Theo Giám sát rác thải điện tử toàn cầu mới nhất, chỉ tính riêng trong năm 2019, thế giới đã tạo ra ước tính khoảng 53,6 triệu tấn rác thải điện tử hay còn gọi là chất thải thiết bị điện và điện tử (WEEE), trong đó, mỗi người đang tạo ra 7,3 kg/năm.
Trước đây, tình trạng này diễn ra với tốc độ nhanh hơn ở các nước phát triển, thì hiện nay nó cũng đang gia tăng nhanh chóng ở các nước đang phát triển. Và thực tế cho thấy, rác thải điện tử có ở bất cứ đâu và ở khắp mọi nơi đe dọa tất cả các hệ sinh thái của chúng ta.
Quản lý rác thải điện tử - Vấn đề không của riêng ai
Theo Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU), rác thải điện tử hay WEEE là "rác thải của thiết bị điện hoặc điện tử, với tất cả các thành phần, cụm phụ và vật tư tiêu hao là một phần của thiết bị tại thời điểm thiết bị trở thành rác thải".
Quy trình xử lý rác thải điện tử không đúng cách, chẳng hạn như nấu chảy hoặc đốt cháy, có thể giải phóng chất độc và hóa chất độc hại vào không khí, đất và nước, ảnh hưởng không chỉ đến người lao động mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến cộng đồng và hệ sinh thái xung quanh.
Quy trình xử lý rác thải điện tử không đúng cách sẽ ảnh hưởng không chỉ đến người lao động mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến cộng đồng xung quanh. (Ảnh minh họa: makeresourcescount.eu)
Theo ITU (ituu.int), để quản lý chất thải điện tử hiệu quả đòi hỏi sự nỗ lực phối hợp của tất cả mọi người trong chuỗi giá trị điện tử. Quan trọng là, các chính phủ phải tập hợp các bên liên quan trong khu vực công và tư nhân lại với nhau để phát triển các kế hoạch quản lý chất thải điện tử quốc gia công bằng, toàn diện và kịp thời.
Bằng cách vạch ra các vai trò và trách nhiệm, quy định do chính phủ lãnh đạo sẽ giúp hạn chế sự mơ hồ và không khuyến khích việc xử lý tự phát. Các tiêu chuẩn quốc tế, chẳng hạn như các tiêu chuẩn được phát triển bởi Nhóm nghiên cứu ITU-T 5 (Môi trường, biến đổi khí hậu và kinh tế tuần hoàn), có thể bao gồm hướng dẫn kỹ thuật cho các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý quốc gia nhằm giảm phát sinh chất thải điện tử, quản lý bền vững chất thải điện tử và thực hiện các chính sách mở rộng trách nhiệm của người sản xuất.
Các chính sách mở rộng trách nhiệm của người sản xuất về cơ bản sẽ yêu cầu các nhà sản xuất chịu trách nhiệm về một sản phẩm trong toàn bộ vòng đời của nó. Điều này không chỉ trong giai đoạn sử dụng mà còn bao gồm cả giai đoạn thu hồi, tái chế và xử lý cuối cùng.
Tất cả các nhà sản xuất - bao gồm các nhà nhập khẩu, nhà sản xuất, người bán lại và nhà phân phối đều có trách nhiệm đối với sự bền vững chung. Việc xác định và thiết lập các cơ chế tuân thủ quy định và tài chính khả thi là một cách khác mà các chính phủ có thể làm cho hệ thống quản lý chất thải điện tử hiệu quả hơn.
Xây dựng chính sách quản lý rác thải ở Namibia
Giống như các loại rác thải khác, tàn tích của những chiếc điện thoại, máy tính và các loại linh kiện còn sót lại đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng và môi trường.
Năm 2019, Namibia đã tạo ra 16.000 tấn rác thải điện tử - tương đương khoảng 6,4kg/người. Namibia đang phải đối mặt với hai thách thức về tái chế rác thải điện tử quốc gia: khoảng cách địa lý lớn và nhận thức của người dân còn tương đối thấp.
Theo ITU, mặc dù chính thức cam kết bảo vệ môi trường và đầu tư lành mạnh về môi trường và hệ thống sản xuất, quốc gia này cho đến gần đây vẫn thiếu các khuôn khổ và quy định cụ thể về quản lý chất thải điện tử.
Thông qua chương trình hỗ trợ kỹ thuật ITU, Bộ CNTT và Truyền thông Namibia đã xây dựng dự thảo chính sách quốc gia về Quản lý rác thải thiết bị điện và điện tử, cùng với kế hoạch hành động thực hiện liên quan.
Nhưng thách thức xử lý không chỉ có ở Namibia; trên thực tế, chính sách này được lấy cảm hứng từ các quy định được triển khai thành công về chất thải điện tử ở những nơi khác ở châu Phi cận Sahara.
Để đảm bảo công bằng, bao trùm và bình đẳng trong bối cảnh Namibia, chính sách và kế hoạch hành động đã được xây dựng với sự tham vấn của nhiều bên liên quan, bao gồm các văn phòng chính phủ, các bộ và cơ quan, chính quyền địa phương, doanh nghiệp, học viện và các tổ chức xã hội dân sự.
Chính sách về rác thải điện tử của Namibia vạch ra một chặng đường đầy tham vọng phía trước, coi chính sách mở rộng trách nhiệm của người sản xuất như một nguyên tắc cơ bản.
Với dự thảo chính sách hoàn thiện hiện đang chờ quốc hội thông qua, trọng tâm đã được chuyển sang thiết lập các cột mốc để thực hiện. Những hoạt động này sẽ bao gồm việc thành lập Ủy ban chỉ đạo WEEE quốc gia - một cơ quan gồm nhiều bên liên quan để điều phối, giám sát việc thực hiện chính sách và xác định các cơ chế tài chính phù hợp để quản lý hiệu quả rác thải điện tử của Namibia./.
