Xây dựng nền kinh tế kỹ thuật số trong ASEAN

Singapore, chủ tịch của ASEAN trong năm nay, đã có kế hoạch để thiết lập nền tảng cho khu vực, để thực hiện tiến bộ trong việc thực hiện tiềm năng của nó về một nền kinh tế kỹ thuật số ASEAN, với trọng tâm là thương mại điện tử. Singapore hướng tới mục tiêu thúc đẩy sự đổi mới, xây dựng kết nối kỹ thuật số và tạo điều kiện cho các luồng thương mại điện tử mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (MSME).

Trong khi có nhiều cơ hội cho sự tăng trưởng trong khu vực, ASEAN vẫn là một tập hợp của các nước ở các mức độ phát triển kinh tế khác nhau. Một số nước có thể gặp khó khăn trong việc thực hiện đầy đủ tiềm năng thương mại điện tử của mình do thiếu kinh phí, hậu cần và thiếu hụt cơ sở hạ tầng thanh toán. Điều này có thể đặt ra những thách thức đáng kể cho khu vực để tiến lên trong việc đạt được sức mạnh kinh tế kỹ thuật số của mình.

Tiến sĩ Faizal Bin Yahya, Nghiên cứu viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách đã cung cấp những thông tin chi tiết về các trụ cột chính sẽ đưa ASEAN tiến tới mục tiêu trở thành nền kinh tế kỹ thuật số mạnh mẽ và tích hợp.

Phát triển nền tảng thanh toán điện tử một cách thích hợp

Thương mại điện tử đã phát triển đáng kể với sự ra đời của mua sắm trực tuyến. Sự bùng nổ của kinh doanh trực tuyến được thúc đẩy bởi sự phát triển của kết nối kỹ thuật số thông qua việc sử dụng điện thoại thông minh và truy cập internet. Trên thực tế, theo một nghiên cứu của Viện nghiên cứu kinh tế châu Á (ERIA - Economic Research Institute of Asia) năm 2017, quyền truy cập điện thoại thông minh đóng góp hơn một nửa lưu lượng truy cập trực tuyến vào các trang web bán lẻ và một phần ba doanh thu bán lẻ điện tử. ASEAN cũng là một thị trường lớn cho thương mại điện tử với hai phần ba người dùng truy cập internet thông qua điện thoại thông minh của họ.

Với xu hướng này, và với nhiều doanh nghiệp cũng hòa chung vào thị trường kỹ thuật số, các quốc gia cần nhận thấy được sự xuất hiện của một nền kinh tế kỹ thuật số. ASEAN cần phải được tích hợp như một nền kinh tế kỹ thuật số, để hoàn toàn phát triển theo xu hướng này. Để đạt được điều này, một nền tảng thanh toán điện tử phổ biến sẽ tạo thuận lợi cho nền kinh tế kỹ thuật số ASEAN, để đảm bảo khả năng tương tác giữa các ranh giới các nước.

Phát triển một hệ thống thanh toán điện tử thông thường đòi hỏi sự phối hợp chuyên sâu, tài chính, công nghệ và nhân lực. Ngoài ra, các nền kinh tế mới nổi có lĩnh vực ngân hàng và tài chính địa phương vẫn đang trong giai đoạn phát triển ban đầu, có thể gặp khó khăn trong việc tăng cường cơ sở hạ tầng thanh toán điện tử của mình để phù hợp với tiêu chuẩn của các nước phát triển trong khu vực.

Ngoài ra, các quốc gia cần ưu tiên và đầu tư vào cơ sở hạ tầng để cung cấp kết nối Internet với tốc độ nhanh hơn để hỗ trợ các giao dịch trực tuyến và thanh toán điện tử ngày càng tăng trong khu vực. Để đảm bảo luồng thông tin và dữ liệu trôi chảy cho các giao dịch xuyên biên giới, Tiến sĩ Faizal tin rằng cần phải phát triển, tăng cường và nâng cấp việc sử dụng băng thông rộng. Theo nghiên cứu được thực hiện bởi Viện nghiên cứu kinh tế châu Á vào năm 2017, có một sự khác biệt lớn về tốc độ kết nối internet giữa một số nước ASEAN. Ví dụ, tốc độ kết nối Internet trung bình trong khu vực dao động từ 20,3 megabit/giây (Mbps) ở Singapore (được xếp thứ 7 trên toàn cầu) đến 5,5 Mbps ở Philippines (được xếp hạng 100 trên toàn cầu).

Các nước, đặc biệt là các nền kinh tế châu Á mới nổi, cần phải đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng để nâng cấp và nâng cao tốc độ băng thông rộng. Ngoài ra, các quy định cụ thể được yêu cầu để chi phối việc sử dụng thanh toán điện tử và hài hòa hệ thống trên tất cả các quốc gia thành viên ASEAN để đảm bảo khả năng tương tác giữa các nước trong khu vực.

Tối ưu hóa việc phân phối hàng hóa

Việc phân phối sản phẩm từ kho của doanh nghiệp đến tay người tiêu dùng cũng phải được tối ưu hóa để đáp ứng các nhu cầu của thương mại điện tử. Do đó, việc thiết lập một kênh phân phối hiệu quả trên toàn ASEAN là trụ cột quan trọng tiếp theo. Trong khu vực, các ngành logistics địa phương phải có cơ sở hạ tầng, nhân lực và cách thức để vận chuyển hàng hóa qua các biên giới giữa các quốc gia để đạt được sự phân phối liền mạch và đạt được sự tin tưởng của người tiêu dùng điện tử.

Tuy nhiên, các nước có nền kinh tế mới nổi có thể đối mặt với những thách thức từ cơ sở hạ tầng trong chính quốc gia của mình, chẳng hạn như chất lượng đường xá kém, các vấn đề về cung cấp năng lượng và mạng lưới đường không hoàn chỉnh có thể cản trở tiến trình để đạt được mục tiêu này. ASEAN phải cùng nhau hỗ trợ các nước đang phát triển trong việc cải thiện cơ sở hạ tầng vật chất của họ để hỗ trợ nhu cầu của một ngành thương mại điện tử mạnh mẽ.

Ngoài việc điều chỉnh cơ sở hạ tầng vật lý giữa các vùng, các quốc gia thành viên ASEAN cần phải hợp lý hóa các quy tắc thương mại trong khu vực để tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển sản phẩm nhanh hơn giữa các biên giới. Hiện nay, có những sáng kiến như chế độ tự chứng nhận của ASEAN, cho phép các nhà xuất khẩu được ủy quyền xác nhận rằng hàng hóa của họ đáp ứng các yêu cầu của ASEAN về vấn đề ưu đãi; và Bộ phận một cửa ASEAN, một nền tảng kỹ thuật số giúp giải phóng lượng hàng hóa và việc giao hàng. Những sáng kiến này là một khởi đầu tốt, và các nước thành viên ASEAN cần phải tiếp tục làm việc cùng nhau để tạo thuận lợi cho các luồng thương mại trong khu vực.

Xây dựng các khuôn khổ chung cho an ninh mạng

Khi khu vực này tập trung vào các cơ hội mà thương mại điện tử chi phối, bản thân các quốc gia cũng cần chuẩn bị cho những thách thức có thể nảy sinh từ sự phát triển của ngành công nghiệp non trẻ này. Mối đe dọa lớn nhất đối với thương mại điện tử chính là tội phạm mạng. Điều này không chỉ gây nguy hiểm cho an ninh của các doanh nghiệp trực tuyến, mà còn có tác động đáng kể lên kinh tế. Gần đây, các mối đe dọa mạng phức tạp như những vụ tấn công vào HBO và Sony, và các chiến dịch ransomware (một loại phần mềm độc hại được thiết kế để chặn quyền truy cập vào hệ thống máy tính cho đến khi số tiền được thanh toán) như GoldenEye, đã gây ra những tổn thất kinh tế đáng kể.

Để giảm thiểu rủi ro của các mối đe dọa như vậy, ASEAN cần phát triển một không gian mạng an toàn. Tiến sĩ Faizal tin rằng cần phải xây dựng và củng cố khuôn khổ cho nền an ninh trực tuyến, ví dụ như chia sẻ thông tin quan trọng, thiết lập các giao thức để đối phó với các cuộc tấn công mạng, điều phối các cơ quan an ninh mạng cho tất cả các thành viên và tạo ra các giải pháp để giải quyết các tranh chấp khu vực. Điều này đòi hỏi những nỗ lực để của đội ngũ kỹ thuật trong toàn bộ khu vực. Singapore đã tổ chức các chương trình như Hội thảo Tiêu chuẩn mạng ​​ASEAN để nâng cao nhận thức về các chuẩn mực của mạng toàn cầu đang diễn ra và đã đầu tư 10 triệu đô la Singapore vào Chương trình Xây dựng Năng lực mạng ​​(ACCP - ASEAN Cyber Capacity Building Programme) để xây dựng năng lực và kiến ​​thức kỹ thuật trong khu vực. Điều này sẽ thúc đẩy sự hợp tác mạnh mẽ hơn trên quy mô khu vực khi ASEAN giải quyết các mối đe dọa của nền kinh tế kỹ thuật số.

Tập trung vào các doanh nghiệp vừa và nhỏ

Khi khu vực xây dựng cơ sở hạ tầng và tăng nguồn nhân lực để quản lý các cơ hội và các thách thức của thương mại điện tử, các doanh nghiệp địa phương, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ được khuyến khích để nắm bắt xu hướng kinh doanh kỹ thuật số. Hiện tại, thị trường được điều hành bởi các công ty, tập đoàn lớn hơn. Gần đây, theo một bài báo năm 2016 của TechInAsia, các đại gia thương mại điện tử như Alibaba và Amazon, cả hai đều thống trị thị trường tại quốc gia của mình với 80% và 60% thị phần tương ứng, đã thiết lập mạng lưới hoạt động ở Đông Nam Á. Sự tham gia của những thương hiệu lớn này đã góp phần vào sự phát triển của ngành thương mại điện tử khu vực. Tuy nhiên, điều này cũng làm gia tăng sự cạnh tranh cho các công ty địa phương, đặc biệt là là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Do đó, các chính sách phải được thực hiện để hỗ trợ họ trong việc đạt được tiềm năng của doanh nghiệo trong thương mại điện tử.

Tiến sĩ Faizal tin rằng cần phải cung cấp các ưu đãi cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ để họ có thể tận dụng thương mại điện tử. Các nước thành viên phải thúc đẩy việc sử dụng các công cụ kỹ thuật số và bồi dưỡng nguồn nhân lực cho các doanh nghiệp địa phương.

Ví dụ, Singapore gần đây đã công bố Nền tảng Thương mại Quốc gia (NTP - National Trade Platform), một nền tảng thông tin thương mại một cửa cho việc thông quan và hậu cần thương mại, cũng như tài chính thương mại. Nền tảng này cung cấp cơ hội cho việc phát triển các ứng dụng mới và sáng tạo để hỗ trợ các nhu cầu kinh doanh. Nhiều sáng kiến ​​như vậy cần phải được thực hiện trên quy mô khu vực để kết nối các nền tảng thương mại quốc gia, để hỗ trợ các doanh nghiệp và tạo thuận lợi cho thương mại trong khu vực.

Kết luận

Có những cơ hội to lớn cho tăng trưởng thương mại điện tử trong ASEAN. Do đó, tầm nhìn của Singapore là kịp thời, khi khu vực hướng đến việc trở thành biên giới tiếp theo của nền kinh tế kỹ thuật số trong tương lai. Tuy nhiên, để giải quyết những thách thức trong việc đạt được kinh tế kỹ thuật số của mình, các quốc gia thành viên cần phải được liên kết, đồng thời nỗ lực củng cố các nguồn lực trong nước để xây dựng các biện pháp hỗ trợ phát triển thương mại điện tử. Trên quy mô khu vực, ASEAN cũng cần được thống nhất trong việc thực hiện có hiệu quả các quy tắc và khuôn khổ thương mại trong khu vực để thúc đẩy luồng thương mại điện tử và kết nối kỹ thuật số.