Thơ Tagore theo điểm nhìn dịch giả Việt Nam

Tại Buổi giao lưu, dịch giả Bùi Xuân đã chia sẻ về thơ Tagore, những giá trị về tình người trong thơ Tagore và cơ duyên gắn bó với công việc dịch thơ Tagore. 

Nói về cơ duyên đến với thơ Tagore, Dịch giả Bùi Xuân tâm sự: "Tôi tình cờ đọc được bản dịch "Lời dâng" (NXB An Tiêm xuất bản) của Đỗ Khánh Hoan khi mới từ quê ra thành phố học. Sau này, học Đại học Tổng hợp Huế và nhiều năm sau nữa, tôi đã đọc khá nhiều tác phẩm của Tagore.

Trước đây, tôi cũng đã thấy các nhà thơ lớn của Việt Nam như Huy Cận, Xuân Diệu, Chế Lan Viên, Hoàng Trung Thông, Nguyễn Đình Thi đều đọc thơ Tagore và dịch thơ Tagore rất hay. Đặc biệt là dịch giả Cao Huy Đỉnh, La Côn, Đào Xuân Quý, Lưu Đức Trung. Và tôi ao ước có một ngày nào đó cũng được dịch thơ Tagore".

Dịch giả Bùi Xuân sinh năm 1959 tại Đại Lộc, Quảng Nam. Ông là Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam; Hội viên Hội Khoa học lịch sử Việt Nam. Bên cạnh các cuốn sách dịch về thơ Tgore như: Bầy chim lạc (Thơ R. Tagore), Nxb Đà Nẵng, 2012; Mùa hái quả (Thơ R. Tagore), Nxb Đà Nẵng, 2013; Người thoáng hiện (Thơ R. Tagore), Nxb Đà Nẵng, 2015; Những khúc hát của Kabir (sắp in), Ông còn sáng tác nhiều tác phẩm thơ để lại dấu ấn trong lòng bạn đọc: Thơ đề trên chiếc lá rụng (thơ)- Nxb Đà Nẵng, 1997; Ẩn dụ mưa (thơ)- Nxb Hội Nhà văn, 2007...

Dịch giả Bùi Xuân cũng nói về khó khăn và thuận lợi của ông khi dịch các tác phẩm thơ Tagore ở thời điểm khoảng 20 năm về trước. Ông cho biết thời đó ông làm công tác nghiên cứu lịch sử, có nghiên cứu về lịch sử văn hóa Ấn Độ, có đôi chút ngoại ngữ, cùng với sự động viên, giúp đỡ của nhiều người thầy, người bạn, ông đã hoàn thành các tác phẩm thơ Tagore đầu tiên.

Năm 2012, ông dịch tác phẩm "Bầy chim lạc". Khi tập thơ xuất bản "tôi có viết lời cảm tạ 11 người đã giúp đỡ động viên khi tôi dịch" - dịch giả Bùi Xuân chia sẻ.

Sau đó, ông tự tin dịch tiếp "Mùa hái quả", "Người thoáng hiện". Dịch giả Bùi Xuân nói: "Tôi rất biết ơn người thầy của tôi - nhà thơ Hải Nguyên, nhạc sĩ Tôn Thất Lan, PGS. Võ Văn Thắng, nhà văn Nhật Chiêu, họa sĩ Dư Dư, Phan Ngọc Minh, Trương Công Báo, nhà thơ Nguyễn Kim Huy, Nguyễn Nho Khiêm, Mai Hữu Phước. Đặc biệt là TS. Lâm Vinh, PGS. Lưu Đức Trung".

Dịch giả cũng cho biết thêm về TS. Lâm Vinh là người bạn vong niên của ông, bản dịch nào của ông cũng có lời giới thiệu hoặc lời bạt của TS. Lâm Vinh. Về PGS. Lưu Đức Trung thì ảnh hưởng rất nhiều tới phong cách dịch của ông, người chỉ dẫn cho ông nhiều điều bổ ích, và là người viết giới thiệu cho tập thơ "Mùa hái quả" ông đã dịch. Dù trong suốt 5 năm quen biết, ông và PGS. Lưu Đức Trung chỉ gặp nhau trực tiếp duy nhất một lần.

Bên cạnh đó, dịch giả cũng gửi lời cảm ơn tới NXB Đà Nẵng là đơn vị xuất bản 3 tập thơ dạng song ngữ Anh - Việt mà ông đã dịch cùng NXB Kim Đồng đã in lại 2 lần ba tập thơ đó bằng tiếng Việt.

Nói về nhà thơ Tagore và các tác phẩm thơ ca, dịch giả Bùi Xuân nhận xét: Tagore là nhà thơ của tình yêu rộng lớn - tình yêu thương con người. Triết lý trong thơ Tagore là sự hòa điệu của con người trong mối quan hệ với thiên nhiên, con người trong mối quan vệ với vũ trụ. Con người là một thành phần trong vũ trụ bao la, con người cần hiểu được giá trị của mình.

Giọng điệu thơ Tagore phong phú, nồng nàn, nhiều màu sắc. Đó là giọng điệu sùng kính với Đấng Thiêng liêng, tình yêu tha thiết, triết lý cao xa, sâu sắc.

"Khi dịch thơ Tagore, tôi phát hiện ra những từ ngữ gắn liền với nội dung hình ảnh trong thơ. Nên tôi chú trọng những điều này khi dịch Thơ Tagore: Tìm văn bản, có sách giấy thì lý tưởng, nếu có bản scan sách thì cũng tốt; Đọc hiểu, nắm được nội dung, cách tổ chức bài thơ, nhịp điệu, giọng điệu; Tìm được từ ngữ để chuyển ngữ đúng và hay; Cố gắng dịch sát nghĩa, nhưng cố gắng không làm mất đi vẻ đẹp trong ngôn ngữ của Tagore"- Dịch giả Bùi Xuân cho biết.

Nói về dự định sắp tới, dịch giả Bùi Xuân cho biết tập thơ "Những khúc hát của Kabir" (Songs of Kabir) ông dịch sẽ được xuất bản tại Việt Nam. Đây là tác phẩm của Kabir là nhà thơ lớn của Ấn Độ, người có ảnh hưởng sâu sắc tới Tagore.