Cuốn sách của một học giả uy tín
Với cả cha và mẹ đều là nguời gốc Trung Quốc, nhưng tác giả Anne Cheng sinh ra, lớn lên tại Pháp. Bà nhận bằng tiến sĩ Hán học năm 27 tuổi nhưng trước đó đã được đào luyện trong môi trường giáo dục về khoa học cổ điển và nhân văn châu Âu. Sau hơn nửa cuộc đời nghiên cứu và giảng dạy, bà đang là một học giả uy tín hàng đầu ở Pháp và đang giữ vị trí Giáo sư chủ trì trong lĩnh vực trí thức Trung Quốc tại College de France. Trong các công trình nghiên cứu của bà, tác phẩm để lại dấu ấn đậm nhất là cuốn "Lịch sử tư tưởng Trung Quốc".
Ngay sau khi xuất bản, cuốn sách đã được Viện Hàn lâm Văn khắc và Văn chương Pháp trao giải thưởng Stanilas Julien (1997) và Viện Hàn lâm Khoa học Đạo đức và Chính trị Pháp trao giải thưởng Dagnan-Bouveret (1998). Cuốn sách được đón nhận một cách nồng nhiệt không chỉ trong cộng đồng Pháp ngữ (tái bản vào các năm 2002, 2014) mà còn được được chuyển ngữ sang 9 thứ tiếng (Ý, Rumani, Bungari, Tây Ban Nha, Séc, Bồ Đào Nha, Nhật, Ả Rập, Trung Quốc). Ấn bản tiếng Việt do Omega Plus xuất bản là ngôn ngữ thứ 10, bản tiếng Đức sẽ ấn hành tháng 5/2022 tới đây.
Nội dung cuốn sách được chia thành 6 phần, 22 chương, trình bày và thảo luận về lịch sử tư tưởng Trung Quốc từ khởi thủy đến đầu thế kỷ XX.
Theo tác giả, cảm hứng để bà viết cuốn sách này "bắt nguồn từ tinh thần cả phê phán lẫn thấu cảm (theo nguyên nghĩa), đứng từ góc độ của cả người trong và ngoài cuộc. Công trình cơ bản chỉ mang tính gợi dẫn, không có chủ ý mang đến một lượng tri thức như là các chân lý định sẵn mà hy vọng khơi dậy tâm lý tò mò, hứng thú cho người đọc, đó là những ‘chìa khóa’, những cuốn sách có giá trị và hữu ích đối với độc giả nhằm giúp cho họ tôi rèn được ‘chìa khóa’ của riêng mình.
Tác giả không hề có chút cao vọng là hoàn thành một công trình mang tính quyết định mà chỉ có một mong muốn là cùng độc giả chia sẻ niềm vui được viếng thăm những nhà tư tưởng lỗi lạc, chia sẻ một góc nhìn được tạo dựng từ cá nhân tác giả, một người sở hữu hai nền văn hóa phương tây và Trung Quốc."
Vì vậy, nhìn vào cấu trúc của bộ sách, người ta sẽ thấy rằng đây là một bộ sách về tư tưởng Trung Quốc được trình bày theo tuyến lịch sử hơn là một bộ sách lịch sử viết về lĩnh vực tư tưởng, tức là bộ sách có dáng dấp một tác phẩm triết học hơn là một tác phẩm sử học, mặc dù cả hai bình diện đều có dấu ấn đậm nét.
Cuốn sách với những ưu điểm so với sách về tư tưởng Trung Quốc trước đây
Với việc bổ sung một bản dịch sách "Lịch sử tư tưởng Trung Quốc" của Anne Cheng, độc giả tiếng Việt có cơ hội thưởng thức một ấn phẩm có nhiều ưu điểm so với các bộ sách thông sử tư tưởng Trung Quốc bằng Việt ngữ đã xuất bản trước đây.
Những ưu điểm chủ yếu có thể kể đến là: (1) góc nhìn phương Tây của một học giả người Pháp gốc Hoa đủ độ uyên thâm về truyền thống Hán học, từ đó thâu thái được những điểm tinh hoa của hai nền học vấn Đông - Tây; (2) bút pháp thiên về biện giải, phân tích, xâu chuỗi, trừu tượng hóa, chứ không phải là khảo cứu tư liệu ngữ văn, mô tả tác phẩm và hành trạng nhân vật; (3) tri thức và ảnh hưởng của Phật giáo được coi trọng như là một tác nhân thúc đẩy sự phát triển của dòng lịch sử tư tưởng; (4) các giai đoạn lịch sử tư tưởng được trình bày một cách cân đối, toàn diện, có hệ thống lớp lang, có tính xâu chuỗi và gắn kết để tạo thành dòng mạch tư tưởng một cách thông suốt.
Trong tương quan so sánh về dung lượng với nhiều cuốn sách về thông sử tư tưởng Trung Quốc xuất bản vào giai đoạn nửa cuối thế kỷ XX, cuốn sách này có độ dày ở mức trung bình (bản dịch tiếng Việt 684 trang), cũng là một lợi thế cho việc tiếp nhận của độc giả. Lớp độc giả phổ thông sẽ nhận biết được lịch sử tư tưởng Trung Quốc một cách toàn diện, bao quát; còn giới độc giả hàn lâm cũng tìm kiếm được nhiều thông tin hữu ích với độ sâu vừa phải để không quá sa đà vào những chi tiết vụn vặt.
Trải qua hơn hai thập kỷ kể từ ấn bản đầu tiên ra mắt độc giả tại Paris vào năm 1997, công trình của Anne Cheng vẫn là cuốn sách gối đầu giường không thể thiếu của sinh viên, các nhà nghiên cứu về Trung Quốc ở Pháp, đem đến những cảm nhận mới về nền tảng tư tưởng, triết học Trung Quốc, một nguồn tri thức khổng lồ, cổ nhưng chưa bao giờ là cũ.
PGS.TS. Nguyễn Tuấn Cường, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Hán Nôm nhận xét: "Một cuốn sách khoa học được coi là đạt khi nó có gì đó đọng lại trong độc giả sau khi đọc; một cuốn sách thành công thì còn gợi hứng cho độc giả tiếp tục tìm hiểu sâu hơn về những điều ẩn giữa hai dòng chữ. Tôi cho rằng Anne Cheng đã làm được cả hai điều qua cuốn sách này. Bà không chỉ cung cấp kiến thức cho độc giả bằng cách xâu chuỗi các vấn đề trong lịch sử tư tưởng Trung Quốc, mà nhiều chỗ còn khơi dậy được sự tò mò trong lòng những độc giả yêu mến tri thức để có thể tự tìm hiểu thêm"./.
