Các nước đang phát triển triển khai chiến lược an ninh mạng như thế nào?

Theo nhận định của các chuyên gia, các quốc gia trên toàn thế giới - và đặc biệt là các quốc gia đang phát triển - chuyển đổi số (CĐS) có vai trò quan trọng trong thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao hiệu quả, cho phép phát triển kỹ năng, thúc đẩy sự phát triển của con người và xã hội. Trong đại dịch COVID-19, số hóa đã trở thành một động lực quan trọng hơn nữa đối với sự phát triển kinh tế và xã hội.

Nó cũng rất quan trọng để đạt được 17 mục tiêu phát triển bền vững (SDG) của Liên hợp quốc.

Số hóa được thúc đẩy khi hạ tầng mạng an toàn, bảo mật

Sự thịnh vượng về kinh tế và xã hội được thúc đẩy bởi số hóa, chỉ có thể thực hiện được nếu cơ sở hạ tầng số và các hệ thống làm nền tảng cho chúng an toàn và bảo mật. Giải quyết bản chất phát triển nhanh chóng của các rủi ro an ninh mạng là một thách thức, phần lớn là do tốc độ đổi mới số và sự gia tăng của các mối đe dọa có thể ảnh hưởng đến sự an toàn, thịnh vượng và khả năng phục hồi của một quốc gia.

Để giải quyết những vấn đề này, nhiều quốc gia đang xây dựng các chiến lược an ninh mạng quốc gia (NCS). Một số tổ chức đa quốc gia cũng đã khẳng định tầm quan trọng của việc áp dụng các NCS toàn diện. Ví dụ, các báo cáo mới nhất của Nhóm công tác mở (OEWG) và Nhóm các chuyên gia chính phủ (GGE) đã nêu bật cách phát triển năng lực không gian mạng ở cấp độ toàn cầu - bao gồm cả việc áp dụng NCS - có thể giúp xây dựng lòng tin và sự ổn định trong không gian mạng.

Trong ba năm qua, số quốc gia áp dụng NCS đã tăng 40%. Nhưng bất chấp những tiến bộ gần đây, 60% các nước kém phát triển nhất (LDC) vẫn chưa có các chiến lược. Trong khi đó, hầu hết các nước đang phát triển phải vật lộn để có thể thực hiện chiến lược do thiếu nguồn nhân lực và tài chính.

May mắn thay, các công cụ và phương pháp luận sẽ giúp các chính phủ giải quyết những vấn đề này. Hướng dẫn xây dựng chiến lược an ninh mạng quốc gia (Guide to Developing a National Cybersecurity Strategy), hiện đã được phát hành lần thứ hai, đề cập một khuôn khổ hữu ích và linh hoạt để hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách trong việc phát triển, cập nhật, thực hiện, giám sát và đánh giá các chiến lược của các quốc gia. Hướng dẫn được tập hơn 20 tổ chức chuyên gia từ các khu vực công và tư, các tổ chức liên chính phủ và phi chính phủ, học viện và xã hội dân sự thực hiện.

Hướng dẫn này đóng vai trò như một nguồn tài nguyên quan trọng và là kế hoạch chi tiết để xây dựng và thực hiện các NCS toàn diện, bao trùm và bền vững, có tính đến tầm nhìn kinh tế - xã hội cụ thể, bối cảnh chính trị và các giá trị văn hóa, xã hội và khuyến khích theo đuổi các xã hội kỹ thuật số có khả năng phục hồi.

Hướng dẫn đã tập hợp các nhà lãnh đạo chính phủ trên toàn cầu - từ Ecuador đến Tonga - để phản ánh kinh nghiệm của chính phủ của các nước, thảo luận về các ưu tiên và thách thức trong việc thiết kế và thực hiện các NCS, đồng thời tạo điều kiện cho các cơ hội hợp tác trong cộng đồng quốc tế.

Xây dựng chiến lược an ninh mạng quốc gia bắt đầu từ con người

Đại diện của các nước đang phát triển đã chia sẻ một số thách thức phổ biến nhất đối với việc thực hiện các NCS. Ví dụ, một trong những thách thức lớn nhất là phát triển và duy trì lực lượng lao động chuyên nghiệp về an ninh mạng. Với hơn 3,5 triệu công việc an ninh mạng chưa được lấp đầy dự kiến vào năm 2025 trên toàn thế giới, các chính phủ - đặc biệt là ở các nước đang phát triển - sẽ đặc biệt khó khăn trong việc phát triển đội ngũ chuyên nghiệp về an ninh mạng và ngăn chặn tình trạng chảy máu chất xám khi nhiều người tìm kiếm những việc làm tốt hơn ở nước ngoài và từ khu vực tư nhân.

Andrew Toimoana, Giám đốc Cục CĐS của Tonga, cho biết: "Ở Tonga - và cũng như hầu hết các hòn đảo lân cận Thái Bình Dương - sẽ phải đối mặt với vấn đề tương tự với việc sử dụng nguồn nhân lực và cố gắng giữ các chuyên gia ở lại hòn đảo".

Bà Bolor-Erdene Battsengel, Quốc vụ khanh Bộ Phát triển Kỹ thuật số Mông Cổ, bày tỏ lo ngại về tỷ lệ thông qua các chiến lược an ninh mạng quốc gia ở các nước LDCs ở mức thấp và nhấn mạnh tầm quan trọng của an ninh mạng và phát triển kỹ năng số để đảm bảo quá trình số hóa và rộng hơn là đảm bảo thành công các kết quả xây dựng chiến lược.

Bà Battsengel cho biết: "Chúng ta đang sống trong một thế giới mà chúng ta đã phải đối mặt với một số bất bình đẳng về giới tính, giáo dục, thu nhập và trình độ kinh tế. Battsengel kết luận rằng khi xây dựng năng lực an ninh mạng, các quốc gia nên "bắt đầu với những người bị bỏ rơi khỏi sự phát triển kỹ thuật số".

Đối thoại Chính sách Toàn cầu đã giải quyết nhiều vấn đề trong số này và đóng vai trò là chất xúc tác cho các cam kết và quan hệ đối tác trong tương lai. Trong tương lai, các chính phủ và cộng đồng quốc tế phải chuyển các nguồn lực cần thiết thành các sáng kiến xây dựng năng lực và đào tạo lực lượng lao động để đảm bảo tính bền vững lâu dài, tính liên tục và khả năng mở rộng của các dự án phát triển kỹ thuật số và an ninh mạng của họ.

Một số sáng kiến và nguồn lực có thể hỗ trợ sự hợp tác liên tục trong lĩnh vực này, chẳng hạn như GFCE. Việc trao đổi thông tin về việc xây dựng và thực hiện thành công các chiến lược an ninh mạng quốc gia, cùng với các cơ chế hỗ trợ tài chính mới và nâng cao cũng như quan hệ đối tác quốc tế mạnh mẽ hơn, sẽ giúp tăng cường khả năng phục hồi không gian mạng của các nước đang phát triển và thúc đẩy quá trình CĐS an toàn hơn trên toàn cầu.

An ninh mạng là một thách thức phức tạp bao gồm nhiều các khía cạnh quản trị, chính sách, hoạt động, kỹ thuật và pháp lý. Hướng dẫn xây dựng chiến lược an ninh mạng quốc gia cố gắng giải quyết, sắp xếp và ưu tiên nhiều lĩnh vực trong số này dựa trên các mô hình, khuôn khổ và các tài liệu tham khảo khác hiện có và được công nhận.

Hướng dẫn tập trung vào việc bảo vệ các khía cạnh dân sự của không gian mạng và theo đó, hướng dẫn nêu bật các nguyên tắc bao quát và thực tiễn tốt cần phải được xem xét trong quá trình soạn thảo, xây dựng và quản trị một chiến lược an ninh mạng.

Hướng dẫn không bao gồm các khía cạnh như sự phát triển của các khả năng mạng phòng thủ hoặc tấn công của một quốc gia quân đội, lực lượng quốc phòng hoặc cơ quan tình báo, mặc dù một số các nước đã và đang phát triển những khả năng đó./.