Tương lai của công việc trong thời đại máy móc

Các công nghệ mới nổi hiện nay, trí tuệ nhân tạo, Blockchain, Big data hay robot, có khả năng đột phá toàn bộ các ngành kinh tế với mức ảnh hưởng tối thiểu cũng phải tương tự như với các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây.

RSA, một tổ chức từ thiện có trụ sở tại Anh dành riêng cho xã hội thông qua các ý tưởng và hành động, đã viết và phát hành nhiều báo cáo khác nhau về tương lai công việc và đã đặt tên cho các công nghệ mới sẽ chuyển hóa công việc là “công nghệ cấp tiến”. Trong một bài báo gần đây, RSA đã đề cập đến việc ứng dụng công nghệ cấp tiến có thể đa dạng vô cùng như thế nào, “từ các phương tiện tự động đến các thuật toán phát hiện ung thư, và từ việc lấy hàng và đóng gói đến các công cụ tư vấn  bằng robot được sử dụng trong các dịch vụ tài chính, mọi góc của nền kinh tế đã bắt đầu cảm thấy sức nóng của kỷ nguyên máy mới, ”

Chúng ta sẽ không mất nhiều thời gian để xem cách AI biến đổi thế giới ngày nay và thế giới đang đến. Một công ty thương mại điện tử khổng lồ của Trung Quốc, JD.com, vừa khai trương một trung tâm ở Thượng Hải có thể xử lý 200.000 đơn đặt hàng mỗi ngày chỉ với 4 nhân viên. Google vừa giới thiệu một trợ lý ảo AI gọi là Duplex có thể bắt chước giọng nói của con người với độ chính xác phi thường. Trong khi đó, Amazon đang lên kế hoạch mở các cửa hàng tạp hóa ít quầy thanh toán hơn ở Chicago và San Francisco, được gọi là Amazon Go, đây có thể là sự biến đổi lớn đầu tiên của ngành bán lẻ truyền thống trong nhiều thập kỷ.

Sự khác biệt chính bây giờ là các công nghệ này đang ảnh hưởng đến các nguồn thu nhập quý giá của chúng ta vì hàng triệu công việc có thể có nguy cơ bị xóa sổ bởi robot và tự động hóa. Đại học Oxford ước tính 35% công việc ở Anh có tiềm năng được tự động hóa. PwC cho rằng con số này nhiều khả năng là 30%, trong khi một báo cáo của McKinsey năm 2017 cho biết khoảng 5% công việc sẽ tự động hóa cao.

Nếu các viện hoặc trường đại học hàng đầu không chấp nhận hiện thực buồn này thì thế giới sẽ chuẩn bị cho sự gián đoạn và tương lai bất ổn này như thế nào khi nguồn sống trực tiếp của công nhân đang bị đe dọa? RSA nghĩ rằng chúng ta vẫn đang trong thời gian có thể tận dụng lợi thế của mình, mặc dù cần phải kiểm soát chặt chẽ. Để làm được điều đó, họ đã cho ra mắt Future Work Center để giám sát quá trình này một cách sâu sắc.

"Mục tiêu của chúng tôi là trang bị cho các nhà hoạch định chính sách, nhà tuyển dụng và nhà giáo dục những điều cần thiết để chuẩn bị cho lực lượng lao động ngày nay với nơi làm việc của ngày mai", đồng thời phát triển các tiêu chuẩn công việc mới được gọi là “công việc tốt”. "Khi cần thiết, chúng tôi sẽ thúc đẩy chính sách và cải cách thực hành, nhưng quan trọng hơn là chúng tôi sẽ tìm cách thiết lập lại thỏa thuận xã hội – mạng lưới của các quyền và nghĩa vụ chi phối cách chúng ta làm việc" trong mô hình văn hóa mà các công nghệ cùng tồn tại.

“Trong khi các công nghệ cấp tiến giữ lời hứa tạo ra một thế giới công việc tốt hơn, thì đây là một kết quả phải từ việc cùng hành động hướng tới chứ không phải là kết quả của việc hy vọng một cách mù quáng. Future Work Center hướng tới điều đó, kết hợp giữa nghiên cứu, chính sách và vận động thực hành và thực hiện thí điểm, ”họ nói.

Điều này có nghĩa là nỗ lực của RSA không chỉ là chuẩn bị cho tương lai mà còn đảm bảo rằng nơi làm việc của ngày mai đáp ứng được tầm nhìn của chúng ta về những công việc tốt.

Điều gì sẽ xảy ra nếu tương lai của công việc là không có công việc?

Các viễn cảnh có thể xảy ra cho tương lai của công việc là kết quả của ranh giới không rõ ràng giữa công việc là gì và giải trí là gì. Sự phổ biến của smartphone và truyền thông xã hội đã làm mờ đi ranh giới giữa công việc và cuộc sống. Các phương tiện truyền thông chúng ta sử dụng để giao tiếp với bạn bè, thư giãn và giải trí bản thân, cũng được chúng ta sử dụng để làm việc. Với ý tưởng cắt giảm chi phí duy trì các văn phòng có diện tích lớn, ngày càng có nhiều công ty đưa ra đề nghị làm việc từ xa cho nhân viên, điều đó có nghĩa một phần lớn lực lượng lao động hiện đang hoạt động từ nhà, quán cà phê, ở nước ngoài hoặc thậm chí trên bãi biển với wifi tốt. Việc chuyển từ làm việc trong một văn phòng sang những môi trường tùy chọn như thế này đã mở rộng và thay đổi những gì chúng ta hiểu là công việc và cách chúng ta tạo nên bản sắc của mình.

Một khả năng cực đoan khác cho tương lai của công việc là không còn công việc tồn tại nữa mà chỉ còn sự tự động hóa ngày càng lớn. Đó có phải là một điều tốt?

Tác giả nổi tiếng Jeremy Rifkin hình dung điều sẽ trông như thế nào trong cuốn sách "The zero Marginal cost society". Ông nói: “Nửa thế kỷ tới, các cháu của chúng ta có thể nhìn lại thời đại của việc làm hàng loạt trên thị trường với cùng một cảm giác hoàn toàn hoài nghi khi chúng ta nhìn vào chế độ nô lệ và nông nô trong thời gian trước đây. Ý tưởng cho rằng giá trị của con người được đo gần như hoàn toàn bởi sản lượng hàng hóa và dịch vụ và tài sản của họ sẽ có vẻ thô sơ, thậm chí dã man, và được coi là một tổn thất khủng khiếp về giá trị con người đối với thế hệ con cháu của chúng ta.”

Tầm nhìn của ông giống một cách ngạc nhiên với thế giới được mô tả trong series Star Trek, trong 5 đến 6 thập kỷ, thế giới sẽ tự động hóa một cách ồ ạt, và con người sẽ có thể dành hầu hết thời gian để phát triển bản thân một cách sáng tạo và tìm ra ý nghĩa sâu sắc hơn cho cuộc sống của họ.