Những thay đổi lớn về bản quyền có ý nghĩa như thế nào đối với tự do internet

Nghị viện châu Âu đã phê chuẩn những thay đổi lớn nhất và gây tranh cãi nhất về luật bản quyền trong hai thập kỷ vào thứ Hai (25/3) vừa qua. Khi chỉ thị có hiệu lực, đó sẽ là thay đổi lớn nhất đối với quy định internet kể từ Quy định bảo vệ dữ liệu chung (GDPR - General Data Protection Regulation).

Những thay đổi về bản quyền (copyright) được biết đến nhiều nhất vì hai điều khoản gây tranh cãi nhất của chúng, các điều 11 và 13, vốn là mối quan hệ xung quanh một cuộc chiến dữ dội giữa các nhà vận động hành lang doanh nghiệp, các nhà hoạt động trực tuyến và các nhóm ưa chuộng tự do.

Những thay đổi này có ý nghĩa gì đối với internet?

Người dùng vẫn có thể tải lên nội dung trực tuyến hay không?

Luật pháp nhấn mạnh người dùng sẽ vẫn có thể tải lên nội dung, nhưng các công ty công nghệ, bao gồm Google, đã cảnh báo họ sẽ phải tự động xóa nội dung nhiều hơn nữa.

Các công ty như YouTube và Facebook đã xóa các tệp nhạc và video có bản quyền. Ví dụ: YouTube quét các tệp tải lên và đối chiếu chúng với cơ sở dữ liệu các tệp được gửi bởi chủ sở hữu nội dung, cung cấp cho người tạo bản gốc của tác phẩm những tùy chọn chặn, thu phí hoặc đơn giản là theo dõi nó. Theo luật mới, các công ty công nghệ sẽ phải chịu trách nhiệm nhiều hơn đối với bất kỳ nội dung có bản quyền nào được tải lên nền tảng của họ, đặc biệt nếu họ đã chạy quét tự động.

Tại sao các công ty công nghệ lớn lại phản đối điều luật này?

Các công ty bị ảnh hưởng bởi những thay đổi lập luận rằng các cải cách là điều không thực tế và các hệ thống hiện có đã trả tiền cho các nghệ sĩ một cách công bằng. YouTube nói riêng đã cảnh báo người dùng ở EU có thể bị cắt hoàn toàn khỏi video.

Có những đối tượng khác phản đối điều luật này?

Câu trả lời là có. Nhiều nhà vận động đã lập luận rằng chỉ thị bản quyền sẽ gây bất lợi cho hành động miễn phí trên internet, vì cách duy nhất để đảm bảo sự tuân thủ là chỉ cần chặn bất kỳ nội dung nào do người dùng tạo có tham chiếu đến các tài liệu có bản quyền khác theo bất kỳ cách nào, bao gồm chỉ trích, remix hoặc thậm chí đơn giản là trích dẫn.

Trên thực tế, một số cảnh báo rằng luật pháp có thể giúp cho các công ty công nghệ lớn, vì chỉ những công ty lớn nhất mới có đủ nguồn lực để tuân thủ các quy định. Raegan MacDonald, người đứng đầu chính sách công của EU phát biểu tại công ty trình duyệt độc lập Mozilla: “Với cơ hội đưa các quy tắc bản quyền vào thế kỷ 21, các tổ chức EU đã lãng phí tiến bộ của các nhà đổi mới và các nhà sáng tạo đã phát triển nội dung mới và chia sẻ nó với mọi người trên khắp thế giới và thay vào đó đã trao lại quyền lực cho các hãng thu âm lớn, hãng phim và các công ty công nghệ lớn thuộc sở hữu của Hoa Kỳ”.

Giles Derrington, phó giám đốc chính sách của cơ quan công nghệ techUK, đã đồng ý với ý kiến trên: “Chúng tôi đặc biệt lo ngại về tác động của chỉ thị bản quyền mới đối với sự cạnh tranh trong lĩnh vực kỹ thuật số, nguyên nhân là do khoản chi phí khổng lồ để có thể đáp ứng các yêu cầu mà chỉ thị hiện nay tạo ra”.

Nó có ý nghĩa gì đối với các tin tức trực tuyến?

Điều 13 của bộ luật khiến các công ty công nghệ khó phát hành nội dung do người dùng khởi tạo, điều 11 liên quan cụ thể đến việc chia sẻ các bài báo.

Chỉ thị này đưa ra một yêu cầu mới đối với “các nhà cung cấp dịch vụ trong lĩnh vực thông tin” (information sector service providers) để bảo đảm quyền chia sẻ tin tức. Số lượt thích của Google News và Facebook vẫn có thể hiển thị các đoạn trích trên các bài báo tin tức và các bộ bách khoa toàn thư phi thương mại như Wikipedia cũng đã được miễn.

Alexandru Giboi, tổng thư ký của Liên minh các cơ quan tin tức châu Âu cho biết: “Việc đưa các cơ quan báo chí vào văn bản của chỉ thị cũng có thể được hiểu là sự công nhận chất lượng công việc của chúng tôi và tầm quan trọng của báo chí, đặc biệt là bảo vệ truyền thông châu Âu nói chung, vì các cơ quan thông tấn châu Âu chính là nhà cung cấp tin tức chất lượng cho hầu hết các tổ chức truyền thông khác ở châu Âu”.

Còn memes thì sao?

Một meme là một quan niệm, hành vi, hoặc phong cách lan truyền từ người này sang người khác trong một nền văn hóa — thường với mục đích chuyển tải một hiện tượng, chủ đề, hoặc ý nghĩa cụ thể do meme đại diện.

Một lập luận chính chống lại chỉ thị là nó có thể đóng vai trò như một điều luật cấm meme, đưa ra các quy tắc mạnh mẽ chống lại việc tải lên các tài liệu có bản quyền mà không được phép, và thực tế là nhiều nội dung có thể chia sẻ phụ thuộc vào những thứ như những phân cảnh trên TV và phim.

Một lập luận được thực hiện trong năm nay nhằm bảo vệ cụ thể việc sử dụng những nội dung như vậy cho các mục đích trích dẫn, phê bình, đánh giá, biếm họa hay parody. Parody là một bản giễu nhại hay nhại lại là một tác phẩm được tạo ra nhằm bắt chước, trêu hài hoặc bình phẩm về một tác phẩm gốc—chủ đề, tác giả, phong cách hay những mặt khác của nó—qua hình thức mô phỏng một cách châm biếm, trào phúng. Nhưng các công ty công nghệ cho rằng sự bảo vệ là không thể duy trì, vì không có bộ lọc tự động nào có thể xác định một cách hữu ích liệu một file tải lên nhất định là parody hay chỉ đơn giản là vi phạm.

Khi nào nó có hiệu lực?

Các quốc gia thành viên EU sẽ có hai năm để thực hiện các quy tắc mới, kể từ ngày cuối cùng nó được hội đồng châu Âu chấp thuận - có thể là vào tháng 5 hoặc tháng 6 năm nay. Điều đó có nghĩa là Vương quốc Anh về cơ bản sẽ có thể quyết định liệu họ muốn thực hiện các quy tắc này hay không nếu sau đó họ rời khỏi cộng đồng chung châu Âu.

Raffaella De Santis, một cộng sự tại công ty luật Harbottle & Lewis, cho biết với quy mô của thị trường châu Âu thì có thể Vương quốc Anh sẽ tuân thủ điều luật mới. Nếu Vương quốc Anh rời khỏi thị trường chung Châu Âu dù có hay không có thỏa thuận, thì thật khó để thấy rằng Anh sẽ không tuân theo điều luật mới này của Châu Âu.