Chính phủ số tại Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế về xây dựng chính phủ số, quốc gia thông minh

Chiến lược phát triển CPĐT hướng tới Chính phủ số giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030 có quan điểm cơ bản là Phát triển Chính phủ số một cách tổng thể, toàn diện, phát huy kết quả đạt được, tập trung nguồn lực, huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị, có giải pháp, cách làm đột phá, mang tính khác biệt, để cơ bản hoàn thành các chỉ tiêu phát triển CPĐT vào năm 2021 và hình thành Chính phủ số vào năm 2025.

CPĐT tại Việt Nam: Hướng đến mục tiêu hình thành chính phủ số năm 2025

Trong bảng xếp hạng năm 2020 về Chỉ số Phát triển CPĐT (EGDI), Việt Nam xếp hạng 86/193, tăng hai bậc so với năm 2018. Về giá trị, chỉ số EGDI của Việt Nam năm 2020 đạt 0,6667 điểm, được xếp vào nhóm các nước phát triển CPĐT có EGDI ở mức cao và cao hơn so với Chỉ số EGDI trung bình của thế giới (0,5988), của khu vực châu Á (0,6373), cũng như của khu vực Đông Nam Á (0,6321). Chỉ số thành phần Hạ tầng viễn thông (TII) hạng 69; Chỉ số thành phần Nguồn nhân lực (HCI) hạng 117; Chỉ số Dịch vụ trực tuyến (OSI) hạng 81; Chỉ số tham gia điện tử (EPI) xếp hạng là 70; Chỉ số Dữ liệu chính phủ mở (OGDI) xếp hạng 97...

Với vị trí xếp hạng hiện nay, để đạt mục tiêu “Việt Nam thuộc nhóm 70 nước dẫn đầu về CPĐT (EGDI)” được nêu trong Chương trình chuyển đổi số (CĐS) quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 (phê duyệt tại Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 3-6-2020 của Thủ tướng Chính phủ), sẽ cần phải nỗ lực vượt bậc trong triển khai các nhiệm vụ, giải pháp thuộc Chương trình nhằm phát triển đồng bộ Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số trong giai đoạn mới với tầm nhìn đến năm 2030 Việt Nam trở thành quốc gia số, ổn định và thịnh vượng.

Theo QĐ 749/QĐ-TTg, Việt Nam tiên phong thử nghiệm các công nghệ và mô hình mới, đổi mới căn bản, toàn diện hoạt động quản lý, điều hành của Chính phủ, hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp (DN), phương thức sống, làm việc của người dân, phát triển môi trường số an toàn, nhân văn, rộng khắp. Ở cấp độ quốc gia, CĐS là chuyển đổi Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số quốc gia. Ở cấp độ địa phương, chuyển đổi số là chuyển đổi sang chính quyền số, kinh tế số và xã hội số trên địa bàn của địa phương đó. Địa phương chuyển đổi số thành công sẽ đóng góp vào thành công chung của CĐS quốc gia.

Do vậy, CĐS là nhiệm vụ cần sự vào cuộc quyết tâm của toàn hệ thống chính trị, triển khai xuyên suốt, đồng bộ từ cấp Trung ương đến địa phương. Chương trình CĐS quốc gia nhằm mục tiêu kép là vừa phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, vừa hình thành các DN công nghệ số Việt Nam có năng lực đi ra toàn cầu. Thực tế cho thấy, không chỉ còn là chiến lược, CĐS đã lan tỏa một cách sâu rộng đến mọi mặt của đời sống kinh tế, xã hội Việt Nam trong năm 2020-2021. Trong đại dịch COVID-19, Internet và công nghệ số đã trở thành công cụ hiệu quả, đảm bảo cho sự kết nối của người dân, bất chấp việc giãn cách xã hội.

Theo thống kê, tính đến tháng 12/2021, số TTHC đã cung cấp dịch vụ công trực tuyến trên Cổng DVCQG là 3.389 (trong đó 1900 TTHC dành cho công dân và 1.836 TTHC dành cho DN); số hồ sơ đồng bộ trạng thái xử lý trên Cổng DVCQG là 88.171.803; số hồ sơ trực tuyến thực hiện qua Cổng DVCQG là 2.396.107.

Chiến lược phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030 (Chiến lược) nhấn mạnh quan điểm: Phát triển Chính phủ số một cách tổng thể, toàn diện, phát huy kết quả đạt được, tập trung nguồn lực, huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị, có giải pháp, cách làm đột phá, mang tính khác biệt, để cơ bản hoàn thành các chỉ tiêu phát triển CPĐT vào năm 2021 và hình thành Chính phủ số vào năm 2025.

Báo cáo khảo sát CPĐT của LHQ (E-Government Development Index – EGDI) năm 2020 với xu thế mới chính là “Chính phủ số” (Digital Government) và chủ đề của Báo cáo năm 2020 là “Chính phủ số trong thập kỷ hành động vì sự phát triển bền vững” cũng đã thể hiện xu thế này. Trong Báo cáo của Liên Hợp Quốc cũng phân tích những đặc điểm phát triển hướng tới Chính phủ số như: dữ liệu là trung tâm; quyết định dựa trên dữ liệu; mở dữ liệu; dữ liệu là nguồn lực chủ chốt, tài sản chiến lược.

Chính phủ số tại Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế về xây dựng chính phủ số, quốc gia thông minh - Ảnh 1. — Hình1: Các dịch vụ côngtrực tuyến trên Cổng DVCQG (tháng12/2021). Nguồn: Cổng Dịchvụ Công Quốcgia http://www.dichvucong.gov.vn"

Báo cáo cũng phân tích cho thấy vai trò quan trọng của Chính phủ số khi đại dịch COVID-19 xảy ra, ngay trong các hoàn cảnh khó khăn vẫn cung cấp các dịch vụ trực tuyến, duy trì sự lãnh đạo của Chính phủ, tạo sự gắn kết xã hội, tăng cường hợp tác quốc tế; vai trò Chính phủ số sẽ được tiếp tục sau dịch bệnh. Con đường phía trước là "trạng thái bình thường số mới" (new digital normal) đáp ứng với các thách thức toàn cầu và theo đuổi sự phát triển bền vững.

Thông tin từ Báo cáo của Liên Hợp Quốc rất hữu ích, mỗi quốc gia biết vị trí của mình trong bức tranh CPĐT thế giới, nắm bắt kịp thời các xu thế để có chiến lược đúng đắn phát triển CPĐT hướng tới Chính phủ số trong tương lai. Báo cáo cũng nhấn mạnh quan hệ đối tác của chính phủ với khu vực tư nhân trong việc triển khai công nghệ mới các ứng dụng đã được chứng minh là có tác dụng tích cực trong cuộc chiến chống lại sự bùng phát.

Chính phủ số tại Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế về xây dựng chính phủ số, quốc gia thông minh - Ảnh 2. — Bảng 1: Chiến lược phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số giai đoạn 2021-2025, định hướng đến 2030

Trong trong bối cảnh như vậy, cần phải có các cấu trúc pháp lý và thể chế thích hợp để giải quyết các vi phạm tiềm ẩn về quyền riêng tư và các mối quan tâm về nhân quyền mà việc thực hiện chúng có thể kéo theo. Các nhà hoạch định chính sách cần tuân thủ nguyên tắc giảm thiểu dữ liệu và dữ liệu hạn chế chỉ thu thập, lưu giữ và chia sẻ những dữ liệu cá nhân thực sự cần thiết và có thể một cách chính đáng được liên kết với những nỗ lực vượt qua cuộc khủng hoảng sức khỏe để không có vấn đề giám sát lạm dụng hoặc vi phạm quyền riêng tư dữ liệu.

Chính phủ số tại Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế về xây dựng chính phủ số, quốc gia thông minh - Ảnh 3. — Bảng 2: Chín trụ cột cho chuyển đổi chính phủ số (Nguồn: Báo cáo khảo sát Chính phủ điện tử của Liên Hợp Quốc năm 2020)

Chính phủ số tại Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế về xây dựng chính phủ số, quốc gia thông minh - Ảnh 4. — Hình 2: Khung quản trị dữ liệu cho Chính phủ điện tử Nguồn: Ganga Rejuvenation: Governance Challenges and Policy Options, Ora-orn Poocharoen, Robert James Wasson and Xun Wu, eds., pp. 297-335 (Singapore, World Scientific Publishing Co., 2016), chi tiết tại https://www.worldscientific.com/worldscibooks/10.1142/9715#t=toc.

Kinh nghiệm quốc tế về xây dựng CPĐT, chính phủ số, quốc gia thông minh

Hàn Quốc

Hàn Quốc đã chứng tỏ mình là một trong những quốc gia hàng đầu về CPĐT ở châu Á, với một trong những dịch vụ chính phủ điện tử và mức độ tham gia điện tử sáng tạo nhất trên thế giới. Năm 2020, Hàn Quốc xếp hạng 2 thế giới về chỉ số Phát triển CPĐT (EGDI) của LHQ. Cuộc khảo sát năm 2020 về việc sử dụng các dịch vụ của chính phủ số cho thấy 9/10 người Hàn Quốc đã sử dụng các dịch vụ của chính phủ số vào năm 2020 với hầu hết các dịch vụ được truy cập thông qua tìm kiếm trực tuyến.

Các dịch vụ chính phủ số được sử dụng thường xuyên nhất là Hometax (86,5%), Gov24 (84,1%) và Dịch vụ Bảo hiểm Y tế Quốc gia (65,9%) trong số 27.000 dịch vụ của chính phủ số. Với đại dịch COVID-19, việc sử dụng Gov24 đã tăng 26,7% so với năm trước. Cả ba chỉ số, nhận thức của cộng đồng (95,7%), tỷ lệ sử dụng (88,9%) và tỷ lệ hài lòng (98,1%), được sử dụng để đo lường việc sử dụng dịch vụ số của chính phủ cho thấy sự gia tăng so với năm 2019, duy trì xu hướng tăng ổn định.

Một phân tích theo độ tuổi cho thấy thanh thiếu niên sử dụng các dịch vụ số của chính phủ thường xuyên nhất trong khi mức độ hài lòng cao nhất được thể hiện ở những người dùng ở độ tuổi 20. Một thay đổi đáng chú ý là nhận thức về các dịch vụ chính phủ của những người ở độ tuổi 60 trở lên (một nhóm được coi là dễ bị tổn thương về mặt kỹ thuật số) đạt 79%, tăng 9,3% so với năm 2019.

Năm 2020, chính phủ Hàn Quốc đã tích cực sử dụng cơ sở hạ tầng chính phủ số của mình để đảm bảo đáp ứng kịp thời nhu cầu của công dân. Một số ví dụ là cung cấp nhanh chóng quỹ cứu trợ COVID-19 bằng ứng dụng trực tuyến, ngăn ngừa và giảm thiểu nhanh chóng tình trạng thiếu khẩu trang bằng cách cung cấp dữ liệu bán hàng về cung cấp khẩu trang công cộng, v.v.. Năm 2021, chính phủ Hàn Quốc tiếp tục nỗ lực mở rộng khả năng tiếp cận của các dịch vụ số mới của chính phủ (MyData, giấy phép lái xe trên thiết bị di động, v.v..).

Nhật Bản

Mặc dù xếp hạng 14 (loại “rất cao”) về chỉ số phát triển CPĐT (EGDI) của LHQ trong Báo cáo năm 2020, người ta vẫn chỉ ra rằng Nhật Bản đã chậm trễ trong việc số hóa các chức năng hành chính của chính phủ cả ở cấp quốc gia và địa phương. Một ví dụ cụ thể về điều này là phản ứng với đại dịch COVID-19 đang diễn ra: việc nộp đơn xin trợ cấp tiền mặt được cho là quá phức tạp và việc thanh toán đến chậm, làm nổi bật các vấn đề của một hệ thống không thân thiện với người dùng và trong đó dữ liệu liên kết không đầy đủ. Tương tự như vậy, trong việc chi trả lợi ích bằng tiền cho các nhà hàng hợp tác trong yêu cầu đóng cửa (Lockdown) của chính phủ, phải mất một thời gian dài kể từ khi nhận được đơn đăng ký cho đến khi thực tế chuyển tiền trợ cấp, vì các tài liệu cần thiết, chẳng hạn như giấy chứng nhận, được nhận ở dạng giấy và họ yêu cầu nhiều giờ để kiểm tra chi tiết.

Chính phủ số tại Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế về xây dựng chính phủ số, quốc gia thông minh - Ảnh 5. — Hình 3: Dịch vụ chuyển nhà 1 cửa tại Nhật Bản dựa trên tư duy thiết kế dịch vụ tại Anh.

Chính phủ Nhật Bản đã thành lập Cơ quan số, CĐS (Digital Agency-DA) mới nhằm khắc phục tình trạng kém hiệu quả trong quản lý công. DA ra đời vào ngày 1/9/2021 góp phần cải cách văn hóa quản trị theo hướng người dùng với nhiệm vụ giải quyết cơ bản các vấn đề như vậy thông qua số hóa các thủ tục hành chính công và thúc đẩy tiêu chuẩn hóa và điều phối các hệ thống dữ liệu. DA đã cắt ngang tất cả các bộ và cơ quan bằng trục kỹ thuật số, với mục đích cung cấp các dịch vụ không hướng tới các bộ, cơ quan, luật pháp hoặc hệ thống mà hướng tới người dùng và cải thiện kinh nghiệm người dùng.

Một trong những nhiệm vụ của Digital Agency là phá vỡ các phân đoạn theo chiều dọc (silo) trong các hệ thống cơ quan hành chính. DA đặt mục tiêu cải thiện mạnh mẽ liên kết dữ liệu qua ranh giới của các tổ chức chính phủ riêng biệt, dẫn đến tăng hiệu quả trong các dịch vụ và hoạt động của họ. Nó cũng tập trung vào việc tận dụng chuyên môn từ khu vực tư nhân. Bằng cách tích cực sử dụng các chuyên gia, nó giả định một cách tiếp cận linh hoạt và nhanh chóng hơn, bao gồm cả việc sử dụng phương pháp nhanh nhẹn, so với những gì đã được thực hiện trong quá khứ.

Theo cách đó, DA được kỳ vọng sẽ hoạt động như một “chất bôi trơn” và động cơ cải cách để thúc đẩy chính phủ tiến lên - cả ở cấp quốc gia và cấp địa phương - và cải thiện hiệu suất của nó. Trọng tâm trong chương trình của Cơ quan số nằm ở việc “cải thiện cuộc sống hàng ngày của mọi người” và hướng tới một dịch vụ một cửa ít tốn công sức hơn và cải thiện trải nghiệm của người dân.

Dù học tập kinh nghiệm các nước về CĐS, Nhật Bản cũng có những bài học thành công đáng để nhiều nước tham khảo. Một ví dụ điển hình là Hệ thống cảnh báo sớm động đất, theo đó mọi nhà cung cấp dịch vụ di động đều có thể phát ra cảnh báo động đất với tốc độ đáng kể khi trận động đất xảy ra. Cũng được đánh giá cao là việc sử dụng các bản đồ nguy hiểm theo thời gian thực - đang được cải thiện mỗi ngày - để hỗ trợ trong thời gian thiên tai. Năm 2021, Hệ thống Hồ sơ Tiêm chủng (VRS), được phát triển dựa trên phản hồi liên tục từ các chính quyền thành phố, những người sử dụng chính của hệ thống, đã đạt được tiến bộ trong việc hợp lý hóa các quy trình bằng cách liên kết dữ liệu. Digital Agency chịu trách nhiệm xóa bỏ các hoạt động kém hiệu quả trong quá khứ và triệt để tập trung vào giá trị “cải thiện cuộc sống hàng ngày của mọi người”.

Đảm bảo tính bảo mật của dữ liệu và hệ thống đồng thời cung cấp nền tảng cho các nỗ lực quản trị tập thể, DA cũng tăng tốc độ số hóa theo cách thức hướng tới người dùng, đưa ra thông điệp liên quan đến việc giải quyết các vấn đề xã hội thông qua số hóa và giúp hiện thực hóa một xã hội nơi tất cả mọi người đều có thể tận hưởng những lợi ích của số hóa theo cách phù hợp nhất với nhu cầu cá nhân của mọi người.

Singapore

Năm 2020, Singapore xếp hạng 11 thế giới về chỉ số phát triển chính phủ điện tử (EGDI). Mục tiêu xây dựng Chính phủ số của Singapore là làm cho cuộc sống tốt đẹp hơn với trọng tâm rõ ràng - tạo và cung cấp trải nghiệm người dùng lấy công dân làm trung tâm, giúp mọi thứ trở nên dễ dàng hơn cũng như tham vọng đưa Singapore trở thành một Quốc gia Thông minh (Smart Nation). Các dịch vụ số của chính phủ ngày nay được người dùng tuân theo các tiêu chuẩn cao nhất. Chúng không chỉ phải an toàn, bảo mật và chính xác mà còn phải dễ sử dụng và có khả năng trao quyền.

Điều này có nghĩa là hoạt động kinh doanh không còn như bình thường nữa đối với chính phủ đang tìm cách kết nối chặt chẽ hơn với người dân. Đây là một sự phát triển hợp thời khi mà thời đại kỹ thuật số đang diễn ra. Công nghệ số đang đóng vai trò là tác nhân tạo ra sự thay đổi trong mọi thứ, từ doanh nghiệp đến chính phủ, phá vỡ các ngành công nghiệp đã thành lập và tạo ra các công ty mới thống trị các lĩnh vực của họ.

Tại Cơ quan Công nghệ Chính phủ (GovTech), công nghệ infocomm là chất xúc tác mạnh mẽ cho sự thay đổi. Tốc độ thay đổi này sẽ tăng nhanh nhờ những đổi mới như robot, trí tuệ nhân tạo, Internet of Things và Big Data trong những năm tới. Chúng cũng rất quan trọng đối với tham vọng trở thành một Quốc gia Thông minh của Singapore. Trong việc tạo ra nền tảng và ứng dụng của quốc gia, GovTech đóng một vai trò quan trọng trong việc biến tầm nhìn Quốc gia thông minh thành hiện thực.

GovTech tìm cách cải thiện cuộc sống của người dân và thúc đẩy sự hợp tác sáng tạo giữa các doanh nghiệp. GovTech muốn các cộng đồng mạnh hơn và một dịch vụ công đáp ứng tốt hơn.

Chính phủ số tại Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế về xây dựng chính phủ số, quốc gia thông minh - Ảnh 6. — Hình 4: Kế hoạch chi tiết về Chính phủ số (DGB) tại Singapore

Ngày nay, công nghệ không còn là yếu tố thúc đẩy mà là yếu tố phá vỡ các mô hình kinh doanh. Nó có thể cải thiện cuộc sống theo cách mà trước đây không thể tưởng tượng được. Tại nhà, hệ thống giám sát thông minh giúp người cao tuổi có cuộc sống độc lập hơn. Các ứng dụng nói ngôn ngữ của nhiều người cao niên ở Singapore, tiếp cận bằng một giọng nói thân thiện và quen thuộc. Chủ sở hữu DNV&N (SME) có thể hưởng lợi từ việc cấp phép tự động từ ACRA. Các biểu mẫu thông minh dần dần yêu cầu DN cung cấp thông tin phù hợp. Nền tảng Thương mại Quốc gia giúp DN nhập khẩu và cung cấp tài chính cho các sản phẩm. Đối với một gia đình trẻ, hệ thống giao thông trường học được số hóa giúp việc đi lại hiệu quả hơn. Không gian học tập của học sinh cho phép trẻ em học trực tuyến, theo tốc độ của chúng.

Các dịch vụ trong tương lai sẽ được định hướng theo sự kiện. Họ dự đoán nhu cầu của người dùng và cung cấp những gì cần thiết, thậm chí trước khi họ phải yêu cầu. Chúng sẽ nâng cao sự tiện lợi của các quy trình hàng ngày, tạo ra trải nghiệm liền mạch với Chính phủ. Người dân sẽ không phải là người tiêu dùng thụ động đối với công nghệ. Họ sẽ tham gia và đồng sáng tạo với Chính phủ, xác định các dịch vụ mà họ muốn có. Với tư cách là các bên liên quan ngày càng tích cực, họ sẽ định hình đất nước.

Số hóa là một trụ cột chính trong nỗ lực chuyển đổi dịch vụ công của Chính phủ Singapore. Kế hoạch chi tiết về chính phủ số (Digital Government Blueprint -DGB) là tuyên bố về tham vọng của Chính phủ trong việc tận dụng dữ liệu và khai thác công nghệ mới tốt hơn, đồng thời thúc đẩy các nỗ lực rộng lớn hơn để xây dựng nền kinh tế kỹ thuật số và xã hội kỹ thuật số, hỗ trợ Quốc gia thông minh. Tầm nhìn của DGB là tạo ra một Chính phủ “Số hóa làm cốt lõi và Phục vụ bằng cả trái tim”. Chính phủ số sẽ có thể xây dựng các dịch vụ lấy các bên liên quan làm trung tâm, đáp ứng nhu cầu của công dân và doanh nghiệp. Giao dịch với Chính phủ số sẽ dễ dàng, liền mạch và an toàn.

Các công chức của chính phủ sẽ có thể liên tục nâng cao kỹ năng bản thân, thích ứng với những thách thức mới và làm việc hiệu quả hơn trong các cơ quan cũng như với công dân và doanh nghiệp. Hai năm sau khi ra mắt DGB, Chính phủ Singapore đã đưa ra các chính sách và sáng kiến mới. COVID-19 cũng đã tái khẳng định sự nhấn mạnh của DGB trong việc xây dựng năng lực và buộc các bộ phận khác nhau của Chính phủ đẩy nhanh việc sử dụng dữ liệu và công nghệ để cung cấp các dịch vụ kỹ thuật số giảm thiểu tiếp xúc vật lý và sử dụng công nghệ và các công cụ kỹ thuật số để giữ cho chúng ta an toàn.

DGB đã được cập nhật để phản ánh chính xác các kế hoạch hiện tại và thúc đẩy các mục tiêu tham vọng hơn để theo đuổi số hóa sâu hơn và rộng hơn trong Chính phủ. Các ví dụ mới được đưa vào để giải thích rõ hơn những nỗ lực và lợi ích mới nhất của Chính phủ kỹ thuật số. Việc làm mới phù hợp với cách tiếp cận để cải thiện kế hoạch chi tiết một cách lặp đi lặp lại.

Kết luận:

Chính phủ số không phải là dấu chấm hết; nó là một phương tiện để cải thiện việc cung cấp dịch vụ công, tăng sự tham gia của mọi người, nâng cao tính minh bạch, trách

nhiệm giải trình và hòa nhập, và cuối cùng là làm cho cuộc sống tốt hơn cho tất cả mọi người. Chính phủ điện tử ngày càng có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các quốc gia khi họ nỗ lực kích hoạt Thập kỷ Hành động và đẩy nhanh việc đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững. Thập kỷ Hành động là trọng tâm của các nỗ lực toàn cầu nhằm xóa đói giảm nghèo và cải thiện tăng trưởng kinh tế, bảo trợ xã hội, y tế (bao gồm cả ứng phó với đại dịch), giáo dục, năng lượng, nước và vệ sinh, giao thông bền vững và cơ sở hạ tầng, và truy cập Internet.

Chính phủ số ủng hộ Thập kỷ hành động thông qua cung cấp dịch vụ công bền vững, bao trùm và công bằng cho tất cả mọi người ở khắp mọi nơi, không để ai bị bỏ lại phía sau - và rộng hơn là thông qua vai trò ngày càng tăng của nó trong thúc đẩy đổi mới, tăng cường hiệu quả và tạo ra các giải pháp. Các chính phủ sẽ cần phải tham gia với các bên liên quan, bao gồm các nhà lãnh đạo công nghệ và và các doanh nghiệp vừa, thông qua quan hệ đối tác hiệu quả. Con đường phía trước là một “kỹ thuật số bình thường” trong việc ứng phó với các thách thức toàn cầu và theo đuổi phát triển bền vững.

Tài liệu tham khảo:

1. Báo cáo khảo sát CPĐT của Liên hợp quốc năm 2020 https:// publicadministration.un.org/egovkb/en-us/Reports/UN-E-Government-Survey-2020

2. Gia Huy, Chính phủ số tại Việt Nam sẽ được hình thành vào năm 2025 http:// baochinhphu.vn/Hoat-dong-Bo-nganh/Chinh-phu-so-tai-Viet-Nam-se-duoc-hinh-thanh- vao-nam-2025/425349.vgp

3. Văn bản pháp luật: Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 3/6/2020; Quyết định số 942/QĐ-TTg của ThủtướngChínhphủ ngày15/6/2021 Phê duyệt Chiến lược phát triển CPĐT hướng tới Chính phủ số giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030

4.Websites: Cổng thông tin điện tử chính phủ http://egov.chinhphu.vn/; BộTT&TT www. mic.gov.vn; Cổng Dịch vụ Công Quốc gia www.dichvucong.gov.vn; Chính phủ số Hàn Quốc https://www.dgovkorea.go.kr/; Cơ quan CĐS Nhật Bản https://www.digital. go.jp/en; Singapore https://www.smartnation.gov.sg/; https://www.tech.gov.sg/;

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TTT&TT số 12 tháng 12/2021)