Vai trò của IEC trong hoạt động tiêu chuẩn hóa lĩnh vực điện – điện tử

Theo Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn là quy định về đặc tính kỹ thuật và yêu cầu quản lý dùng làm chuẩn để phân loại, đánh giá sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, quá trình, môi trường và các đối tượng khác trong hoạt động kinh tế - xã hội, nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của các đối tượng này. Nếu không có tiêu chuẩn, việc giao tiếp giữa con người, máy móc, linh kiện, sản phẩm sẽ vô cùng khó khăn.

Hiện nay, ISO, IEC và ITU là ba tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế hàng đầu thế giới. Trong đó, Ủy ban Kỹ thuật Điện Quốc tế (International Electrotechnical Commission - IEC) chịu trách nhiệm xây dựng và công bố tiêu chuẩn quốc tế cho tất cả công nghệ điện, điện tử và các công nghệ liên quan, được gọi chung là “kỹ thuật điện”. Hiện có hàng triệu thiết bị điện tử, sử dụng hoặc sản xuất điện, dựa vào các tiêu chuẩn quốc tế IEC và hệ thống đánh giá sự phù hợp trong hoạt động, lắp đặt và vận hành an toàn.

IEC phục vụ thị trường và xã hội thế giới thông qua công tác tiêu chuẩn hóa và đánh giá sự phù hợp, cung cấp nền tảng cho các công ty, ngành công nghiệp và chính phủ có thể gặp gỡ, thảo luận và xây dựng các tiêu chuẩn quốc tế mà họ cần, thúc đẩy thương mại và tăng trưởng kinh tế thế giới, khuyến khích phát triển các sản phẩm, hệ thống, dịch vụ an toàn, hiệu quả và thân thiện với môi trường.

Tất cả các tiêu chuẩn quốc tế IEC đều dựa trên sự đồng thuận và đại diện cho nhu cầu của các bên liên quan chính của mọi quốc gia tham gia IEC. Mỗi quốc gia thành viên, dù lớn hay nhỏ, đều có một phiếu bầu và có quyền lên tiếng đóng góp ý kiến về những điểm nên có trong quá trình xây dựng Tiêu chuẩn quốc tế IEC.

Thành viên của IEC đến từ khắp nơi trên thế giới. Mặc dù từng thành viên khác nhau nhưng đều có một điểm chung: họ đại diện cho toàn bộ mối quan tâm về kỹ thuật điện tại quốc gia, công ty và doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề, các cơ quan giáo dục, các cơ quan chính phủ và các cơ quan quản lý. Tất cả các bên liên quan được tập hợp lại thông qua Ban kỹ thuật quốc gia của các quốc gia thành viên. IEC cũng hướng tới các nước công nghiệp hóa mới thông qua Chương trình Quốc gia liên kết (có 87 quốc gia tham gia Chương trình), và cùng với 83 quốc gia thành viên, đã lan tỏa phạm vi của gia đình IEC trên hơn 97% dân số thế giới. IEC cũng hợp tác với một số đối tác quốc tế, khu vực và quốc gia nhằm tạo ra các ấn bản chung, giúp quảng bá tầm quan trọng của tiêu chuẩn hóa trên toàn thế giới và điều phối các mối liên hệ tiềm năng trong công việc.

Có hai hình thức tham gia IEC: Thành viên đầy đủ và thành viên liên kết. Tính đến 31/12/2016, IEC có 83 quốc gia thành viên (60 thành viên đầy đủ và 23 thành viên liên kết). Thành viên đầy đủ có quyền tham gia vào tất cả các hoạt động của IEC với quyền biểu quyết bằng lá phiếu có trọng lượng ngang nhau, trong khi đó thành viên liên kết chỉ được tham gia một cách hạn chế vào các hoạt động của IEC và không có quyền biểu quyết. Sự khác nhau giữa hai loại thành viên này còn được thể hiện ở kinh phí đóng góp. Ngoài ra còn có quy chế “Thành viên tiền liên kết” với mục đích khuyến khích và thúc đẩy các nước thành viên thuộc loại này trở thành thành viên liên kết trong vòng 5 năm.

Việt Nam đã tham gia IEC vào tháng 4/2002, với tư cách Thành viên liên kết. Đến nay, Việt Nam là thành viên P (thành viên tham gia) của ba Ban Kỹ thuật IEC.

Cơ cấu tổ chức của IEC

Cơ cấu tổ chức của IEC

Cơ cấu tổ chức của IEC bao gồm:

• Hội đồng IEC (IEC Council): Thiết lập chính sách, các mục tiêu chiến lược dài hạn và tài chính của IEC.
• Ủy ban Hội đồng IEC (IEC Council Board): Đưa ra những khuyến nghị về chính sách của IEC cho Hội đồng, quyết định các hoạt động (trừ các vấn đề tài chính) và thực hiện các chính sách của Hội đồng.
• Ban Điều hành (Executive Committee): Chịu trách nhiệm triển khai các quyết định của Hội đồng và Ủy ban Hội đồng, giám sát hoạt động của Văn phòng Trung tâm và trao đổi thông tin với các Ủy ban IEC quốc gia.
• Các ban chức năng gồm: Ban quản lý tiêu chuẩn hóa (Standardization Management Board); Ban chính sách thị trường (Market Strategy Board) và Ban đánh giá sự phù hợp (Conformity Assessment Board)
• Văn phòng Trung tâm: do Tổng Thư ký điều hành
• Các cơ quan kỹ thuật: IEC hiện có 104 Ban kỹ thuật và 90 Tiểu ban kỹ thuật, 559 nhóm công tác, 268 nhóm dự án, 607 nhóm duy trì, 4 hệ thống đánh giá sự phù hợp toàn cầu.

Các hoạt động chính

IEC có mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với nhiều tổ chức tiêu chuẩn hoá và chuyên môn quốc tế như: ISO, Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU); Ban Tiêu chuẩn hoá Kỹ thuật điện châu Âu (CENELEC).

Hoạt động chính của IEC là xây dựng và ban hành các tiêu chuẩn quốc tế IEC và các báo cáo kỹ thuật. Các tiêu chuẩn IEC hiện được áp dụng rộng rãi ở nhiều nước trên thế giới và được các nước chấp nhận thành tiêu chuẩn quốc gia, được viện dẫn khi soạn thảo các hồ sơ dự thầu và hợp đồng thương mại. Các ấn phẩm của IEC được xuất bản chính thức bằng hai ngôn ngữ (tiếng Anh và tiếng Pháp). Ủy ban Kỹ thuật điện quốc gia của Liên bang Nga chịu trách nhiệm xuất bản phiên bản tiếng Nga. Một số ấn phẩm đã được dịch sang tiếng Tây Ban Nha.

Ngoài việc xây dựng và ban hành tiêu chuẩn quốc tế IEC, IEC còn duy trì các hệ thống đánh giá sự phù hợp với tiêu chuẩn IEC, đó là:

- IECEE: Hệ thống thử nghiệm và chứng nhận sự phù hợp toàn cầu cho các thiết bị và linh kiện kỹ thuật điện, gồm 54 tổ chức quốc gia thành viên với 77 tổ chức chứng nhận quốc gia, 497 phòng thử nghiệm. Đến nay đã có 96.954 giấy chứng nhận IECEE được cấp.

- IECQ: Hệ thống đánh giá chất lượng linh kiện điện, gồm 14 tổ chức quốc gia thành viên với 21 tổ chức chứng nhận, 50 chi nhánh tổ chức chứng nhận đã đăng ký IECQ và 14 tổ chức đào tạo được IECQ thông qua. Đến nay đã có 7.047 giấy chứng nhận IECQ được cấp.

- IECEx: Hệ thống chứng nhận với tiêu chuẩn liên quan đến thiết bị điện dùng trong môi trường dễ cháy nổ, gồm 33 tổ chức quốc gia thành viên với 83 tổ chức chứng nhận được thừa nhận và 59 phòng thử nghiệm. Đến nay có hơn 6.500 giấy chứng nhận và báo cáo được cấp.

- IECRE: Hệ thống chứng nhận cho tiêu chuẩn liên quan đến thiết bị sử dụng trong việc ứng dụng năng lượn tái tạo, gồm 15 quốc gia thành viên, 3 cơ quan chứng nhận, 3 phòng thử nghiệm và 2 chứng chỉ được cấp.

Tính đến 31/12/2016, tổng số tài liệu phát hành của IEC là 6.327 tiêu chuẩn quốc tế, 288 quy định kỹ thuật, 481 báo cáo kỹ thuật và 42 IEC- PAS. Trong năm 2016, IEC đã công bố 476 tiêu chuẩn quốc tế, 56 quy định kỹ thuật, 52 báo cáo kỹ thuật và 8 IEC-PAS.