XU HƯỚNG VÀ KINH NGHIỆM CHUYỂN ĐỔI SANG ISO 20022 TRÊN THÊ GIỚI
Đối với mỗi tổ chức, quốc gia, việc duy tri sử dụng đồng thời nhiều chuẩn cũng là bài toán "đau đầu" được đặt ra cho các nhà quản trị trong tổ chức, quốc gia đó. Nhiều chuẩn cùng được triển khai sẽ kéo theo nhiều chi phí phát sinh (nhân lực, hệ thống, quản lý rủi ro, bảo trì.) để duy trì quản lý, điều hành và vận hành đối với tổ chức. Do vậy, cần phải nghiên cứu, quy về sử dụng một chuẩn chung nhất, hội tụ được các đặc trưng, thế mạnh của các chuẩn đang tồn tại.
ISO 20022 đáp ứng đòi hỏi trên và cũng rất phù hợp với các tổ chức tài chính muốn tinh giảm hệ thống cơ sở hạ tầng thông tin liên lạc và các chi phí liên quan bằng cách chọn một "ngôn ngữ" chung duy nhất. Xu hướng chuyển dịch sang sử dụng ISO 20022 trong lĩnh vực tài chính ngân hàng là tất yếu và ngày càng lan rộng tại nhiều quốc gia trên thế giới.
Việc nghiên cứu và ứng dụng ISO 20022 trong các dịch vụ tài chính ngân hàng được xem xét bởi một số lý do sau:
-ISO 20022 được thiết kế nhằm đơn giản hóa các giao tiếp thương mại trên toàn cầu và khắc phục những nhược điểm của các tiêu chuẩn trước đây đã và đang sử dụng trong ngành tài chính ngân hàng; đảm bảo việc tương thích với các hệ thống đang tồn tại cũng như có tính dự phòng cho những thay đổi trong tương lai.
-ISO 20022 đã dần trở thành phổ biến và được áp dụng rộng rãi trong hệ thống tài chính ngân hàng cũng như việc giao tiếp giữa các tổ chức tài chính.
Việc chọn sử dụng ISO 20022 sẽ giúp giảm thiểu thời gian kết nối với các tổ chức tài chính trong tương lai.
-ISO 20022 là bộ tiêu chuẩn mô hình hóa để định nghĩa các giao dịch tài chính. Hiện nay, ISO 20022 có đến 260 cấu trúc thông tin phục vụ cho các ngành tài chính. Đặc điểm chính trong thiết kế chuẩn ISO 20022 là quan tâm đến từ điển dữ liệu hơn là kỹ thuật truyền nhận dữ liệu.
-ISO 20022 sử dụng XML nên có tính mở và dễ dàng kết nối, giao tiếp giữa các hệ thống khác nhau. ISO 20022 được thiết kế dựa trên mô hình nghiệp vụ theo đó mỗi đối tượng nghiệp vụ sẽ được lưu trữ trong 1 thẻ tag của XML. Mỗi thẻ có thể chứa nhiều thành phần dữ liệu như là các tham số, thuộc tính phục vụ cho đối tượng nghiệp vụ.
-ISO 20022 không chỉ dừng lại ở mức độ truyền tải thông điệp giao dịch mà còn cung cấp một ngôn ngữ dùng chung cho cả các hệ thống và con người để trao đổi thông tin về các lĩnh vực tài chính phục vụ mục đích kinh doanh. Ngôn ngữ dùng chung được thiết lập và mô tả trong bộ thư viện của bộ tiêu chuẩn ISO 20022.
-ISO 20022 giúp các hệ thống có thể sử dụng bộ từ điển dùng chung để biên dịch giữa các thông điệp với các cú pháp khác nhau. Với lược đồ sử dụng XML nên bộ tiêu chuẩn ISO 20022 sẽ không phụ thuộc vào một cú pháp đặc biệt nào, chỉ cần cung cấp lược đồ hoặc tuân thủ theo một lược đồ nào đó đã có sẵn, rất dễ dàng cho các hệ thống có thể biên dịch.
-ISO 20022 là chuẩn mở và sử dụng miễn phí nên mọi tổ chức, cá nhân có thể dễ dàng tiếp cận, ứng dụng cũng như đóng góp cho việc mở rộng chuẩn này trên mọi khía cạnh của các vấn đề, các lĩnh vực liên quan đến tài chính ngân hàng.
-Bài học thực tiễn từ một số tổ chức tài chính lớn như mạng thanh toán của Châu Âu (SEPA), ISO 20022 đang là chuẩn chung áp dụng cho mạng SEPA, được triển khai để thay thế cho cả các chuẩn giao tiếp nội vùng cũng như giao tiếp ra bên ngoài.
Cho đến nay, ISO 20022 được ứng dụng rộng rãi trong hệ thống thanh toán, hệ thống quản lý quỹ, hệ thống đầu tư cũng như các hệ thống chứng khoán. Trong bộ ISO 20022, với lĩnh vực tài chính ngân hàng, các định nghĩa cũng được tổ chức theo từng nhóm ngành dịch vụ. Một số lĩnh vực mà ISO 20022 đang được triển khai áp dụng gồm: thanh toán, chứng khoán, thương mại, thẻ, chuyển đổi ngoại tệ.
Hiện nay trên thế giới, SWIFT đã triển khai triệt để áp dụng ISO 20022. Ở châu Âu, SEPA là tổ chức thanh toán đã ứng dụng và sử dụng ISO 20022 một cách mạnh mẽ và sâu rộng nhất. Toàn bộ các giao dịch thanh toán bán lẻ gồm ghi nợ và ghi có đã được SEPA áp dụng ISO 20022. Ngoài ra, nhiều quốc gia khác cũng đã và đang thực hiện lộ trình chuyển sang sử dụng ISO 20022, đặc biệt, các hệ thống thanh toán giá trị cao và hệ thống thanh toán bù trừ tự động giá trị thấp (ACH) đã được nâng cấp để tương thích với ISO 20022, chẳng hạn như: NACHA của Mỹ, TARGET2 của khối EU,...
Tuy vậy, đối với từng tổ chức tài chính khác nhau sẽ đưa ra quyết định chuyển đổi sang ISO 20022 theo các lộ trình khác nhau. Một số tổ chức, do hệ thống hiện tại chịu ràng buộc liên kết sâu tới nhiều hệ thống khác theo một vài tiêu chuẩn nào đó khiến việc chuyển đổi hoàn toàn sang ISO 20022 gặp khó khăn về chi phí chuyển đổi. Những tổ chức này cần có kế hoạch, lộ trình để chuyển dần từng phân hệ cho đến khi hoàn tất việc chuyển đổi.
Với các tổ chức nhỏ thực hiện đơn lẻ một vài dịch vụ tài chính trong một vùng lãnh thổ giới hạn thì họ có thể tiếp tục sử dụng kiến trúc cũng như chuẩn hiện tại cho hệ thống đang dùng vì hầu hết các đối tác vẫn tiếp tục hỗ trợ các tiêu chuẩn cũ. Tuy nhiên, để mở rộng và phát triển ra ngoài phạm vi lãnh thổ của một quốc gia hoặc muốn gia tăng việc phát triển các sản phẩm dịch vụ, các tính năng phục vụ khách hàng thì việc duy trì tồn tại chuẩn cũ sẽ là một rào cản cho sự phát triển cũng như khả năng toàn cầu hóa.
Kinh nghiệm của việc triển khai đối với các tổ chức, các nước trên thế giới trong việc dịch chuyển sang ISO 20022 như sau:
-Đối với các hệ thống tài chính ngân hàng lần đầu triển khai (đầu tư mới), đối với các phân hệ liên quan, cần nghiên cứu và đưa vào áp dụng ngay ISO 20022.
-Đối với các hệ thống cũ đang tồn tại, có có thể áp dụng phương án sau:
Chuyển đổi dần các phân hệ để nâng cấp tuân thủ ISO 20022.
Xây dựng các chương trình (bộ) chuyển đổi trung gian để ánh xạ từ chuẩn đang tồn tại (cũ) sang ISO 20022.
Hiện nay, với các tổ chức triển khai dịch vụ trong khu vực mà ISO 20022 đã được sử dụng một cách mạnh mẽ thì việc phải triển khai giao diện kết nối hỗ trợ ISO 20022 là bắt buộc. Chẳng hạn, SEPA (mạng chuyển mạch của châu Âu) có quy định rõ, tổ chức nào muốn kết nối SEPA thì tổ chức đó phải triển khai cài đặt giao diện kết nối sử dụng ISO 20022. Giải pháp hữu hiệu cho việc tích hợp ISO 20022 đối với các tổ chức tài chính ngân hàng là sử dụng tiến bộ của CNTT bằng cách thực hiện việc ánh xạ các dữ liệu theo chuẩn hiện đang sử dụng với ISO 20022 và thực hiện giao tiếp với các tổ chức yêu cầu sử dụng ISO 20022. Điều này sẽ làm giảm chi phí và thời gian cho tổ chức để có thể kết nối tới một tổ chức khác đang sử dụng ISO 20022.
Hình 2 minh hoạ việc thực hiện giải pháp này là việc xử lý kết nối giữa hệ thống bù trừ tự động NACHA của Mỹ ứng dụng chuẩn NACHA và mạng chuyển mạch SEPA của Châu Âu, ứng dụng ISO 20022.
Hình 2 cho thấy, một bên là hệ thống NACHA (đơn vị có chức năng hiệp hội thanh toán bù trừ tự động quốc gia của Mỹ) sử dụng bộ chuẩn NACHA kết nối sang mạng thanh toán SEPA. Giải pháp là cần xây dựng bộ chuyển đổi (ISO 20022 Converter) để ánh xạ qua lại giữa chuẩn NACHA và ISO 20022. Các trường tương ứng trong bộ chuẩn này sẽ chuyển đổi thành các mã đánh dấu trong bộ chuẩn kia.
Một số khuyến nghị sử dụng ISO 20022 cho lĩnh vực tài chính ngân hàng tại Việt Nam
Như đã nêu ở phần trên, hiện nay, các mạng tài chính quốc tế quan trọng và nhiều quốc gia đều đã yêu cầu chuyển đổi sang sử dụng ISO 20022 như: mạng chuyển tiền toàn cầu SWIFT, mạng thanh toán châu Âu SEPA, hệ thống thanh toán giá trị cao tức thì (RTGS), hệ thống ACH, chứng khoán. Do đó, tại thị trường Việt Nam, việc chuyển đổi và áp dụng ISO 20022 là cần thiết phục vụ cho việc kết nối giữa nhiều tổ chức, nhiều lĩnh vực khác nhau trong ngành tài chính - ngân hàng cũng như phục vụ cho việc toàn cầu hóa trong việc kết nối với các tổ chức nước ngoài. Một điều thuận lợi cho các tổ chức tài chính ngân hàng đó là các nhà cung cấp các giải pháp tài chính đã chỉnh sửa các sản phẩm để các hệ thống đã triển khai có thể cập nhật và chấp nhận tuân thủ ISO 20022. Đối với các hệ thống đang tồn tại, việc áp dụng và chuyển đổi sang ISO 20022 cần được khảo sát, nghiên cứu và từng bước thực hiện. Đối với các hệ thống triển khai mới cần nghiên cứu áp dụng ngay ISO 20022 để giảm thiểu chi phí chuyển đổi về sau. Hơn nữa, việc tích hợp với các hệ thống hiện tại cũng đã có rất nhiều các công cụ phục vụ tích hợp chuyển đổi giữa các chuẩn đang tồn tại với ISO 20022.
Tài liệu tham khảo
[1].ISO 20022 for dummy (http://www.iso20022.ch/ resources/iso_dummies.pdf).
[2].Introduction to ISO 20022 (http://www.iso20022.org).
[3].Các website của UML, SWIFT, XML, FpML, ISITC...
KS. Hà Nam Ninh
(TCTTTT Kỳ 2/9/2014)
