Học trực tuyến bị “nghẽn, rớt” do đâu?

90% người dùng học trực tuyến từ nền tảng ngoại

Năm học mới 2021 - 2022 đã bắt đầu. Do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, nhiều tỉnh, thành đã triển khai dạy và học trực tuyến cho hàng triệu học sinh. Tuy nhiên, những ngày học đầu tiên đã xảy ra tình trạng “nghẽn mạng”, khó đăng nhập vào phần mềm học tập, có học sinh đang học thì bị “rớt”, “văng” ra khỏi lớp học trực tuyến.

Theo Sở TT&TT Hà Nội, gần đây đơn vị này nhận được một số phản ánh của người dân về hiện tượng nghẽn mạng, ảnh hưởng đến chất lượng học tập từ xa của học sinh, sinh viên. Trước thực tế này, nhiều người cho rằng, nguyên nhân do đường truyền Internet cáp quang đến từ các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông. Song thực tế không hẳn như vậy!

Để biết nguyên nhân chính xác, cần hiểu rõ những yếu tố ảnh hưởng tới một buổi học trực tuyến. Ngoài đường truyền Internet, chất lượng buổi học còn liên quan tới hiệu năng của thiết bị (laptop, smartphone, tablet,...), khả năng đáp ứng của bản thân ứng dụng học trực tuyến đó và máy chủ (server) mà ứng dụng đang sử dụng.

Hiện nay, các ứng dụng học trực tuyến phổ biến tại Việt Nam chủ yếu đến từ các nhà cung cấp quốc tế với khoảng 90% thị phần. Đa phần không sử dụng máy chủ trong nước, đơn cử một ứng dụng họp, học trực tuyến phổ biến đang được rất nhiều người ở Việt Nam tin dùng lại có máy chủ ở Singapore.

Khi người dùng bật ứng dụng, tín hiệu Internet từ Việt Nam phải kết nối đi nước ngoài, và ngược lại. Điều này dẫn tới sự phụ thuộc vào đường truyền từ người dùng cuối đến server đặt ở bên ngoài lãnh thổ Việt Nam. Mỗi gói tin được truyền tải phải đi qua nhiều chặng cáp quang đất liền và cáp quang biển xuyên quốc gia. Vì vậy, không chỉ phụ thuộc vào đường truyền tại Việt Nam mà việc hoạt động trơn tru của ứng dụng còn trông chờ cả vào đường truyền tại nước ngoài.

Theo các chuyên gia, khi dùng ứng dụng, dịch vụ học tập trực tuyến có máy chủ đặt ở nước ngoài, mọi người cần tìm hiểu kỹ về cam kết chất lượng. Sự khác biệt giữa việc dùng miễn phí hay có phí rất có thể ảnh hưởng tới chất lượng dịch vụ. Trường hợp mua gói trả phí, người dùng cần tìm hiểu rõ pháp nhân tại Việt Nam để khi gặp sự cố còn có hướng xử lý kịp thời.

Theo Cục Viễn thông, Bộ TT&TT, đa số thuê bao cáp quang (FTTH) trong nước có băng thông 30-50 Mbps. Băng thông thực tế hiện nay là 60-100 Mbps, do được nhân 2 lần trong giai đoạn dịch theo cam kết của các nhà mạng. Với mạng băng rộng di động, tốc độ trung bình tải xuống/tải lên đang là 42/20 Mbps. Các chỉ số này hoàn toàn đáp ứng yêu cầu học tập trên Zoom.

Cục Viễn thông cho biết, mỗi hộ gia đình sử dụng FTTH có thể dùng đến 8 kết nối Zoom đồng thời có thể xem video streaming trên các nền tảng như YouTube, Netflix. Trong khi đó, các cá nhân dùng băng rộng di động cũng đáp ứng tốt cho ít nhất 5 đường kết nối Zoom.

Với băng thông của các mạng băng rộng thì phần kết nối truy nhập và kết nối trong nước chắc chắn thông suốt, không gặp khó khăn, tắc nghẽn.

Hiện nay, Zoom không có máy chủ ở Việt Nam. Trung tâm dữ liệu của Zoom gần Việt Nam nhất là ở Singapore, Hongkong, Trung Quốc Đại lục. Tuy nhiên, tuyến cáp AAG, AAE-1 đang gặp sự cố đều tải lưu lượng Internet quốc tế từ Việt Nam đi Singapore và Hongkong. Vì vậy, khi mất dung lượng trên hai tuyến này sẽ ảnh hưởng đến năng lực kết nối cho lưu lượng đi hai hướng. Trong đó, có lưu lượng Zoom từ Việt Nam đến máy chủ ở Singapore và Hongkong.

Với 20 triệu học sinh, sinh viên đều dùng Zoom thì chỉ với mức độ high-definition video sẽ cần 1 Mbps x 20 triệu = 20 Tbps, con số này vượt quá tổng dung lượng kết nối Internet quốc tế của Việt Nam là 18 Tbps.

Nhà mạng nói gì?

Trả lời câu hỏi liệu việc học online bị nghẽn có phải do chất lượng của nhà mạng hay không, các nhà mạng tại Việt Nam đều khẳng định đảm bảo đường truyền cho khách hàng, kể cả khi cáp quang biển AAG và AAE-1 cùng gặp sự cố. Thậm chí, VNPT còn định tuyến ưu tiên cho các luồng dữ liệu truy cập dịch vụ học trực tuyến. Có thời điểm, lưu lượng đã tăng gấp 4 lần so với thông thường, giúp gói tin từ thiết bị cá nhân đến đường truyền và tới máy chủ dịch vụ được đảm bảo.

Bên cạnh đó, phải tính tới nhu cầu tăng đột biến của người dùng Internet ở Việt Nam vào một dịch vụ cụ thể, dễ khiến luồng dữ liệu từ thiết bị của người dùng nằm ở "nút thắt cổ chai" nếu máy chủ của ứng dụng học trực tuyến không được đơn vị quản lý phân bổ đủ tài nguyên.

Thực tế, có người vượt qua được "nút cổ chai" nhưng cũng có nhiều người nhận thông báo quá tải, thử lại sau và "n" lỗi khác. Điều này lý giải cho việc tại sao cùng một thiết bị, một đường truyền Internet nhưng một người không thể vào lớp học trực tuyến sử dụng ứng dụng của nước ngoài lại thao tác trơn tru khi dùng ứng dụng học trực tuyến của Việt Nam (VNPT E-Learning).

Việt Nam là một trong những nước có lượng cáp quang lớn nhất thế giới. Do vậy, khẳng định các lớp học trực tuyến khó truy cập do ảnh hưởng bởi dịch vụ Internet của nhà mạng trong nước là không đủ cơ sở. Các nhà cung cấp dịch vụ Internet của Việt Nam đều phải cam kết về chất lượng dịch vụ với người dùng. Những dịch vụ viễn thông của các nhà cung cấp tại Việt Nam cũng được Cục Viễn thông (Bộ TT&TT) đo kiểm và công bố định kỳ.

Ngay cả với gói Internet cáp quang thấp nhất (khoảng 20 - 30Mbps), việc có nhiều máy tính, smartphone cùng kết nối học online là hoàn toàn đáp ứng được. Trong khi đó, có những khách hàng nâng gói Internet cáp quang lên trên 100Mbps cũng không tránh khỏi sự chật vật khi học trực tuyến. Như vậy có thể loại trừ nguyên nhân đến từ nhà mạng.

Đơn cử VNPT là đơn vị vừa cung cấp đường truyền Internet vừa cung cấp giải pháp học trực tuyến với hệ sinh thái hoàn chỉnh (vnEdu với ứng dụng học trực tuyến VNPT E-Learning). Ngay từ trước thời điểm năm học mới bắt đầu, VNPT đã nâng cấp hệ thống cơ sở vật chất, nâng cấp đường truyền nhằm đảm bảo cho việc dạy và học được tối ưu nhất. Với dịch vụ đảm bảo đầy đủ tiêu chí an toàn, ổn định lại có máy chủ trong nước nên dù lượng người dùng truy cập tăng đột biến hồi đầu tháng 9 nhưng VNPT E-Learning vẫn chạy mượt mà.

Đại diện Viettel cũng cho biết, nhằm khắc phục tình trạng khó khăn trong truy cập do ảnh hưởng của sự cố cáp biển cũng như sự gia tăng nhu cầu Internet, Viettel đã chủ động mở rộng dung lượng, tối ưu các hướng truy cập, ưu tiên kết nối để đảm bảo lưu thoát lưu lượng với các nhà cung cấp dịch vụ học trực tuyến./.