Việt Nam đang đối mặt với tình trạng thiếu nhân lực số

Bước đầu xây dựng cơ sở nền tảng

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư mở ra nhiều cơ hội, nhưng cũng đặt ra không ít thách thức, đã và đang tác động ngày càng mạnh mẽ đến tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế, xã hội. Việc thúc đẩy ứng dụng, phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, nghiên cứu nắm bắt, nâng cao năng lực tiếp cận và chủ động tham gia cuộc cách mạng đã và đang được cả hệ thống chính trị tập trung phát triển khai thực hiện .

Từ nhận thức tầm quan trọng của công nghệ thông tin trong việc xây dựng, bảo vệ đất nước, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 01/7/2014 về Thúc mạnh ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin đáp ứng yêu cầu phát triển vững chắc và hội nhập quốc tế. Trong đó một trong 6 mục tiêu chính của ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin trong thời gian tới là phát triển nguồn nhân lực công nghệ thông tin đạt tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo đáp ứng nhu cầu trong nước về số lượng và chất lượng, có khả năng cung cấp nguồn nhân lực công nghệ thông tin chất lượng cao cho khu vực và thế giới.

Với mục tiêu tăng cường nguồn nhân lực công nghệ thông tin chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu về chuyển đổi số tại nước ta, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 146/QĐ-TTg ngày 28/1/2022 về phê duyệt Đề án “Nâng cao nhận thức, phổ cập kỹ năng và phát triển nguồn nhân lực chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”.

Theo đó việc khuyến khích, hỗ trợ các hình thức hợp tác giữa nhà trường, viện nghiên cứu và tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước khuyến khích chất lượng đào tạo nhân lực chuyển đổi số, xây dựng chương trình hợp lý với các cơ quan, đơn vị, tập đoàn để hỗ trợ sinh viên thực tập, làm việc thực tế tại các tổ chức, doanh nghiệp, viện nghiên cứu. Bên cạnh đó cũng có giải pháp về cơ chế tài chính như kinh phí ưu tiên từ các chương trình học bổng để đào tạo học viên, nghiên cứu viên và cán bộ chuyên nghiệp về công nghệ số ở nước ngoài. Ưu tiên bố trí kinh phí từ ngân sách nhà nước, huy động các nguồn lực từ xã hội và các nguồn tài chính hỗ trợ quốc tế để bắt đầu xây dựng cơ sở cơ sở về công nghệ số, kinh tế số và xã hội số.

Tập trung nguồn lực thực hiện

Theo một báo cáo thị trường mới nhất của Topdev một trong những đơn vị tuyển dụng lực lượng kỹ sư công nghệ thông tin nổi tiếng tại Việt Nam cho biết: Chỉ riêng trong năm 2024, số lượng nhân lực cần tuyển của ngành công nghệ thông tin là khoảng 350.000 nhân lực. Tuy nhiên, trong năm thị trường vẫn phải chịu áp lực thiếu bóng đến trên 90.000 người. Bức tranh buồn này cũng diễn ra vào năm 2024 khi cả nước cần đến hơn 300.000 nhân lực song thực tế vẫn thiếu đến trên 100.000 người. Những dấu hiệu này cho thấy tình trạng khan hiếm nguồn nhân lực công nghệ thông tin đang diễn ra rộng rãi. Đây là vấn đề đặt ra dành cho những tổ chức đào tạo và cá nhân học ngành công nghệ thông tin đồng thời là bài toán về nhân sự khó cần giải quyết của các cấp lãnh đạo doanh nghiệp.

Cũng từ từ thực tế cho thấy ngành công nghệ thông tin (CNTT) tại Việt Nam đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng. TopDev cũng cho biết đến năm 2025, ngành CNTT sẽ cần khoảng 700.000 nhân sự, trong khi dự kiến chỉ có thể đáp ứng khoảng 530.000 người. Điều này cho thấy sự thiếu hụt lớn về lao động lành nghề trong lĩnh vực CNTT.

Bộ Thông tin và Truyền thông ước tính rằng, đến năm 2030, Việt Nam sẽ cần tới 3 triệu nhân sự trong ngành CNTT. Dù ngành này được trả lương khá cao, dao động từ 9 - 40 triệu đồng/người/tháng (không tính cấp bậc giám đốc), nhưng việc tuyển dụng nhân sự CNTT vẫn là một bài toán khó với nhiều doanh nghiệp trong bối cảnh hiện nay.

Dù Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách đào tạo nguồn nhân lực CNTT, nhưng nhu cầu tuyển dụng vẫn vượt xa khả năng cung ứng. Các doanh nghiệp phải đào tạo lại nhân sự mới tốt nghiệp để họ có thể thích nghi với công việc thực tế, dẫn đến chi phí và thời gian đào tạo tăng cao.

Chính sách thể hiện rõ tại Quyết định số 411/QĐ-TTg ngày 31/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Chiến lược này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển nhân lực số, đặc biệt là kỹ năng liên quan đến điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, kỹ nghệ phần mềm, và an toàn thông tin mạng

Theo bà Nguyễn Thu Thủy, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo chia sẻ trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 và quá trình chuyển đổi số, Việt Nam đang xây dựng nền kinh tế số dựa trên nền tảng CNTT và truyền thống. Ngành này đã trở thành một ngành kinh tế lớn với quy mô 100 tỷ USD và khoảng 1 triệu lao động trí thức. Nhằm thúc đẩy đào tạo nhân lực ICT, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã hướng dẫn các cơ sở đào tạo áp dụng cơ chế đặc thù cho các ngành CNTT từ cuối năm 2017. Nhiều doanh nghiệp công nghệ hàng đầu Việt Nam đã ký thỏa thuận hợp tác với các tập đoàn công nghệ quốc tế để nâng cao trình độ nhân lực CNTT.

Đại diện doanh nghiệp tuyển dụng ông Nguyễn Trung Chính, Chủ tịch HĐQT kiêm Chủ tịch Điều hành Tập đoàn Công nghệ CMC, cho biết thỏa thuận hợp tác giữa Tập đoàn KCG (Nhật Bản) và Tập đoàn CMC sẽ mang đến nhiều chương trình giáo dục và đào tạo chất lượng cao. Học viện Máy tính Kyoto (KCG) và trường sau Đại học Công nghệ Thông tin Kyoto (KCGI) sẽ hỗ trợ đào tạo chuyên gia CNTT chất lượng cao cho Việt Nam. Từ năm 2005, KCG đã tiên phong triển khai hệ thống E-learning tiên tiến, giúp các khóa học trở nên phong phú và đa dạng hơn. CMC và KCG sẽ trao đổi mô hình giáo dục và kinh nghiệm quản lý để phát triển CMC Education (CMC Edu) thành tổ chức giáo dục toàn cầu về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho cả Việt Nam và Nhật Bản. Đồng thời, hai bên sẽ tiến hành trao đổi giảng viên, sinh viên và kinh nghiệm triển khai thực tế ứng dụng CNTT theo mô hình Xã hội 5.0 của Nhật Bản.

Trong hợp tác cung ứng nhân lực, Tập đoàn CMC sẽ ưu tiên tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp từ KCG và KCGI làm việc tại CMC Japan ở Nhật Bản và Việt Nam. Ngoài ra, CMC Education sẽ giới thiệu sinh viên theo học các chương trình cử nhân tại KCG và chương trình sau đại học tại KCGI. Việc hợp tác quốc tế và tăng cường đào tạo là bước đi cần thiết để giải quyết bài toán thiếu sức mạnh CNTT, đồng thời góp ý xây dựng nền kinh tế số bền vững và phát triển cho Việt Nam trong tương lai.