Việt Nam có cơ hội vàng để trở thành một quốc gia dữ liệu mạnh

Chiều 10/9, Hội thảo “Chiến lược AI và Kiến trúc dữ liệu quốc gia, tổ chức và doanh nghiệp - ASDA1” đã khai mạc tại Hà Nội.

Chương trình do Viện Công nghệ và giáo dục trí tuệ mới tạo sinh (IGNITE), Hiệp hội Dữ liệu quốc gia và Đài PT-TH Hà Nội phối hợp tổ chức, với sự tham dự của hơn 100 đại biểu, bao gồm lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, viện trưởng 10 viện nghiên cứu hàng đầu về AI và dữ liệu, cùng các chuyên gia công nghệ, lãnh đạo doanh nghiệp trong và ngoài nước.

AI và dữ liệu sẽ không chỉ là công nghệ

Trong những năm gần đây, trí tuệ nhân tạo (AI), đặc biệt là các mô hình tạo sinh (Generative AI), đã bùng nổ mạnh mẽ và trở thành tâm điểm của đổi mới công nghệ toàn cầu. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế ấy khi hiện đã có hơn 70% doanh nghiệp công nghệ trong nước quan tâm, đầu tư nghiên cứu và thử nghiệm AI. Đồng thời, Chính phủ đặt mục tiêu đưa Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo AI hàng đầu ASEAN vào năm 2030.

Chia sẻ tại Hội thảo, PGS.TS Nguyễn Ái Việt, Viện trưởng Viện IGNITE cho biết đây là thời khắc trọng đại của Việt Nam - cơ hội để dân tộc ta vươn lên hùng cường và thịnh vượng đang mở ra khi công nghệ, địa chính trị, ý chí của lãnh đạo và khát vọng của Nhân dân cùng hội tụ.

Theo Viện trưởng Viện IGNITE, những quốc gia nắm bắt được dữ liệu - tài nguyên, tư liệu sản xuất quan trọng của nền kinh tế số, sẽ bứt phá. Thế giới đã chính thức bước vào kỷ nguyên mới và Việt Nam không thể đứng ngoài.

“Đây sẽ không phải con đường trải đầy hoa hồng - chúng ta sẽ gặp rào cản về thể chế, thói quen, sự phức tạp của hệ thống, văn hóa và thách thức về đổi mới. Nhưng chính trong gian khó, trí tuệ và bản lĩnh dân tộc sẽ tỏa sáng”, PGS.TS Nguyễn Ái Việt khẳng định.

Tại hội thảo, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia (Bộ Công an), Phó Chủ tịch Hiệp hội Dữ liệu quốc gia chia sẻ, với dân số đông và tốc độ chuyển đổi số nhanh, Việt Nam đang sở hữu “kho báu dữ liệu” lớn. Tuy nhiên, một trong những thách thức ở Việt Nam là nhiều dữ liệu nhưng thiếu kết nối, tình trạng dữ liệu bị phân mảnh và chia cắt. Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương nhấn mạnh Việt Nam đang đối mặt với những thách thức lớn trong quản trị dữ liệu, với nguy cơ “thuộc địa hóa dữ liệu”, khi phần lớn dữ liệu người dùng được lưu trữ trên các nền tảng nước ngoài.

Bởi vậy, theo Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Việt Nam cần xây dựng hệ thống quản trị dữ liệu thống nhất dựa trên 4 trụ cột là: thể chế, công nghệ, quy trình và con người. Cụ thể là việc hoàn thiện hành lang pháp lý, quy định rõ ràng về quyền sở hữu, sử dụng và chia sẻ dữ liệu; Xây dựng hạ tầng dữ liệu thống nhất toàn quốc; Chuẩn hóa các quy trình thu thập, xử lý và chia sẻ dữ liệu và đào tạo đội ngũ chuyên gia quản trị dữ liệu chất lượng cao…

Tại sự kiện, các diễn giả đều có chung quan điểm rằng AI và dữ liệu không còn là lĩnh vực công nghệ thuần túy, mà là nhân tố cốt lõi quyết định chủ quyền, sức cạnh tranh và vị thế quốc gia trong kỷ nguyên mới. Việt Nam chỉ có thể tận dụng được “kho báu dữ liệu” và tiềm năng AI khi biết biến tầm nhìn thành luật pháp, chiến lược và hành động cụ thể.

Cần sớm ban hành Luật AI

Đồng tình với quan điểm trên, ông Trần Văn Khải, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cũng chỉ ra pháp luật hiện hành chưa đủ để điều chỉnh những vấn đề do AI đặt ra.

"Nghị quyết 57 đặt mục tiêu đến 2030 Việt Nam nằm trong nhóm dẫn đầu Đông Nam Á về AI. Để đạt mục tiêu này, cần sớm ban hành Luật AI. Giai đoạn 2025 - 2026 là thời điểm phù hợp để tạo hành lang pháp lý cho phát triển và quản lý AI", ông Trần Văn Khải nhấn mạnh.

Theo đó, Luật AI cần cụ thể hóa các chính sách quan trọng như nguyên tắc AI nhân văn, bảo đảm AI phục vụ con người, tôn trọng quyền riêng tư và các giá trị đạo đức; quản lý rủi ro và minh bạch, bắt buộc dán nhãn nội dung do AI tạo ra để ngăn ngừa tin giả; hạ tầng dữ liệu; thúc đẩy đổi mới sáng tạo, cho phép thử nghiệm sandbox cho ứng dụng AI trong môi trường kiểm soát và xác định rõ trách nhiệm pháp lý của tổ chức, cá nhân phát triển.

Chia sẻ thêm về vấn đề này, Tiến sĩ Hồ Đức Thắng, Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết: “Việt Nam không đứng ngoài cuộc cách mạng AI toàn cầu, Chiến lược AI quốc gia định hướng phát triển AI toàn diện, đột phá, còn Luật AI là khung pháp lý tiên tiến, bảo đảm phát triển an toàn. Hai trụ cột này sẽ song hành, hỗ trợ lẫn nhau để đưa Việt Nam trở thành cường quốc AI trong khu vực và trên thế giới”.

Chiến lược phát triển AI phù hợp cho Việt Nam

Một vấn đề then chốt được đặt ra hiện nay không chỉ là việc theo kịp công nghệ mới, mà là việc tìm kiếm câu trả lời cho câu hỏi lớn: đâu là chiến lược phát triển AI phù hợp cho Việt Nam - một quốc gia có dữ liệu bản địa đặc thù, ngôn ngữ riêng biệt và nhu cầu kinh tế - xã hội khác biệt?

Tại Hội thảo, ông Nguyễn Xuân Hoài, Viện trưởng Viện Trí tuệ Nhân tạo Việt Nam đã đưa ra một số gợi ý cho chiến lược AI quốc gia.

Một là nhấn mạnh vào mục tiêu chuyển đổi AI (ít nhất là ngắn hạn, thay vì "chiến lược AI quốc gia" thì nên “chiến lược chuyển đổi AI quốc gia”?).

Hai là sử dụng sức mạnh tổng hợp để bù đắp những phần thiếu hụt về công nghệ lõi trong khi đặt mục tiêu làm chủ công nghệ lõi là mục tiêu dài hạn và tương ứng với mục tiêu trong chiến lược của quốc gia. Vì với AI bây giờ không chỉ là vấn đề công nghệ mà còn kinh doanh, thị trường, cạnh tranh địa chính trị do đó ta phải sử dụng sức mạnh tổng hợp.

Ba là xây dựng chiến lược cần dựa trên đánh giá đúng thực trạng, mức độ sẵn sàng cho chuyển đổi AI, xác định rõ các vấn đề cần giải quyết để “tháo gỡ” cho việc chuyển đổi (ví dụ cần có tổng kết giai đoạn “chuyển đổi số quốc gia” hay thực tiễn thi hành "chiến lược AI quốc gia" năm 2021 vừa qua). Gắn chuyển đổi AI với các chuyển đổi về thế chế, kinh tế, xã hội trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Bốn là cần thay đổi cách thức làm chiến lược truyền thống để huy động được sức mạnh và trí tuệ Việt toàn cầu (đa ngành nghề, đa lĩnh vực)./.