Việt Nam nên làm gì để lọt vào "rada" của nhà đầu tư công nghệ trên toàn cầu?

Chia sẻ tại Hội nghị Kết nối Đầu tư “Thúc đẩy đầu tư công nghệ tương lai để dẫn đầu” diễn ra ngày 14/12, Nhà báo Đào Quang Bính - Trưởng ban Phát triển thị trường TECHFEST CONNECT 2021, Tổng giám đốc, Tổng thư ký tòa soạn Tạp chí Kinh tế Việt Nam - VnEconomy cho rằng, sở hữu nhiều lợi thế như dân số trẻ, dồi dào và ưu tiên sử dụng các dịch vụ số, Việt Nam được xem là có nhiều tiềm năng trong việc ứng dụng và thúc đẩy các xu hướng công nghệ tiên phong như trí tuệ nhân tạo (AI), robot, công nghệ chuỗi khối Blockchain…

Báo cáo “Tiềm năng kinh tế số Việt Nam”, từng chỉ ra rằng, nếu được tận dụng tối đa trong nền kinh tế, công nghệ số có thể đem lại hơn 1,733 triệu tỷ đồng (74 tỷ đô la) cho Việt Nam vào năm 2030. Khoản tiền này tương đương 27% GDP của Việt Nam trong năm 2020. Dự kiến, các lĩnh vực được hưởng lợi nhiều nhất là sản xuất, nông nghiệp và thực phẩm, giáo dục và đào tạo.

“Để có thể giúp các công nghệ tiên phong hay đổi mới sáng tạo thực sự được phát triển mạnh mẽ, mang lại sức bật lớn cho nền kinh tế, các dòng vốn đầu tư đóng vai trò vô cùng then chốt”, ông Đào Quang Bính nhấn mạnh.

Theo số liệu thống kê từ Cục Phát triển thị trường và Doanh nghiệp (Bộ Khoa học và Công nghệ), trong năm 2021, đầu tư khởi nghiệp đã có mức tăng trưởng vượt bậc, đạt hơn 1,3 tỷ đô la bất chấp những thách thức từ đại dịch Covid-19. Trong đó có nhiều lĩnh vực đang rất nóng, thu hút vốn đầu tư mạnh mẽ như công nghệ tài chính (Fintech), game, giáo dục, y tế chăm sóc sức khỏe, thương mại điện tử… Hiện nay, có hơn 200 quỹ đầu tư đang hoạt động ở Việt Nam và hơn 100 tổ chức thúc đẩy kinh doanh, cơ sở ươm tạo… Hệ sinh thái của Việt Nam đã có sự bứt phá, đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN (sau Singapore và Indonesia).

Theo Trưởng ban Phát triển thị trường TECHFEST CONNECT 2021, các con số này cho thấy những tín hiệu tích cực về nguồn vốn đang chảy vào các startup hay các công ty xây dựng các công nghệ mới. “Tuy nhiên, nếu xét về tiềm năng, Việt Nam có thể thu hút thêm nhiều hơn nữa nguồn vốn đầu tư từ trên khắp thế giới. Các kinh nghiệm từ các nước thành công có thể gợi mở cho chúng ta phần nào cách thức thu hút vốn đầu tư vào đổi mới sáng tạo và các công nghệ tiên phong”, ông Đào Quang Bính nói.

Kinh nghiệm từ các quốc gia thành công

Trong số các quốc gia đang nổi lên trong “rada” của giới đầu tư mạo hiểm và công nghệ, Trưởng ban Phát triển thị trường TECHFEST CONNECT 2021 phân tích về thành công của Ấn Độ. “Đây là quốc gia quy mô dân số lớn hơn so với chúng ta nhưng có những điểm tương đồng như sự gia tăng của tầng lớp trung lưu, lực lượng lao động năng động và tăng trưởng của lượng người dùng sở hữu thiết bị thông minh".

Ấn Độ được xem là quốc gia có sự bùng nổ về đầu tư và hoàn thiện của hệ sinh thái trong những năm gần đây. Theo dữ liệu của công ty nghiên cứu Tracxn (Ấn Độ), số lượng "kỳ lân" (startup được định giá trên 1 tỷ đô la) mới hàng năm của nước này lần đầu tiên vượt Trung Quốc vào năm 2020 là 17 so với 16.

Nếu theo dõi hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của nước này, có thể thấy số lượng "kỳ lân" của Ấn Độ mới chỉ tăng mạnh trong thời gian gần đây. Trong thập kỷ từ 2011-2019, Ấn Độ chỉ tạo ra 22 "kỳ lân". Hơn 40% số "kỳ lân" của Ấn Độ xuất hiện vào năm 2021.

Ấn Độ được cho là quốc gia hưởng lợi nhiều nhất từ việc Trung Quốc áp dụng chính sách siết chặt đối với các công ty công nghệ. Các công ty đổi mới sáng tạo cũng có một môi trường ổn định và thuận lợi để phát triển và mở rộng tại quốc gia này trong cả thập kỷ qua. Nhờ đó, các công ty khởi nghiệp ở Ấn Độ nhận được dòng vốn đầu tư mạo hiểm cao kỷ lục. Nước này cũng đang nhanh chóng trở thành điểm đầy hứa hẹn cho các nhà đầu tư toàn cầu để xây dựng các công nghệ của thế hệ tiếp theo.

Báo cáo Đầu tư Thế giới năm 2021 gần đây của Liên hợp quốc cho thấy, Ấn Độ trở thành quốc gia tiếp nhận dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) lớn thứ 5 trên toàn cầu năm 2020. Theo đó, khoảng 64 tỷ đô la đã chảy vào Ấn Độ.

Phần lớn dòng vốn này đang hướng tới lĩnh vực công nghệ của Ấn Độ, thể hiện qua hoạt động IPO (phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng) bùng nổ gần đây. "Một hệ thống các quy định lành mạnh, rõ ràng và mang tính hỗ trợ cho IPO cũng giúp Ấn Độ trở thành điểm sáng trong mắt giới đầu tư mạo hiểm toàn cầu", ông Đào Quang Bính phân tích.

Bên cạnh Ấn Độ, một trong các quốc gia nổi bật trong thu hút đầu tư vào các công nghệ tiên phong là Singapore.

Nằm trong khu vực Đông Nam Á như Việt Nam, Singapore từ lâu đã nổi lên là một điểm đến ưa thích của các nhà đầu tư ngoại và các công ty đa quốc gia, startup hay giới công nghệ dù quy mô dân số rất nhỏ.

“Mặc dù không phải là thiên đường thuế, Singapore được biết đến là quốc gia có chính sách thuế đơn giản và cạnh tranh. Quốc đảo Sư Tử cũng nổi tiếng là quốc gia có hạ tầng và chính phủ thân thiện, không phân biệt đối xử với đầu tư nước ngoài”, Trưởng ban Phát triển thị trường TECHFEST CONNECT 2021 nêu quan điểm.

Việc thành lập công ty tại Singapore rất đơn giản. Theo đó, thành lập một công ty tại nước này chỉ mất vài ngày và các công ty này ít chịu các ràng buộc hay hạn chế về hoạt động quốc tế.

Đây là lý do khiến các dòng vốn quốc tế liên tục đổ vào Singapore. Theo số liệu thống kê, các công ty khởi nghiệp công nghệ có trụ sở tại Singapore đã huy động được 11,2 tỷ đô la trong 9 tháng đầu năm 2021.

Riêng với fintech (công nghệ tài chính) - một lĩnh vực “đẻ” ra nhiều kỳ lân nhất, đảo quốc Sư tử này hiện đã xây dựng được danh tiếng vững chắc với giới đầu tư fintech, trở thành “thủ đô” fintech toàn cầu. Fintech của Singapore dự kiến thu hút 3 tỷ đô la vốn đầu tư trong năm nay.

Đồng thời, nước này đang muốn khẳng định vị thế là một trung tâm quan trọng của giới doanh nghiệp tiền số toàn cầu. Cách tiếp cận cởi mở với tiền số của Singapore giúp nước này thu hút nhiều công ty tiền điện tử như Binance Holdings Ltd. – công ty đứng sau sàn giao dịch tiền số lớn nhất thế giới, Gemini – sàn giao dịch nhắm tới các nhà đầu tư tổ chức… tới đặt trụ sở.

Việt Nam nên làm gì để lọt vào "rada" của nhà đầu tư?

Theo ông Đào Quang Bính, từ những kinh nghiệm của các quốc gia thành công trong thu hút vốn đầu tư vào công nghệ như Ấn Độ và Singapore, có thể thấy sự ổn định của môi trường đầu tư đóng một vai trò hết sức quan trọng.

Thêm vào đó, Việt Nam cũng cần tiếp tục đơn giản hóa các thủ tục về thành lập doanh nghiệp, tạo môi trường đầu tư thân thiện, tránh phân biệt nhà đầu tư trong nước và nước ngoài… Đồng thời, cần xây dựng một hệ thống các quy định lành mạnh, rõ ràng, mang tính hỗ trợ cho các hoạt động IPO hay hoạt động thoái vốn của nhà đầu tư.

Trong bối cảnh cạnh tranh giữa các quốc gia và thành phố trên thế giới đang tăng lên từng ngày, mọi khu vực đều phải nỗ lực hơn để thu hút nhà đầu tư, đặc biệt khi các tổ chức toàn cầu hiện đang có nhiều lựa chọn hơn. Các chuyên gia tham dự diễn đàn Thành phố thông minh và bền vững do Đại học RMIT chủ trì gần đây chỉ ra rằng, khi đó, các nhà đầu tư quốc tế sẽ xem xét những yếu tố mới khi lựa chọn đầu tư, bao gồm mức độ số hóa của điểm đến, mức độ bền vững của nền kinh tế và tính chất xã hội của môi trường xung quanh.

Những yếu tố này sẽ ảnh hưởng nhiều hơn đến quyết định đầu tư so với các yếu tố truyền thống như lao động chi phí thấp, tài nguyên phong phú hay quy mô dân số lớn. Việt Nam cũng nên đẩy nhanh các khoản đầu tư vào thành phố thông minh, tích hợp tổ hợp các công nghệ mới bởi đây được xem là thỏi nam châm thu hút vốn FDI.

Trưởng ban Phát triển thị trường TECHFEST CONNECT 2021 cũng nhấn mạnh, công nghệ phát triển như vũ bão và đây cũng là thách thức không nhỏ cho các nhà làm chính sách. “Tuy nhiên, nếu không có tư duy cởi mở, vượt trội thì sẽ rất khó có thể tạo ra được hành lang pháp lý cũng như môi trường đủ hấp dẫn và thuận lợi cho giới đầu tư. Khi công nghệ, mô hình kinh doanh, sản phẩm đều đã thay đổi, thì chính sách cũng cần phải thay đổi”, ông Bính nói.

Kết thúc bài trình bày, Trưởng ban Phát triển thị trường TECHFEST CONNECT 2021 Đào Quang Bính dẫn câu chuyện của Axie Infinity - một start-up game sáng lập bởi người Việt dựa trên công nghệ blockchain để minh họa cho thực tế rằng công nghệ mới đang thay đổi rất nhanh, nhanh hơn rất nhiều so với sự thay đổi của chính sách.

“Ngay khi mà chúng ta còn chưa có các hành lang pháp lý rõ ràng cho blockchain, startup này đã kịp gọi vốn lên tới hàng trăm triệu đô la và được định giá tới vài tỷ đô la”, ông Đào Quang Bính nhấn mạnh.

Trên thực tế, có nhiều chuyên gia và các nhà quản lý cũng đã nhận định, các công ty về blockchain của Việt Nam không hề thua kém so với các nước. Vấn đề hiện nay là cơ quan quản lý và doanh nghiệp cần đồng hành để đẩy mạnh các hoạt động lên một bước tiến mới. Chúng ta cũng cần có cơ chế thử nghiệm các công nghệ mới. Điều này giúp tránh tình trạng lãng phí nguồn lực khi nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo liên quan các công nghệ mới đã phải sang nước khác để khởi nghiệp.

“Tôi hy vọng trong tương lai không xa, Việt Nam sẽ thực sự trở thành một điểm đến đầy hứa hẹn của giới đầu tư cho các công nghệ tiên phong trong khu vực và trên thế giới nhờ những cơ chế hỗ trợ thuận lợi, hành lang pháp lý thông thoáng, đặc biệt là cho nhà đầu tư nước ngoài”, ông Đào Quang Bính bày tỏ.