Thay đổi tư duy từ “ứng phó bị động sang chủ động phòng ngừa”

Ứng phó sự cố, thiên tai diễn biến phức tạp

Những năm gần đây, do tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu, thiên tai, sự cố, thảm họa tiếp tục gia tăng, diễn biến bất thường, thậm chí trái quy luật, gây thiệt hại lớn về kinh tế - xã hội cho nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới.

Hiện Việt Nam thuộc nhóm 05 quốc gia chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất từ biến đổi khí hậu toàn cầu, được biểu hiện ở số lượng các cơn bão mạnh, áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông có xu hướng tăng, xuất hiện không theo mùa, gây lũ, lụt, sạt lở đất,... làm thiệt hại lớn về người, tài sản.

Nhìn nhận thực trạng về công tác ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn trong Hội nghị toàn quốc về công tác phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn năm 2023, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang, Trưởng ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng, chống thiên tai, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia Ứng phó sự cố thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn đã nhận định: Hiện nay công tác ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm vẫn còn bộc lộ một số tồn tại, hạn chế kéo dài, còn thiệt hại đáng tiếc về người trong thiên tai. Việc xây dựng kế hoạch phòng, chống thiên tai, phương án ứng phó với thiên tai của các địa phương chưa cập nhật đầy đủ, toàn diện, chưa sát với thực tế. Khả năng chống chịu của cơ sở hạ tầng nói chung cũng như công trình phòng, chống thiên tai nói riêng còn thấp. Phương tiện, trang thiết bị phục vụ công tác phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn còn hạn chế. Nguồn lực cho công tác khắc phục hậu quả thiên tai còn thiếu và chưa đáp ứng được yêu cầu.

Để làm tốt hơn nữa công tác phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn trong thời gian tới, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang đề nghị, cần tiếp tục thay đổi tư duy của các bộ, ngành, địa phương trong thực hiện phương châm chuyển từ "ứng phó bị động sang chủ động phòng ngừa" trong phòng, chống thiên tai. Các bộ, ngành, địa phương triển khai nghiêm túc, hiệu quả các chỉ thị, nghị quyết, chính sách pháp luật về phòng, chống thiên tai, có sự tham mưu, điều chỉnh các chính sách phù hợp với điều kiện thực tiễn của thiên tai. Đầu tư nguồn lực cho công tác dự báo, cảnh báo thiên tai đảm bảo yêu cầu chính xác, kịp thời.

Theo thống kê Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng, chống thiên tai - Ủy ban Quốc gia Ứng phó sự cố thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn: Giai đoạn 2016 – 2021 thiên tai đã làm chết 1.631 người, thiệt hại tài sản gần 203 nghìn tỉ đồng; Năm 2022, cả nước ghi nhận hơn 1.000 vụ, với 21/22 loại hình thiên tai, làm 175 người chết, thiệt hại khoảng 19.500 tỉ đồng. Những tháng đầu năm 2023, tình hình thời tiết, khí hậu diễn biến phức tạp, cực đoan, đặc biệt là nắng nóng, mưa lũ, sạt lở đất ở khu vực vùng núi phía Bắc, miền Trung và Tây Nguyên. Tính từ ngày 1/1/2023 đến ngày 5/8/2023, trên cả nước xảy ra: 1.753 sự cố, thiên tai (1 áp thấp nhiệt đới, 2 cơn bão, 47 trận mưa lớn, ngập lụt, sụt lún, sạt lở đất, đá; 208 trận giông lốc và mưa đá; 27 đợt gió mạnh, sóng lớn trên biển; 151 trận động đất và 321 vụ sạt lở bờ sông) làm chết 267 người; Mất tích 78 người; Bị thương 291 người; Chìm, cháy, hỏng 302 phương tiện; Cháy 628 nhà xưởng và 1.176 ha rừng; Sập đổ, tốc mái 9.075 nhà; Hư hại 45.536 ha lúa và hoa màu.

Trung tâm Dự báo Khí tượng thuỷ văn Quốc gia cũng cho biết tình hình thiên tai năm 2023: Về số lượng bão, áp thấp nhiệt đới (ATNĐ) hoạt động trên biển Đông và ảnh hưởng đến đất liền nước ta có khả năng ở mức trung bình nhiều năm (11-13 cơn trên biển Đông và 05-07 cơn ảnh hưởng đến đất liền); bão hoạt động nhiều hơn từ tháng 8-10/2023 và giảm dần từ tháng 11/2023;

Về mưa lũ, ngập lụt: Đỉnh lũ các sông ở Bắc Bộ ở mức báo động BĐ1-2, riêng các sông suối nhỏ từ BĐ2-3, tập trung trong các tháng 7-9; đỉnh lũ các sông chính từ Thanh Hóa đến Hà Tĩnh, Bình Thuận ở mức BĐ1-2, có sông trên BĐ2; Các sông từ Quảng Bình đến Ninh Thuận và Tây Nguyên ở mức BĐ2-3, có sông trên BĐ3 (Ở mức xấp xỉ TBNN và năm 2022). Nguy cơ ngập lụt tại các đô thị, lũ quét, sạt lở đất tại các tỉnh khu vực vùng núi phía Bắc và miền Trung.

Công tác phòng ngừa ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai

Nhằm ứng phó với diễn biến phức tạp của biến đổi khí hậu, Chính phủ luôn quyết liệt trong công tác phòng chống thiên tai thông qua Quyết định số 535/QĐ-TTg về phê duyệt Đề án Phát triển, nâng cao năng lực ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn đến năm 2030 định hướng đến năm 2045.

Năm 2023 công tác ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn đã được triển khai nghiêm túc, hiệu quả các chỉ thị, nghị quyết, chính sách, pháp luật tạo ra bước chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động về phòng ngừa đã chuyển dịch mạnh mẽ từ bị động ứng phó sang chủ động phòng ngừa như: Xây dựng kế hoạch, bố trí kinh phí triển khai thực hiện Chỉ thị 42, Chiến lược, Kế hoạch phòng chống thiên tai quốc gia, Chương trình tổng thể phòng chống thiên tai quốc gia.

Lồng ghép nội dung phòng, chống thiên tai vào quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, các chương trình, dự án đầu tư của các bộ, ngành địa phương, nhất là các dự án phát triển hạ tầng cơ sở, giao thông, khu đô thị mới, khu dân cư tập trung tránh làm gia tăng rủi ro thiên tai; Triển khai tốt việc bảo đảm yêu cầu phòng, chống thiên tai đối với việc đầu tư xây dựng, cải tạo, quản lý, vận hành, sử dụng công trình phòng, chống thiên tai và các công trình cơ sở hạ tầng.

Hoàn thiện quy hoạch phòng, chống thiên tai, thủy lợi, thủy điện nhằm tăng cường năng lực cắt lũ cho các hồ chứa, đảm bảo nguồn nước cho tưới tiêu; Điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng, đặc biệt là quy hoạch bố trí, sắp xếp dân cư vùng thiên tai. Phát triển diện tích, nâng cao chất lượng rừng phòng hộ đầu nguồn và ven biển.

Tổ chức kiểm tra, đánh giá công tác chuẩn bị ứng phó thiên tai, bảo đảm an toàn hệ thống đê điều, hồ đập, công trình phòng chống thiên tai, có giải pháp kịp thời khắc phục các tồn tại, hạn chế, giảm thiểu nguy cơ có thể xảy ra ngay từ trước mùa mưa lũ; Triển khai Bộ chỉ số đánh giá công tác PCTT cấp tỉnh, xây dựng cộng đồng an toàn gắn xây dựng cộng đồng an toàn với xây dựng nông thôn mới, chú trọng xây dựng, củng cố nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của lực lượng xung kích PCTT tại cơ sở.