Robot, AI và những rủi ro về an ninh đối với con người

“

Tóm tắt:
- Robot đang “cách mạng hóa” nhiều ngành công nghiệp, từ sản xuất đến chăm sóc sức khỏe, nông nghiệp, thực phẩm và đồ uống, và tự động hóa công việc gia đình.
- Sự phát triển nhanh chóng của robot cũng đặt ra lo ngại về an toàn, đặc biệt khi robot tương tác trực tiếp với con người.
- An ninh mạng trở thành một yếu tố quan trọng khi robot có thể bị tấn công, gây thiệt hại về vật chất hoặc thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.
- Các tổ chức quốc tế như A3 và ISO đang phát triển các tiêu chuẩn để đảm bảo sự an toàn của robot, đồng thời giải quyết các vấn đề bảo mật.

Nhiều người trong chúng ta có lẽ biết về robot từ phim ảnh hoặc truyền hình. Trong khoa học viễn tưởng, chúng có nhiều loại, từ những cỗ máy giết người giống hệt con người theo phong cách Terminator, cho đến R2-D2 khá dễ thương từ loạt phim Star Wars.

Trên thực tế, robot dường như luôn kém thú vị hơn một chút. Nhưng có một sự thật là, robot đã tác động đến cuộc sống của chúng ta trong vài năm trở lại đây và chúng được dự đoán sẽ có tác động ngày càng đáng kể hơn đến thế giới như chúng ta biết trong tương lai. Theo GlobalData, thị trường robot toàn cầu sẽ có giá trị 218 tỷ USD vào năm 2030. Những tác động đa chiều của robot ngày nay, chứng tỏ robot không chỉ là sản phẩm của khoa học viễn tưởng mà còn là một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta.

Robot đang “cách mạng hóa” các ngành công nghiệp

Sản xuất và hậu cần

Robot đã mang lại mức hiệu quả, độ chính xác và độ an toàn chưa từng có cho ngành sản xuất. Các dây chuyền lắp ráp tự động chạy bằng robot đã giảm đáng kể lỗi của con người trong khi tăng tốc độ sản xuất.

Việc đưa vào sử dụng robot đã giúp hợp lý hóa các quy trình trong kho, chẳng hạn như nhặt và di chuyển đồ vật, niêm phong hộp và hỗ trợ kiểm soát hàng tồn kho. Robot đẩy nhanh các thủ tục vận chuyển trong hậu cần và cũng đã được đưa vào giai đoạn giao hàng cuối cùng, với robot di động tự động (AMR) và máy bay không người lái giao hàng đảm bảo hàng hóa đến tay khách hàng nhanh hơn bao giờ hết.

Chăm sóc sức khỏe

Trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, độ chính xác của robot đã cách mạng hóa việc chăm sóc bệnh nhân. Việc sử dụng robot đang cải thiện kết quả và việc chăm sóc bệnh nhân, từ phẫu thuật hỗ trợ bằng robot chính xác hơn đến robot phục hồi chức năng hỗ trợ vật lý trị liệu. Các hệ thống robot này, được điều khiển bởi các thuật toán AI, giúp các bác sĩ phẫu thuật thực hiện các ca phẫu thuật phức tạp và tinh vi.

Công nghệ đã giúp thực hiện các ca phẫu thuật bằng các kỹ thuật xâm lấn tối thiểu, giúp giảm nguy cơ biến chứng và tăng tốc độ phục hồi. Bằng cách cung cấp phân tích dữ liệu theo thời gian thực, chuyển động chính xác và thậm chí là thông tin chi tiết mang tính dự đoán trong suốt quá trình phẫu thuật, AI nâng cao kỹ năng của bác sĩ phẫu thuật.

Nông nghiệp

Công nghệ robot đang cách mạng hóa nông nghiệp, giúp đơn giản hóa các nhiệm vụ như gieo hạt, tưới tiêu và bón phân, thu hoạch, làm vườn, nhổ cỏ và theo dõi sức khỏe cây trồng. Robot nông nghiệp có thể hoạt động suốt ngày đêm với ít yêu cầu bảo trì, giống như các robot công nghiệp khác. Điều này làm giảm tổng chi phí sản xuất thực phẩm và giảm sự phụ thuộc vào lao động của con người. Chuỗi cung ứng đang trở nên hiệu quả hơn nhờ tự động hóa trang trại, đảm bảo ít lãng phí thực phẩm hơn và tăng lợi nhuận.

Thực phẩm và đồ uống

Trong ngành sản xuất thực phẩm, cánh tay và máy móc robot ngày càng trở nên phổ biến hơn đối với các nhiệm vụ như đóng gói, xếp pallet, nhặt và đặt các mặt hàng, và thậm chí là các nhiệm vụ phức tạp hơn như giết mổ hoặc trang trí bánh ngọt và bánh nướng phức tạp.

Robot có thể hoạt động trong các điều kiện có thể nguy hiểm hoặc không phù hợp với công nhân, và chúng có độ chính xác, tính linh hoạt và tốc độ tuyệt vời. Chúng là những công cụ thích ứng trong các cơ sở sản xuất thực phẩm hiện đại vì chúng có thể được lập trình để thực hiện nhiều nhiệm vụ khác nhau.

Tự động hóa công việc gia đình

Lĩnh vực tự động hóa công việc gia đình đã chứng kiến sự thay đổi mang tính chuyển đổi với sự ra đời của robot, khiến nhà thông minh không chỉ là một thứ xa xỉ mà còn là tiêu chuẩn cho cuộc sống hiện đại. Robot trong tự động hóa công việc gia đình bao gồm nhiều thiết bị và hệ thống được thiết kế để nâng cao sự thoải mái, an ninh và hiệu quả trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta; ví dụ như máy hút bụi robot, máy cắt cỏ robot, trợ lý nhà thông minh...

Giáo dục và Nghiên cứu

Robotics đã trở thành một công cụ mạnh mẽ cho việc học tập trải nghiệm trong giáo dục, đặc biệt là trong các lĩnh vực STEM. Bằng cách tham gia với robot, học sinh có được kinh nghiệm thực tế về lập trình, kỹ thuật và giải quyết vấn đề, thúc đẩy sự hiểu biết sâu sắc hơn về các khái niệm lý thuyết. Các cuộc thi và câu lạc bộ về robot làm phong phú thêm trải nghiệm học tập này, thúc đẩy tinh thần đồng đội và đổi mới.

Trong nghiên cứu, robot cũng rất cần thiết vì nó cho phép các nhà khoa học khám phá những vùng đất chưa được khám phá trước đây. Công nghệ robot giúp thu thập dữ liệu trong những môi trường mà nếu không thì con người sẽ không thể tiếp cận hoặc quá nguy hiểm, từ giám sát môi trường đến thám hiểm không gian. Robot giúp việc thử nghiệm chính xác dễ dàng hơn trong nghiên cứu y khoa, giúp nâng cao kiến thức y khoa và kỹ thuật điều trị.

Mối lo ngại mất an toàn tiềm ẩn

Khi chúng ta tiếp tục tích hợp robot vào cuộc sống của mình, tiềm năng đổi mới là vô hạn. Tương lai hứa hẹn nhiều ứng dụng robot được cá nhân hóa hơn, không chỉ nâng cao cách chúng ta làm việc mà còn nâng cao cách chúng ta trải nghiệm thế giới. Với sự gia tăng này, việc đảm bảo robot hoạt động an toàn trở nên quan trọng.

Để làm được điều này, người dùng cần biết về các rủi ro an toàn tiềm ẩn, cách triển khai các chiến lược giảm thiểu rủi ro, các công nghệ mới nhất để ngăn ngừa tai nạn và các quy định giúp mọi người được an toàn. Hãy nghĩ về việc tạo ra một không gian an toàn nơi con người và robot có thể làm việc cạnh nhau, đảm bảo rằng việc thúc đẩy tự động hóa không bỏ lại sự an toàn. Mặc dù robot mang lại lợi ích to lớn, nhưng nếu không có biện pháp an toàn phù hợp, chúng có thể gây ra những mối nguy hiểm đáng kể.

Kể từ khi một cỗ máy sản xuất nặng một tấn đè chết Robert Williams vào năm 1979 - người đầu tiên bị robot giết chết - máy móc và con người đã có những cuộc chạm trán không may, đôi khi là tử vong. Robot công nghiệp đã trở nên phổ biến hơn tại nơi làm việc từ giữa đến cuối thế kỷ XX. Những tiến bộ khoa học gần đây đã dẫn đến sự phát triển của các loại robot mới, dẫn đến môi trường làm việc thay đổi nhanh chóng.

Các công nghệ mới nổi đã dẫn đến sự gia tăng số lượng robot tại nơi làm việc và tăng mức độ tiếp xúc của con người với máy móc robot. Ngày nay, nhiều robot nhỏ hơn và thông minh hơn hệ thống thu hồi linh kiện cao năm tầng đã gây ra cái chết của Williams, nhưng những mối nguy hiểm vẫn tồn tại. Năm 2023, một người đàn ông ở Hàn Quốc đã bị giết bởi một cánh tay robot nhầm tưởng công nhân là một hộp rau. Mặc dù những sự cố như vậy rất hiếm, nhưng thống kê cho thấy đã có 41 người tử vong do robot công nghiệp ở Mỹ, từ năm 1992 đến năm 2017.

Bạn có thể đã nhìn thấy những chú robot vệ sinh đi qua các nhà ga sân bay hoặc lướt trên sàn nhà hàng. Một số công ty đang sử dụng robot để giao hàng và thậm chí có thể thấy robot tương tác với con người tại quầy lễ tân khách sạn. Mặc dù nhiệm vụ của những cỗ máy này rất đơn giản, nhưng bản chất không được kiểm soát của môi trường công cộng có thể dẫn đến tai nạn. Năm 2016, một robot an ninh đã cán qua một đứa trẻ trong một trung tâm mua sắm ở California. Đôi khi, các robot va chạm với nhau, chẳng hạn như năm 2019, khi một chiếc Tesla tự lái đâm vào một chiếc Promobot - một robot dịch vụ hình người.

Tiêu chuẩn an toàn

Trong hơn 40 năm, Hiệp hội Tự động hóa Tiên tiến (còn gọi là A3) đã đóng vai trò hàng đầu trong việc đảm bảo rằng ngành công nghiệp robot tiếp tục chủ động đánh giá môi trường an toàn và cung cấp các nguồn lực an toàn khi các ứng dụng robot trở nên tiên tiến hơn, có khả năng hơn và phổ biến hơn. A3 không chỉ tổ chức Hội nghị An toàn Robot Quốc tế hàng năm, kể từ năm 1982, mà còn hỗ trợ an toàn robot công nghiệp với tư cách là tổ chức phát triển tiêu chuẩn (SDO) cho cả các tổ chức Mỹ (ANSI) và quốc tế (ISO).

Có lẽ, việc tuân thủ các tiêu chuẩn không phải là bắt buộc. Tuy nhiên, các tiêu chuẩn có thể nắm bắt được sự đồng thuận quốc tế và thiết lập các hướng dẫn chung để chứng nhận “tính xứng đáng với sứ mệnh” của các sản phẩm và hệ thống mới và đẩy nhanh quá trình đưa chúng vào vận hành. Việc có một bộ hướng dẫn quốc tế chuẩn cho phép sử dụng và bán robot dễ dàng hơn, ổn định thị trường và khuyến khích sự phát triển hơn nữa của ngành robot nói chung. Các tiêu chuẩn quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc thiết lập cơ sở cho các thông lệ tốt nhất về an toàn robot, phân tích mối nguy, lập kế hoạch dự án, thiết kế, đặc tả yêu cầu hệ thống, xác minh và xác nhận hệ thống và đảm bảo chất lượng.

Mặc dù mục tiêu cuối cùng là tương tự nhau - để giữ an toàn cho mọi người gần các hệ thống robot - nhưng có những tiêu chuẩn an toàn khác nhau với các yêu cầu riêng biệt dành riêng cho loại hệ thống robot đang được triển khai. Các robot thông thường thường được tìm thấy sau hàng rào hoặc nơi bao quanh khác và các robot cộng tác, được thiết kế để làm việc an toàn cùng với người lao động, là các hệ thống robot được đề cập trong tiêu chuẩn hàng đầu của A3, ANSI R15.06, là sự áp dụng quốc gia của tiêu chuẩn an toàn ISO 10218 cho cả triển khai robot thông thường và robot cộng tác.

Mối quan tâm về an toàn đối với các hệ thống robot thông thường là hạn chế khả năng tiếp cận vật lý của con người với các mối nguy hiểm tiềm ẩn. Tiêu chuẩn này xác định không gian tối đa mà các bộ phận chuyển động của ứng dụng robot có thể tiếp cận, bao gồm bộ phận tác động cuối và phôi. Quyền tiếp cận hạn chế thường đạt được bằng cách bao quanh không gian tối đa trong một không gian được bảo vệ, bằng hàng rào để ngăn mọi người ra ngoài hoặc các biện pháp bảo vệ như rèm chắn sáng hoặc thảm cảm ứng áp suất phát hiện người trong không gian và dừng hệ thống robot một cách an toàn.

“

Tài liệu tham khảo:
1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36850052/
2. https://www.raconteur.net/technology/what-happens-when
your-robots-go-haywire
3. https://www.qualitymag.com/articles/97625-what-you
need-to-know-about-robot-safety-standards
4. https://www.analog.com/en/signals/thought-leadership/
ensuring-a-secure-future-for-robotics.
5. https://knowhow.distrelec.com/manufacturing/how-are
robots-impacting-our-lives-today/
6. https://blog.isa.org/standards-new-technology-enables
humans-robots-work-safely-together
7. https://www.analog.com/en/signals/thought-leadership/the
iec-62443-series-of-standards-how-to-defend.html

(Bài viết đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 1+2 tháng 1+2 năm 2025)