"Ngũ vị nhập ngũ tạng": Bí quyết ăn uống giúp nội tạng khoẻ mạnh, cơ thể ít bệnh của Đông y

Câu nói nổi tiếng rằng "ngũ vị nhập ngũ tạng" được dùng trong Đông y từ cổ chí kim có nghĩa rằng 5 bộ phận nội tạng trong cơ thể có nền tảng tương ứng với 5 vị của thực phẩm. Nếu con người ăn uống đúng cách theo nguyên lý này, cơ thể sẽ được bù đắp dinh dưỡng phù hợp, từ đó mà khỏe mạnh, ít bệnh tật.

Trên thực tế, chúng ta ít nhiều đều biết rằng các hương vị khác nhau có tác dụng sức khỏe khác nhau đối với năm cơ quan nội tạng. Nhưng nhiều người có tình yêu và sự thích thú khác nhau đối với các vị cay, ngọt, chua, đắng và mặn.

Ví dụ như một số người được ăn cay là hạnh phúc, một số người nghiện ăn đồ ngọt, và những người khác không bao giờ ăn được thực phẩm có vị đắng. Nhưng trong khi chúng ta tự ý thỏa mãn vị giác của mình bằng việc ăn theo sở thích thì 5 cơ quan nội tạng phải chịu đựng khi sự không phù hợp.

Vậy nên, chúng ta cần làm gì để đạt được "ngũ vị nhập ngũ tạng" như đã nêu trong nguyên lý của Đông y xưa? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu về bí quyết này.

Y học cổ truyền (Đông y) đã nói rằng "ngũ vị nhập ngũ tạng" nên hiểu thế nào cho đúng? Ngũ tạng là 5 cơ quan nội tạng, gồm tim, gan, lá lách, phổi và thận. Ngũ vị tương ứng với 5 cơ quan nội tạng này là cay, ngọt, chua, đắng và mặn.

Sự kết hợp tương ứng giữa ngũ vị và ngũ tạng gồm gan là chua, lá lách là ngọt, tim là đắng, phổi là cay và thận là mặn. Tạm hiểu rằng vị của thực phẩm là môi trường tốt để nuôi dưỡng cho nội tạng. Sau đây là hướng dẫn chi tiết.

1. Vị cay có tác dụng chăm sóc và nuôi dưỡng phổi

Khi phổi hư hoặc bị lạnh, mọi người trong chúng ta đều biết rằng uống nước gừng sẽ khiến cho tình trạng của phổi tốt hơn rất nhiều. Điều này chủ yếu là do vị cay của gừng tác động vào phổi, từ đó giúp cho phổi hoạt động và tự chữa lành tốt hơn.

Có nhiều thực phẩm thuộc tính cay trong cuộc sống thường ngày của chúng ta, ví dụ như gừng, hạt tiêu, ớt, hành tây, tỏi, tỏi tây, hạt tiêu....

Đặc trưng của vị cay là có thể khuếch tán vào phổi, vận hành khí và lưu thông máu, có thể kích thích nhu động đường tiêu hóa, tăng tiết dịch tiêu hóa, đồng thời thúc đẩy lưu thông máu và chuyển hóa cơ thể, xua tan gió và cảm lạnh, giảm đau.

Tuy nhiên, ăn quá nhiều cay cũng sẽ không tốt, nó sẽ khiến phổi bị thừa, vì vậy những người mắc bệnh trĩ, nứt hậu môn, loét dạ dày, táo bón và suy nhược thần kinh tốt hơn nên ăn ít cay hơn.

2. Vị ngọt có tác dụng chăm sóc và nuôi dưỡng lá lách

Những người có lá lách và dạ dày yếu có thể ăn nhiều thực phẩm thuộc tính ngọt, chẳng hạn như cà chua, cà tím, nấm, cà rốt, khoai tây, dưa chuột, bí xanh, bí ngô, củ sen, lê, đào, táo, chuối, dưa hấu, thịt gà, mật ong, v.v. có tác dụng bổ dưỡng và tăng cường sức khỏe dạ dày, sinh tân (tạo nhiều dịch, nước bọt).

Đông y quan niệm rằng, vị ngọt đi vào lá lách, và ăn các thực phẩm có thuộc tính ngọt tự nhiên có tác dụng nuôi dưỡng khí và máu, bổ sung calo, giảm mệt mỏi cơ bắp, điều hòa lá lách và dạ dày, giảm đau và giải độc.

Tuy nhiên, chúng ta cần chú ý ăn với lượng phù hợp. Bởi ăn quá nhiều sản phẩm thuộc tính ngọt là không tốt, có thể gây ra béo phì, mỡ máu cao, lượng đường trong máu cao, gây nguy hiểm cho sức khỏe tổng thể.

3. Vị chua có tác dụng chăm sóc và nuôi dưỡng gan

Những người bị gan hư, tức là thiếu gan và huyết khô nên ăn thêm các thực phẩm có thuộc tính chua như cam, quýt, ô liu, chanh, nho, xoài, lựu, giấm thực vật... Chúng đều có tác dụng tạo cảm giác thèm ăn, làm se săn chắc và ổn định gan.

Có lẽ nhiều người đã biết về câu chuyện "nghĩ đến quả mơ mà dịu cơn khát" trong chuyện Tam Quốc. Câu chuyện kể về những người lính đi hành quân đường dài không có nước uống nên khát không chịu nổi, càng đi càng mệt, cố gắng bước mà như không còn sức.

Thấy vậy, Tào Tháo nghĩ ra cách lừa những người lính mà nói rằng con đường sắp đi đến sẽ gặp một rừng mơ. Mọi người đều chảy nước dãi khi nghe nói đến những quả mơ chín rộ. Từ đó mà tốc độ hành quân cũng tăng lên. Điều này cho thấy, tiết nhiều nước bọt/dãi có thể làm dịu cơn khát của bạn.

Nhưng tại sao vị chua có thể làm cho cơ thể lại có sức mạnh hơn, có thể trở nên phấn chấn hơn? Đó là do vị chua có thể tác động đến gan, khí huyết vượng thì sức khỏe tự nhiên sẽ mạnh hơn, cơ thể có thêm năng lượng.

4. Vị đắng có tác dụng chăm sóc và nuôi dưỡng tim

Rau đắng, mướp đắng, su hào, bách hợp, bạch quả,... đều là những thực phẩm có thuộc tính đắng, và nhiều người trong chúng ta không thích ăn chúng. Tuy nhiên, Đông y cho rằng vị đắng có thể giúp giảm tình trạng ẩm ướt, giải nhiệt và giải độc, thông tiện nhuận tràng, lợi tiểu và khỏe dạ dày.

Do đó, nếu bạn đang có tâm trạng tốt, bạn có thể ăn thêm một số thực phẩm có vị đắng. Vào thời điểm này, khi tinh thần vui vẻ thoải mái, bạn sẽ thấy rằng hương vị của món ăn đắng cũng không đắng quá mức như bạn nghĩ.

5. Vị mặn có tác dụng chăm sóc và nuôi dưỡng thận

Rau dền, rong biển, tảo bẹ, hải sâm, cua,... đều là những thực phẩm mà bản thân nó có vị mặn (không phải nói đến muối) và có tác dụng làm săn chắc thận. Đông y cho rằng vị mặn sẽ đi vào thận và có thể làm cho thận mềm mại, và vững chắc và ẩm ướt.

• 

  Ghi nhớ 9 bức ảnh giúp bạn nhanh chóng tìm ra nguyên nhân thực sự của cơn đau ở nội tạng

"Ngũ vị nhập ngũ tạng" là chế độ ăn uống nổi tiếng Đông y, giàu dinh dưỡng, tốt cho sức khỏe và có thể thực hiện khá dễ dàng. Tuy nhiên, ăn quá nhiều cũng có thể gây hại cho cơ thể. Do đó, bạn cần ghi nhớ là không nên ăn quá nhiều.

Trong cuốn Hoàng đế Nội kinh viết: "Khi ngũ vị đi vào ngũ tạng, mỗi vị lại đi đến một nơi khác nhau, mỗi nơi lại có những bệnh khác nhau".

Do vậy, khi vị chua đi vào gân, ăn nhiều sẽ khiến cho người ta sinh bệnh. Ăn quá mặn, vị mặn đi vào máu, khiến bạn bị khát. Vị cay đi vào khí, ăn nhiều sẽ khiến tim sinh ra các lỗ rỗng. Vị đắng đi vào xương, ăn nhiều sẽ khiến cho người bị cảm giác nôn ói.

Ăn uống đúng cách và chừng mực là giải pháp giúp chúng ta duy trì sự khỏe mạnh dài lâu.

*Theo BS Gia đình (TQ)

Chuyên gia Đài Loan: Có thể đến tận khi có vắc-xin khống chế Covid-19, chúng ta phải sống 'bán bình thường'