Một cái nhìn toàn cảnh về thị trường hậu cần thương mại điện tử Việt Nam

Theo báo cáo mới nhất của Google - Temasek vào tháng 11 năm 2018, quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam năm 2018 là 2,8 tỷ đô la và dự kiến sẽ đạt 15 tỷ đô la vào năm 2025; với tốc độ tăng trưởng hàng năm là 43% trong giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2025. Trong khu vực Đông Nam Á có khoảng 120 triệu người dùng hoạt động thương mại điện tử và Việt Nam là thị trường tăng trưởng nhanh thứ hai, chỉ sau Indonesia.

Những gã khổng lồ thương mại điện tử toàn cầu bao gồm Alibaba, JD.com, Tencent đã đầu tư lớn vào các nền tảng thương mại điện tử lớn nhất Việt Nam, cụ thể là Lazada, Tiki, Shopee; trong khi các tập đoàn nội địa quan trọng như FPT và Vingroup cũng đầu tư rất nhiều vào các trang web thương mại điện tử  (bao gồm Sendo, Adayroi).

Sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử Việt Nam đặt ra nhu cầu cao cho phát triển hậu cần điện tử, với mức tăng trưởng lũy kế hàng năm dự kiến ở mức 42% trong giai đoạn từ năm 2018 đến năm 2022.

Dịch vụ hậu cần cuối cùng là quãng đường cuối cùng của bưu kiện từ doanh nghiệp đến người tiêu dùng (B2C), từ điểm thâm nhập đơn hàng (nghĩa là trung tâm thực hiện) đến địa điểm của người nhận hàng cuối cùng (ví dụ: nhà hoặc cụm/điểm thu gom), cho việc tiếp nhận hàng hóa. Dịch vụ hậu cần cuối cùng rất quan trọng đối với kinh doanh thương mại điện tử vì nó tương tác trực tiếp với khách hàng cuối. Đầu tư chiến lược vào dịch vụ hậu cần những dặm cuối cùng là yếu tố then chốt để bất kỳ người chơi thương mại điện tử nào vượt qua đối thủ. Tuy nhiên, hậu cần thương mại điện tử, đặc biệt là các công ty chuyển phát ở Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn phát triển ban đầu. Do đó, các công ty chuyển phát chưa đáp ứng được những yêu cầu giao hàng kịp thời, đáng tin cậy và tiết kiệm chi phí khi giao dịch với một số lượng lớn các đơn đặt hàng tại một thời điểm.

Do đó, sự bùng nổ của thương mại điện tử Việt Nam đã tạo ra nhu cầu và áp lực rất lớn đối với các dịch vụ hậu cần, đồng thời kích hoạt một lĩnh vực hậu cần điện tử đầy triển vọng. Theo Ken Research 2018, thị trường hậu cần bán lẻ thương mại điện tử Việt Nam có trị giá khoảng 90 triệu EUR (103 triệu USD) trong năm 2018, và được dự báo sẽ đạt mức tăng trưởng trung bình 42% mỗi năm cho đến năm 2022.

Vậy làm thế nào những người chơi thương mại điện tử hàng đầu tại Việt Nam có thể sử dụng các dịch vụ hậu cần để thực hiện các đơn đặt hàng của họ?

Một số nền tảng thương mại điện tử phát triển bộ phận hậu cần của riêng họ, chẳng hạn như Lazada E-logistic Express và Tiki Now, để thực hiện nhập kho, đóng gói và vận chuyển. Bên cạnh đó, một số trang thương mại điện tử như Thegioididong, dienmayxanh, FPT shop và Nguyễn Kim cũng tự mình thực hiện dịch vụ để tận dụng mạng lưới cửa hàng lớn của mình.

Tuy nhiên, hầu hết tất cả các doanh nghiệp bán lẻ trực tuyến đều không thể tự mình thực hiện dịch vụ hậu cần mà phải dựa vào các đối tác hậu cần của bên thứ ba (3PL) trong những giai đoạn nhất định để đạt hiệu quả chi phí.

Trang thương mại điện tử Lazada Việt Nam chọn sử dụng đội hậu cần của riêng mình, xử lý khoảng 55 - 60% đơn đặt hàng, đồng thời cũng song song với việc sử dụng đối tác hậu cần của bên thứ ba khác để đảm bảo dịch vụ khách hàng, tận dụng các chương trình khuyến mãi cùng với tối ưu hóa chi phí vận chuyển. Các trang web hàng đầu khác, cụ thể là Shopee, Sendo cũng vận chuyển chủ yếu thông qua các đối tác giao hàng bên thứ ba.

Việt Nam có khoảng 50 doanh nghiệp cung cấp dịch vụ hậu cần điện tử.

Theo báo cáo hậu cần năm 2017 của Bộ Công Thương, Việt Nam có khoảng 50 doanh nghiệp cung cấp dịch vụ hậu cần điện tử.

Trong số đó, các nhà cung cấp dịch vụ bưu chính truyền thống như VN Post, EMS, Viettel Post đã đáp ứng thị trường bằng cách cung cấp giải pháp cho các nhà bán lẻ trực tuyến; lợi thế của họ về mạng lưới bưu điện trên toàn quốc hiện tại và năng lực hoạt động cao cho phép họ đóng một vai trò mạnh mẽ ở khu vực nông thôn.

Bên cạnh đó, vì nhu cầu chuyển phát nhanh và thuận tiện là cực kỳ quan trọng đối với khách hàng thương mại điện tử, đặc biệt là ở khu vực thành thị, nên đây là cơ hội lớn cho các công ty khởi nghiệp có thể mang đến các giải pháp công nghệ để cải thiện chất lượng dịch vụ và tối ưu hóa hệ điều hành. Trong vài năm qua, nhiều công ty khởi nghiệp giao hàng tập trung vào thương mại điện tử đã tham gia vào thị trường, một số công ty đã nhận được sự hỗ trợ tài chính đáng kể từ các nhà đầu tư. Những cái tên nổi bật là Giao Hàng Nhanh (GHN); Giao Hàng Tiết Kiệm (GHTK); NinjaVan, v.v... hiện đang là đối tác giao hàng của các nền tảng thương mại điện tử quan trọng tại Việt Nam. Bảng sau đây thống kê một số doanh nghiệp và đối tác chính.

Nhà cung cấp dịch vụ hậu cần quốc tế DHL gần đây đã ra mắt DHL Parcel Metro Same Day, cung cấp dịch vụ giao hàng với khả năng theo dõi thời gian thực, và sắp xếp lại các đợt giao hàng thông qua nền tảng kỹ thuật số có thể tùy chỉnh hoàn toàn của DHL. DHL eC Commerce Vietnam đã hợp tác với nền tảng Sendo (với hơn 300.000 cửa hàng) để triển khai các dịch vụ hậu cần cho khách hàng của mình.

Dịch vụ giao hàng theo yêu cầu, là giao hàng ngay lập tức hoặc theo lịch trình cho khách hàng sau khi họ đặt hàng, cũng đang bùng nổ để đáp ứng nhu cầu giao hàng nhạy cảm với thời gian, đặc biệt là trong phân khúc giao hàng thực phẩm. Điều này đã mở ra sân chơi cho một số doanh nghiệp như Ahamove, LalaMove, Delivery Now, Grab, GoViet và nhiều start-up nhỏ khác, khiến thị trường trở nên năng động hơn bao giờ hết.

Mặc dù đây là một lĩnh vực đầy hứa hẹn, các nhà cung cấp dịch vụ hậu cần thương mại điện tử vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức. Một trong những điều lớn nhất là tất cả các nhà cung cấp dịch vụ giao hàng phải đáp ứng COD (nhận tiền khi giao hàng) dẫn đến tốn nhiều công sức và chi phí vận hành cao hơn. Với khối lượng giao dịch thương mại điện tử cao hơn, các nhà cung cấp dịch vụ hậu cần cũng cần quản lý một khối lượng tương ứng của hàng hóa bị trả lại, hàng đổi và bị hư hỏng. Địa chỉ ảo, khu vực nông thôn và các nỗ lực giao hàng thất bại cũng là những thách thức đáng kể cho hậu cần thương mại điện tử. Vấn đề khác là khoảng 75% đơn đặt hàng thương mại điện tử hàng ngày diễn ra trong và giữa hai thành phố đô thị lớn (tức là Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh) với lưu lượng giao thông lớn. Sự cạnh tranh về tốc độ giao hàng và chi phí, do đó, vẫn sẽ là vấn đề đau đầu cho tất cả các doanh nghiệp tham gia hậu cần điện tử.

Bất chấp những thách thức, lĩnh vực này chắc chắn sẽ chứng kiến sự tăng trưởng nhanh chóng trong tương lai. Gần đây, Cơ quan Kinh tế Điện tử và Kinh tế Kỹ thuật số Việt Nam thuộc Bộ Công Thương đã công bố mục tiêu 30% dân số nước này tham gia mua sắm trực tuyến với chi phí trung bình là 350 đô la một người mỗi năm vào năm 2020. Không thể phủ nhận, thương mại điện tử là một trong các ngành phát triển nhanh nhất ở Việt Nam và các dịch vụ hậu cần mang tính cách mạng có thể thúc đẩy thị trường hơn nữa.