Thu hẹp khoảng cách số, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế tại ASEAN

ASEAN hiện là nền kinh tế lớn thứ năm trên thế giới. Tăng trưởng GDP của khu vực đã đạt trung bình 5,4% trong những năm gần đây, cao hơn mức trung bình toàn cầu, và được dự đoán sẽ tăng trưởng quanh mức này trong vòng 5 năm tới. ASEAN cũng được dự báo sẽ trở thành nền kinh tế lớn thứ tư thế giới vào năm 2030, chỉ sau Mỹ, Trung Quốc và Liên minh châu Âu (EU).

Tuy nhiên, điều này không được phản ánh tương xứng trong việc chấp nhận chuyển đổi số. Bảng xếp hạng Chỉ số Chấp nhận Công nghệ toàn cầu (Digital Adoption Index - DAI) do Ngân hàng Thế giới công bố cho thấy các quốc gia thành viên ASEAN nằm rải rác từ vị trí đầu đến vị trí thứ 160 trong bảng xếp hạng. Cụ thể, Singapore đứng đầu bảng xếp hạng, tiếp theo là Malaysia ở vị trí thứ 41; Thái Lan (61); Brunei (58); Việt Nam (91); Philippines (101); Indonesia (109); Campuchia (123); Lào (159) và Myanmar (160).

Kết nối Internet là yêu cầu cơ bản để tham gia vào nền kinh tế số. Về phía người tiêu dùng, kết nối Internet qua mạng cố định và dữ liệu di động cơ bản là đáp ứng đủ nhu cầu. Tuy nhiên, đối với các doanh nghiệp, Internet băng rộng cố định rất cần thiết do Internet di động thường chậm và có chi phí cao.

Theo Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), thâm nhập Internet tại các nước như Brunei, Malaysia và Singapore đạt mức cao. Tuy nhiên, tại các nước kém phát triển như Campuchia, Indonesia, Lào và Myanmar, khoảng 70% dân số hiện vẫn chưa  được tiếp cận Internet. Bên cạnh đó, việc chấp nhận Internet tốc độ cao sử dụng băng rộng cố định tại các nước ASEAN cũng bị hạn chế bởi chi phí khá cao. Trong số 6 nền kinh tế lớn nhất ASEAN (ASEAN 6), Singapore là quốc gia có chi phí Internet tốc độ cao rẻ nhất, vào khoảng 0,05 USD/Mbit/tháng, sau đó là Thái Lan (0,42 USD); Việt Nam (2,41 USD), Philippines (2,62 USD) và Malaysia (3,16 USD).

Băng rộng cố định không chỉ dẫn hỗ trợ tốc độ Internet di động nhanh hơn mà còn cho phép các doanh nghiệp sử dụng được các dịch vụ như phát trực tuyến video, quản lý chuỗi cung ứng của họ trên điện toán đám mây và cho phép chính phủ phối hợp hoạt động cùng các đại lý, chi nhánh của mình. Richard Record, chuyên gia kinh tế hàng đầu, Ngân hàng Thế giới, cho biết tại một diễn đàn ở Penang, Malaysia: “Nếu không có băng rộng tốc độ cao, các sáng kiến đổi mới như trí tuệ nhân tạo (AI), IoT và cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ không khả thi”.

Chi phí băng rộng cố định cao đã dẫn đến tỷ lệ chấp nhận dịch vụ thấp hơn, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs). Các công ty lớn hơn thường dễ dàng chấp nhận các công nghệ số mới và tham gia vào thương mại điện tử. Trong khi đó, các công ty mới, nhỏ hơn thường bị hạn chế. Điều này làm nảy sinh nguy cơ nới rộng khoảng cách số giữa các quốc gia, nơi các công ty lớn chi phối các doanh nghiệp nhỏ thiếu khả năng chuyển đối kỹ thuật số. Về lâu dài có thể sẽ ảnh hưởng lớn đến kế hoạch của mỗi quốc gia khi nỗ lực chuyển đổi nền kinh tế kỹ thuật số trở thành động cơ tăng trưởng…

Tương tự như vậy, khoảng cách số giữa các quốc gia trong ASEAN cũng có thể mở rộng khi các doanh nghiệp lựa chọn di dời hoạt động của họ sang các nước có kết nối nhanh hơn và rẻ hơn. Các quốc gia này cũng hấp dẫn và thường được các nhà đầu tư lựa chọn hơn.

Tại một số quốc gia, các công ty khởi nghiệp có thể tiếp cận tài chính tương đối dễ dàng trong giai đoạn tiền hạt giống và hạt giống. Ví dụ, tại Malaysia, các chương trình của chính phủ cung cấp nguồn vốn và hỗ trợ kết nối với các nhà đầu tư trong khu vực tư nhân. Tuy nhiên, các công ty đầu tư mạo hiểm đóng một vai trò quan trọng hơn trong giai đoạn phát triển ban đầu của các công ty này với chuyên môn và cố vấn của họ.

Tính đến tháng 3 năm 2018, có 61 công ty đầu tư mạo hiểm đăng ký tại Malaysia. Trong khi đó, Singapore có 593. Nhiều nhà đầu tư cho biết họ đăng ký hoặc mở rộng hoạt động tại Singapore vì quốc gia này cung cấp sự bảo vệ và ưu đãi tốt hơn cho các nhà đầu tư nước ngoài.

Do đó, các nước ASEAN 6 khác cần phải tạo ra một môi trường đầu tư hấp dẫn hơn để thu hút vốn đầu tư nhân cho mình. Nếu không hành động nhanh, khoảng cách số giữa các quốc gia ASEAN sẽ mở rộng hơn nữa và gây ảnh hưởng cho nền kinh tế số của họ.

Sự tiến bộ của khoa học công nghệ cũng tạo ra nhiều thách thức, như khoảng cách phát triển hay an ninh mạng. Vì vậy, ASEAN cần tiếp tục duy trì tính trung tâm, thống nhất, tăng nghiên cứu về 4.0 và đầu tư vào cơ sở hạ tầng để đưa ASEAN đi lên.

Trước khoảng cách số chênh lệch lớn giữa các quốc gia, IMF đã thông qua 5 ưu tiên chính để phát triển nền kinh tế số. Cụ thể, kết nối Internet phải được phổ cập với giá cả phải chăng; môi trường kinh doanh phải khuyến khích cạnh tranh nhằm thúc đẩy sự đổi mới; các hệ thống giáo dục phải phù hợp với các kỹ năng của người lao động để đáp ứng các nhu cầu mới của tương lai số; các nước cần tăng cường các hành động để bảo vệ người lao động không bị thay thế bởi tự động hóa; và các quốc gia cần phải điều chỉnh các khuôn khổ pháp lý của họ để cải thiện sự bao trùm tài chính với sự có mặt của công nghệ và quản lý các rủi ro liên quan đến công nghệ tài chính.

Nền kinh tế số toàn cầu là một nền kinh tế liên tục biến đổi. Trong bối cảnh lan tỏa cách mạng công nghiệp 4.0, môi trường khu vực và toàn cầu cạnh tranh gay gắt, ASEAN cần nỗ lực hơn nữa để xóa bỏ khoảng cách số và nâng cao vai trò, xác định chỗ đứng của mình trên trường quốc tế. Bên cạnh đó, các quốc gia thành viên còn phải chung tay hợp tác, tăng cường đoàn kết, phát huy sức mạnh nội khối để xây dựng một ASEAN hòa bình, ổn định và tự cường dựa trên luật lệ hướng tới người dân, lấy người dân làm trung tâm.