tại địa phương (hiện trạng, đặc thù, dự báo, định hướng) đánh giá mức độ khả thi và đề xuất nhóm chỉ tiêu sát với tình hình thực hiện của địa phương cho giai đoạn đến 2030, tầm nhìn đến 2045.

Trên cơ sở các chỉ tiêu khả thi đề xuất, các địa phương xác định chương trình hành động, kế hoạch thực hiện.

Các địa phương cũng đề xuất chính sách và nguồn lực cần thiết để thực hiện các chương trình hành động, kế hoạch thực hiện đã đề xuất, cố gắng lồng gép chính sách, cơ chế, nguồn lực riêng ở từng địa phương, với các chính sách, cơ chế liên vùng, chính sách quốc gia và nguồn lực từ ngân sách để thực hiện các vấn đề đề xuất.

Cũng trên cơ sở đề xuất của địa phương, Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị cho biết Bộ Xây dựng phối hợp các bộ, ban, ngành nghiên cứu tổng hợp và xây dựng Chương trình hành động của Chính phủ triển khai Nghị quyết, ưu tiên vào các chương trình: (1) Đầu tư, thực hiện kế hoạch hình thành các đô thị mới trong giai đoạn đến 2025-2030; (2) Đầu tư khắc phục các tiêu chuẩn phân loại đô thị còn thiếu (đối với đô thị loại III trở lên); (3) Đầu tư, phát triển các chỉ tiêu cơ bản về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội; (4) Đầu tư khắc phục các vấn đề năng lực ứng phó với biến đổi khí hậu, ngập lụt, sạt lở; (5) Đầu tư/cải tạo chỉnh trang đô thị theo các khu vực cụ thể trong đô thị; (6) Đầu tư thực hiện tái thiết đô thị; (7) Đầu tư thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp khác: hoàn thiện, phủ kín quy hoạch đô thị, lập chương trình phát triển đô thị, cải tạo chỉnh trang…

Sau khi lắng nghe các ý kiến của các chuyên gia trong nước và quốc tế, các doanh nghiệp công nghệ đóng góp cho định hướng chiến lược đô thị hóa, phát triển đô thị, phát triển kinh tế đô thị Việt Nam, kết luận tại phiên toàn thể, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Trần Tuấn Anh đề nghị Bộ Xây dựng và các địa phương cần thúc đẩy mạnh mẽ CĐS trong công tác quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển đô thị thông qua các chương trình, đề án ứng dụng rộng rãi hệ thống thông tin địa lý (GIS) và công nghệ số, nền tảng số trong quy hoạch và quản lý phát triển đô thị. Đồng thời, cần sớm chủ trì, phối hợp các bộ ngành liên quan và các địa phương xây dựng hệ thống dữ liệu toàn quốc về quy hoạch phát triển đô thị theo chủ trương đã nêu tại Nghị quyết 06. 

Bên cạnh đó, các cơ quan có thẩm quyền của Chính phủ cần ban hành các chính sách, chế tài, công cụ để kiên quyết xoá bỏ tình trạng quy hoạch treo, cơ chế "xin-cho", lợi ích nhóm gắn với tư duy nhiệm kỳ và xử lý nghiêm minh đối với các sai phạm trong thực hiện quy định pháp luật về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển đô thị./.