SAP ở tuổi 50: ngã ba đường

Sau tất cả, gã khổng lồ phần mềm SAP có thể nhìn lại lịch sử 50 năm thành công của mình. Vào ngày 01/4/1972, các nhân viên cũ của IBM đã khởi chạy SAP Systemanalyse und Programmentwicklung GbR - nền tảng của nhà phát triển phần mềm lớn nhất và thành công nhất của châu Âu sau này.

Nửa thế kỷ qua, ngành kinh doanh phần mềm và CNTT đã phát triển nhanh chóng. Các công nghệ mới có thể "quét sạch" các nhà cung cấp có tên tuổi ra khỏi thị trường và cho phép những tên tuổi mới hiện diện. 

SAP đã vượt qua những thay đổi và bão tố trên thị trường, giữ vững vị trí của riêng mình cho đến nay. Kết quả, nhà phát triển phần mềm Đức vẫn đứng ở hàng đầu trong số các nhà cung cấp CNTT toàn cầu.

Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng toàn cầu hiện nay đang gây ảnh hưởng xấu đến lễ kỷ niệm 50 năm ngày thành lập của SAP, đặc biệt là khi công ty đang bị cuốn vào vòng xoáy của cuộc chiến giữa Nga và Ukraine. 

Kinh tế bấp bênh

Đầu tiên, sự không ổn định của nền kinh tế có khả năng sẽ định hình lại hoạt động kinh doanh trong tương lai. Các chỉ số cho thấy, tâm lý người tiêu dùng và dự báo của các chuyên gia kinh tế về triển vọng tăng trưởng ở Đức cũng như toàn cầu đều bi quan. Giá năng lượng tăng, chuỗi cung ứng liên tục bị gián đoạn (do COVID-19, Thượng Hải của Trung Quốc bị phong toả) và thị trường lao dốc, gây ra mối lo ngại không chỉ đối với ban quản lý SAP.

Hoạt động kinh doanh của công ty có trụ sở tại Walldorf (Đức) vẫn ổn định, mặc dù tốc độ tăng trưởng gần đây khá khiêm tốn. Năm ngoái, nhà phát triển phần mềm này đã thu về 27,8 tỷ euro (khoảng 32 tỷ USD) và đạt lợi nhuận 5,4 tỷ euro - cả hai con số này đều chỉ tăng 2% so với năm trước đó. Các nhà phát triển phần mềm khác, chẳng hạn như Microsoft, Salesforce và ServiceNow, đã công bố mức tăng trưởng hai con số.

Tuy nhiên, không nên quên rằng, SAP đã tăng trưởng mạnh trong nhiều thập kỷ. Những sự gián đoạn mà họ đã gặp phải là các cuộc khủng hoảng toàn cầu: năm 2003 sau khi bong bóng dotcom bùng nổ (doanh số bán hàng giảm 5,2%), năm 2009 trong cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu sau vụ phá sản của Lehman (giảm 8,5%) và năm 2020, năm đầu tiên của đại dịch COVID-19 (chỉ giảm 1,1%).

Kể từ năm 2000, doanh thu hàng năm của SAP đã tăng hơn gấp 4 lần. Lợi nhuận thậm chí còn tăng gấp 9 trong giai đoạn này. Số lượng nhân viên đã bùng nổ từ chỉ hơn 24.000 người lên hơn 107.000 người.

Tuy nhiên, những đối thủ khác của SAP, ví dụ như Microsoft, đã tạo ra doanh thu lớn hơn nhiều, khoảng 168 tỷ USD trong năm tài chính 2021, kết thúc vào giữa năm ngoái. Đối thủ không đội trời chung của SAP, Oracle gần đây nhất đã đạt được doanh thu hàng năm hơn 40 tỷ USD.

Thay đổi cấu trúc

Nhìn chung, toàn bộ ngành công nghiệp phần mềm đang trải qua sự thay đổi cấu trúc sâu sắc. Đám mây và các mô hình khác đang dần thay thế hoạt động kinh doanh truyền thống. Ông chủ của Oracle, Larry Ellison, vài năm trước từng nói, ông có thể đạt được tỷ suất lợi nhuận hơn 80% chỉ với việc bảo trì phần mềm. Điều này đã không xảy ra.

Với mô hình đám mây, những "người chơi" mới đang chuẩn bị cải tổ phần mềm kinh doanh trên thị trường toàn cầu. Một nhóm các nhà cung cấp phần mềm đã phát triển với công nghệ đám mây mà không phải mang theo gánh nặng kế thừa các công nghệ cũ. 

Những công ty này bao gồm Workday với phần mềm kinh doanh trên đám mây, chuyên gia quy trình làm việc ServiceNow và Salesforce, khởi đầu là một nhà cung cấp CRM, họ đã thực sự gây khó chịu cho những gã khổng lồ phần mềm cũ với khẩu hiệu "không có phần mềm của mình". 

Workday cũng đã thành công, họ đã phát triển với tốc độ chưa từng có trong những năm gần đây và từ lâu đã đè bẹp SAP. Workday hiện đang nhắm mục tiêu doanh thu hàng năm là 32 tỷ USD (29 tỷ euro). Trong khi SAP muốn đạt doanh thu 29,5 tỷ euro vào năm 2022.

SAP vẫn đang vật lộn với việc chuyển sang đám mây, mặc dù chủ đề này đã nằm trong chương trình nghị sự của công ty trong gần hai thập kỷ qua. Rõ ràng, phần mềm sẽ phải được cấu trúc khác đi trong tương lai. Nó phải là mô-đun, một thế hệ ứng dụng kinh doanh mới, linh hoạt và có thể sử dụng được qua Internet, dựa trên khái niệm mới về kiến trúc hướng dịch vụ (SOA).

SAP đã khởi động một dự án khổng lồ, do Shai Agassi và Peter Zencke lãnh đạo. Ngành công nghiệp sớm xôn xao với những đồn đoán về Dự án Vienna và sản phẩm A1S mới. Đôi khi nó được cho là phần mềm dành cho các doanh nghiệp (DN) vừa và nhỏ, sau đó là một bộ mô-đun xây dựng cho toàn bộ danh mục SAP. Cuối cùng, do có nhiều sự nhầm lẫn. Tranh chấp giữa người quản lý kỳ cựu Zencke của SAP và Agassi, người đã gia nhập SAP sau việc mua lại công ty khởi nghiệp phần mềm TopTier của Israel, đã khiến toàn bộ dự án trở nên rối ren.

Từ dự án nói trên, SAP đã giới thiệu Business ByDesign vào năm 2007, một gói ERP theo yêu cầu được tiêu chuẩn hóa nhắm chủ yếu vào các DN vừa và nhỏ. Tuy nhiên, những khó khăn kỹ thuật và các vấn đề về hiệu suất đã khiến cho phần mềm này không bao giờ thực sự phát triển. SAP được cho là đã lãng phí hàng tỷ USD. Năm 2013, công ty đã thông báo, họ sẽ sắp xếp lại các nguồn lực phát triển của mình. Business ByDesign biến mất vào quên lãng. Lần thử đám mây đầu tiên đã không thành công.

SAP hiện đã tổng hợp tất cả các nguồn lực của mình cho sản phẩm chủ lực mới, cơ sở dữ liệu trong bộ nhớ HANA, cơ sở dữ liệu này được thiết lập để trở thành nền tảng mới cho toàn bộ thế giới phần mềm của công ty trong những năm tới. Trước đây, việc cài đặt ERP của SAP luôn yêu cầu một hệ thống cơ sở dữ liệu bên ngoài, chủ yếu là Oracle hoặc DB2 của IBM. Giờ đây, nhóm phần mềm đã có thể chấm dứt sự phụ thuộc này. Nó cũng đặt nền móng cho bộ sản phẩm dựa trên đám mây mới, S/4HANA, được giới thiệu cho khách hàng vào đầu năm 2015 như là sản phẩm kế thừa cho Business Suite.

Một bước ngoặt

Khủng hoảng tài chính toàn cầu sau vụ phá sản của Lehman và những nỗ lực đầu tiên trên đám mây đã đánh dấu bước ngoặt đối với SAP. Trong những thập kỷ đầu tiên, việc phát triển sản phẩm và quản lý được tiến hành một cách có trật tự. Những năm 1980 được đánh dấu bằng thế hệ phần mềm R/2 được thiết kế cho các máy tính lớn, tiếp theo là hệ thống máy chủ - khách R/3 thống trị những năm 1990.

Trong thời gian đó, những người sáng lập luôn giữ vị trí lãnh đạo - Dietmar Hopp là Giám đốc điều hành từ năm 1988 đến 1997, sau đó là một năm chuyển tiếp với sự lãnh đạo kép cho đến khi Hasso Plattner nắm quyền lãnh đạo. Ông ngay lập tức đưa người bảo trợ của mình là Henning Kagermann vào đội ngũ lãnh đạo, và vẫn nắm quyền kiểm soát cho đến năm 2003. Sau khi Plattner nghỉ hưu, Kagermann đã lãnh đạo SAP cho đến năm 2009 - một thời gian ngắn cùng với người kế nhiệm được chỉ định của ông, cựu giám đốc bán hàng Leo Apotheker.

Việc bàn giao cho Apotheker đánh dấu sự khởi đầu của thời kỳ hỗn loạn ở Walldorf, những dư chấn mà chúng ta vẫn có thể cảm nhận được cho đến ngày nay. Giám đốc điều hành mới của SAP đã tăng phí bảo trì hầu như chỉ sau một đêm, làm dấy lên cuộc phản kháng của khách hàng khiến Apotheker phải ra đi. Sau sự kiện này, lần đầu tiên hai nhà quản lý đến từ bên ngoài nước Đức đã nắm quyền lãnh đạo SAP là chuyên gia marketing người Mỹ Bill McDermott và chuyên gia công nghệ người Đan Mạch Jim Hagemann Snabe.

Với McDermott, người trở thành Giám đốc điều hành duy nhất của SAP vào năm 2014 sau khi Snabe từ chức, chiến lược đám mây đã thay đổi: mua hết nhà cung cấp đám mây này đến nhà cung cấp khác. Từ năm 2011 đến 2018, SAP đã chi tổng cộng hơn 26 tỷ USD cho SuccessFactors (nguồn nhân lực), Ariba (mạng lưới mua hàng), Concur (quản lý chi phí đi lại), Callidus (quản lý khách hàng) và Qualtrics (quản lý trải nghiệm).

Cuộc đụng độ của các nhà phát triển

Tuy nhiên, số lượng và tốc độ mua lại đã khiến SAP choáng ngợp. Những người đứng đầu của các công ty đám mây được mua lại, những người được cho là sẽ chỉ đường cho gã khổng lồ phần mềm của Đức bước vào thời đại mới - Lars Dalgaard (SuccessFactors), Robert Calderoni (Ariba) và người sáng lập Concur Steve Singh - đã lần lượt ra đi. Nguyên nhân một phần là do các nền văn hóa khác nhau bị xung đột. Một mặt, những người khởi nghiệp - những người sẵn sàng tìm kiếm một giải pháp tối ưu 80% để theo kịp tốc độ; trong khi nhóm phát triển ở Walldorf lại hướng đến độ chính xác kỹ thuật 100% của Đức.

SAP vẫn đang làm việc để tích hợp nhiều giao dịch mua lại - một phần là do khách hàng yêu cầu. Nhưng các sản phẩm đám mây vẫn quay quanh quỹ đạo độc lập như các vệ tinh xung quanh lõi hấp dẫn SAP.

Cũng có những thay đổi lớn trong lõi SAP. Năm 2015, SAP đã giới thiệu S/4HANA, thế hệ sản phẩm mới mà người dùng có thể lựa chọn để chạy tại chỗ hoặc trên đám mây, riêng hoặc chung. Tuy nhiên, sự thay đổi vẫn đang gặp khó khăn. Nhiều khách hàng cảm thấy khó có thể tạo ra hoạt động kinh doanh cho một dự án phức tạp như vậy. Việc thay đổi cũng sẽ tốn kém và mất nhiều thời gian.

Ngoài ra, không phải tất cả các công ty đều muốn chuyển hệ thống SAP của họ lên đám mây. Đại đa số thích ở lại trung tâm dữ liệu của riêng họ. SAP đã giới thiệu sáng kiến "Rise with SAP" (trỗi dậy với SAP) vào năm 2021. Mục đích đằng sau đó là giúp khách hàng chuyển sang đám mây dễ hơn với gói sản phẩm và dịch vụ tích hợp, với đối tác liên hệ và hợp đồng duy nhất là SAP.

Thay đổi cần thiết

Những ngày mà hệ thống SAP đơn thuần là trung tâm của CNTT DN đã qua. Ngày nay, người dùng muốn sử dụng phần mềm tốt nhất từ các nhà cung cấp khác nhau để có thể nhanh chóng và linh hoạt. Cơ sở hạ tầng ngày càng trở nên đa dạng hơn, bao gồm các thành phần tại chỗ, thành phần đám mây đang phát triển nhanh và ngày càng có sức mạnh tính toán vượt trội.

SAP vẫn chưa thể tìm thấy vị trí của mình trong thế giới mới. Công ty không bao giờ mệt mỏi khi nhấn mạnh tầm quan trọng của đám mây đối với tương lai của mình. Nhiều năm trước, giống như nhiều đối thủ cạnh tranh khác, SAP đã cố gắng định vị dịch vụ đám mây của riêng mình. Nhưng SAP không thể theo kịp tốc độ và sức mạnh đầu tư của các công ty siêu cấp như Amazon Web Services (AWS), Google và Microsoft. Hiện nay, SAP hợp tác với các nhà cung cấp đám mây lớn và bất kỳ ai muốn sử dụng đều có thể chạy giải pháp S/4HANA trong trung tâm dữ liệu của họ.

Hầu hết các công ty hiện đang ở giữa quá trình chuyển đổi số. SAP cần gấp rút tìm ra câu trả lời cho câu hỏi phần mềm của chính mình sẽ giúp ích gì cho khách hàng trong quá trình này. SAP vẫn quan trọng như xương sống trong phòng máy ERP để duy trì hoạt động của công ty. Nhưng quá trình chuyển đổi số lại diễn ra ở nơi khác - không phải ở lĩnh vực kế toán tài chính, xử lý đơn hàng hoặc quản lý nguyên vật liệu, mà ở giao diện khách hàng, trải nghiệm khách hàng và quản lý quy trình làm việc.

Một thế hệ mới

Điều này đánh dấu sự thay đổi thế hệ. Một thế hệ mới bao gồm các nhà quản lý trẻ đã nắm quyền lãnh đạo SAP vào năm 2019. Christian Klein, 39 tuổi, nhà quản lý trẻ nhất từng đứng đầu một trong những công ty giao dịch lớn nhất của Đức. 

Với Jürgen Müller (37 tuổi) và Thomas Saueressig (34 tuổi), các nhà quản lý trẻ tiếp quản công nghệ và phát triển sản phẩm. Nhưng kể từ đó, vẫn không có dấu hiệu yên ổn trong phòng họp. Jennifer Morgan, người được bổ nhiệm làm đồng giám đốc điều hành với Klein, đã phải rời đi chỉ sau vài tháng.

Trong khi đó, sự ra đi của thế hệ quản lý SAP cũ vẫn đang tiếp tục. Vào tháng 2/2020, "cựu chiến binh" SAP, Michael Kleinemeier, và Giám đốc nhân sự Stefan Ries đã xin nghỉ phép. Ở vị trí thứ hai, năm ngoái, SAP đã tuyển Sabine Bendiek, người trước đây chịu trách nhiệm về mảng kinh doanh tại Đức của Microsoft đảm nhận vị trí Giám đốc điều hành (COO) bên cạnh trách nhiệm nhân sự.

Không lâu trước sinh nhật lần thứ 50 của công ty, điều bất ngờ tiếp theo đã xảy ra. Giám đốc tài chính Luka Mucic đã tuyên bố ra đi. Mucic được coi là nhân tố ổn định trong đội ngũ quản lý SAP và là cha nuôi của Giám đốc điều hành Klein. Người trong cuộc suy đoán, Mucic đã phải chịu trách nhiệm vì những sai lầm trong chiến lược đám mây.

Giờ đây các bạn trẻ phải chứng tỏ bản thân. Thời gian họ có được để thiết lập một lộ trình mới sẽ phụ thuộc vào sự kiên nhẫn của các nhà đầu tư. Các thị trường tài chính đang nhìn vào SAP với một chút lo lắng nhất định.

Cho và nhận

Giám đốc điều hành SAP Klein đang ở trong tình thế tiến thoái lưỡng nan. Người dùng đã cố gắng sử dụng SAP trong nhiều năm để đảm bảo tích hợp tốt hơn các thành phần phần mềm riêng lẻ và hài hòa dữ liệu. Ngoài ra, vẫn còn một số nhầm lẫn về sản phẩm và chức năng của chúng. Điều này bao gồm từ cơ sở kỹ thuật - NetWeaver, Nền tảng đám mây SAP (SCP) và Nền tảng công nghệ kinh doanh (BTP) ngày nay - đến các ứng dụng, nơi vẫn chưa hoàn toàn rõ ràng sự khác biệt giữa các phiên bản khác nhau của S/4HANA - tại chỗ , đám mây riêng và công cộng.

Klein đã hứa rằng sẽ đáp ứng nhu cầu của người dùng. Ngay từ đầu, ông đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì mối quan hệ tốt đẹp với khách hàng. Ông chỉ ra những ngày đầu của SAP, khi các kỹ sư cùng phát triển phiên bản phần mềm đầu tiên trong trung tâm dữ liệu của khách hàng. Ông muốn vực dậy tinh thần này. Theo quan điểm của SAP, nhiều khách hàng phụ thuộc vào SAP và tỏ ra kiên nhẫn với công ty./.