Trong những năm vừa qua, trước sự sụt giảm liên tục về doanh thu của dịch vụ bưu chính truyền thống, ngành bưu chính trên thế giới đã và đang thực hiện đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ và tích cực theo đuổi cơ hội tham gia thương mại điện tử vì mục đích lợi nhuận. Doanh thu các dịch vụ bưu chính đang có sự dịch chuyển về cơ cấu. Theo báo cáo Phát triển dịch vụ bưu chính 2013 của UPU, doanh thu dịch vụ thư thế giới năm 2003 đạt 51,1% tổng doanh thu bưu chính, năm 2013 giảm còn 43,4%; doanh thu dịch vụ bưu kiện và logistic đạt 11,1% tổng doanh thu, năm 2013 tăng lên 18,6%; tỷ trọng doanh thu dịch vụ tài chính bưu chính năm 2003 đạt 15,9%, đến năm 2013 đạt 14,5%; tỷ trọng doanh thu các dịch vụ khác tăng từ 21,9% năm 2003 lên 23,5% vào năm 2013.
Theo nghiên cứu hàng năm của công ty tư vấn quản lý toàn cầu Accenture, một trong những xu hướng hứa hẹn nhất trong báo cáo năm nay là việc nhận thức sự tăng trưởng dịch vụ bưu kiện sẽ là nền tảng vững chắc cho lợi nhuận trong tương lai. Sự phát triển của dịch vụ bưu kiện được định hướng bởi thương mại điện tử (TMĐT) là một yếu tố quan trọng đối với các doanh nghiệp bưu chính chuyển phát trong việc đạt được sự tăng trưởng lợi nhuận.
Doanh thu dịch vụ bưu kiện tăng trưởng khoảng 4,8% giữa năm 2011 và 2012 (tăng nhanh hơn mức tăng sản lượng) và tiếp tục thu được lợi ích từ sự tăng trưởng nhanh chóng của lĩnh vực TMĐT. Nghiên cứu của Accenture đã chỉ ra 8 xu hướng phát triển của TMĐT sẽ định hình lại thị trường dịch vụ bưu kiện trong 5 năm tới như sau:
1.Phát hàng trong ngày
Hoạt động vận chuyển hàng hóa cho khách hàng trực tuyến ngày nay đang có xu hướng rút ngắn về phạm vi, khoảng cách và tốc độ của việc giao hàng. Cả người mua và các nhà bán lẻ đều có nhu cầu giao hàng nhanh, thời gian chờ đợi ngắn để tăng khả năng thành công của giao dịch. Phạm vi cung ứng hàng hóa cũng như khoảng cách giữa điểm giao hàng (kho) với điểm nhận hàng (người mua) đang được rút ngắn. Điều này tạo điều kiện và thúc đẩy sự phát triển hình thức phát hàng trong ngày. Các doanh nghiệp bưu chính đang tiếp tục ứng dụng mô hình phát trong ngày vào lĩnh vực bán lẻ và bán lẻ trực tuyến. Một đơn hàng đặt mua online của một nhà bán lẻ bất kỳ trước một thời điểm nhất định, doanh nghiệp bưu chính cam kết sẽ giao hàng từ kho đến địa chỉ khách hàng trong cùng ngày.
Bưu chính Australia, trong quá trình tái cơ cấu sản phẩm dịch vụ dịch vụ gần đây đã thiết lập dịch vụ Courier Post - dịch vụ phát trong ngày là một trong bộ 3 dịch vụ được giới thiệu (Express Post - phát ngày hôm sau và Parcel Post -2 ngày trở lên).
Dịch vụ phát trong ngày là một đặc tính quan trọng đối với nhà bán lẻ và bán lẻ trực tuyến. Amazon, Google và eBay đang đầu tư dịch vụ phát trong ngày khi họ phát triển hoạt động bán lẻ trực tuyến để đem lại lợi ích cho khách hàng tương đương với hình thức bán lẻ truyền thống. Khi TMĐT tiếp tục tăng trưởng, sẽ kéo theo sự tăng về nhu cầu dịch vụ phát trong ngày. Các doanh nghiệp bán lẻ trực tuyến đang đầu tư cho dịch vụ phát trong ngày với chi phí thấp nhất có thể. Và đây là cơ hội của ngành bưu chính bởi lợi thế về mật độ các điểm phục vụ của mạng lưới có khả năng đáp ứng dịch vụ phát trong ngày tốt nhất với chi phí thấp nhất.
2.Điểm giao hàng luân phiên
Mô hình bán lẻ đang trở thành xu hướng hiện nay là chuỗi cửa hàng tiện lợi, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng một cách dễ dàng và tiện lợi hơn. Chuỗi cửa hàng tiện lợi cung cấp đầy đủ các mặt hàng cần thiết nhưng người tiêu dùng không phải đi xa, đến nhiều cửa hàng như đi mua sắm tại siêu thị lớn hoặc các khu chợ. Các cửa hàng tiện lợi tập trung vào việc nắm bắt chính xác hành vi mua sắm và các yếu tố có liên tại khu vực bán hàng. Nhờ vậy tất cả các sản phẩm bán ra là vì mọi người cần đến tại một thời điểm cụ thể và phù hợp cho một đối tượng khách hàng cụ thể. Vì vậy đòi hỏi các hệ thống kho vận hoạt động hết công suất để giao hàng cho một cửa hàng vài lần trong một ngày.
Các điểm giao dịch bưu chính là một trong những điểm giao hàng luân phiên và mạng lưới bưu chính cho thấy lợi thế về việc đáp ứng yêu cầu luân chuyển hàng hóa giữa các cửa hàng kịp thời phục vụ cho nhu cầu tại từng khu vực. Ở Nhật Bản, Yamato đã thiết kế ra chuỗi cửa hàng tiện lợi (convenience stores), bao gồm các cửa hàng 7-Eleven kết hợp với các điểm giao dịch bưu chính, phục vụ như các điểm giao hàng luân phiên. Những cửa hàng này được bố trí gần với điểm thu gom bưu kiện hoặc là một gian hàng bên trong điểm giao dịch bưu chính, có thời gian mở cửa lâu hơn các cửa hàng bán lẻ truyền thống.
3.Sử dụng ưu thế đám đông
Một trong xu hướng công nghệ phát triển nhanh nhất mà chúng ta thấy ở tất các ngành là sử dụng ưu thế đám đông (crowdsourcing) -khả năng của các nhóm người, công dân mạng và cộng đồng số cùng nhau giải quyết một vấn đề kinh doanh hoặc tương tác đưa ra một giải pháp. Công nghệ ngày nay cho phép các doanh nghiệp bưu chính khai thác được nguồn lực rộng lớn trên toàn thế giới. Ví dụ, Uber rush là một dịch vụ mới cho phép Uber (một ứng dụng chia sẻ lái xe) xâm nhập thế giới vận chuyển đô thị.
Trong giai đoạn thí điểm hiện nay, dịch vụ này cho phép các cá nhân gọi một người bất kỳ (ô tô, xe đạp, mô tô) để vận chuyển gói hàng trong phạm vi nội thành với 15USD. Gần đây, eBay đã yêu cầu Shutt, công ty sử dụng công nghệ tương tự để gửi gói hàng cho bất kỳ người vận chuyển nào gần nhất để đến điểm thu gom nhằm cho phép phát trong ngày với mức giá định trước. Sức mạnh của đám đông là cho phép các mô hình chuyển phát mới với một mức chi phí thấp hơn trước đây rất nhiều. Khi các doanh nghiệp học được cách để vận dụng mô hình mới này, họ sẽ có khả năng phục vụ các tính năng và với các mức giá trước đây khó mà đạt được.
4.Giao hàng tại cửa hàng
Công nghệ số đang có tác động to lớn tới các doanh nghiệp bưu chính, đem đến những cơ hội khác cho doanh nghiệp bưu chính tham gia vào TMĐT.
Công nghệ số đang tạo ra một mô hình TMĐT lai ghép, đem đến sự dễ dàng và thuận tiện cho người tiêu dùng trong việc đặt mua hàng hóa online và sau đó nhận hàng tại cửa hàng truyền thống. Hình thức này được cả những nhà bán lẻ cũng như các doanh nghiệp ủng hộ mạnh mẽ. Lý do để nhà bán lẻ đầu tư vào hệ thống cho phép thực hiện hình thức này là nó giúp giảm thời gian cần thiết giao hàng cho khách hàng và tối ưu hóa chi phí vận chuyển. Mô hình này cho phép người mua có sự trải nghiệm với hàng hóa, giúp tăng tỷ lệ thành công cho các giao dịch trực tuyến.
Mô hình đặt mua online nhận hàng tại cửa hàng đem đến cho ngành bưu chính cơ hội to lớn nếu khai thác mạng lưới các điểm phục vụ là nơi cho người mua đăng ký nhận hàng. Ngoài ra, doanh nghiệp bưu chính còn tham gia vào chuỗi cung ứng - vận chuyển hàng hóa luân chuyển giữa các cửa hàng để đảm bảo sẵn sàng đáp ứng nhu cầu khách hàng.
5.Kết hợp cửa hàng trưng bày sản phẩm
Điện thoại thông minh cũng đang thay đổi trải nghiệm mua bán lẻ. Công cụ này cho phép người tiêu dùng kiểm tra sản phẩm ngay tại cửa hàng, nhưng sau đó mua hàng trực tuyến bằng điện thoại của họ - tại thời điểm vẫn còn ở cửa hàng trưng bày sản phẩm. Kết quả nghiên cứu của Accenture gần đây cho thấy hơn 45% người mua hàng kết hợp trang web, cửa hàng truyền thống và điện thoại để mua hàng trực tuyến. Xu hướng này đang dẫn dắt nhà bán lẻ chuyển đổi địa điểm bán lẻ của mình sang cửa hàng trưng bày sản phẩm quy mô nhỏ hơn với kho hàng phía sau lớn hơn. Khi người bán lẻ chuyển đổi cửa hàng truyền thống của họ, là cơ hội cho các công ty chuyển phát đảm nhiệm các công việc đầu cuối.
Họ có thể tạo ra giải pháp đặt hàng và thanh toán đơn giản để thúc đẩy sản lượng từ những mô hình bán lẻ mới này. Đối với các nhà bán lẻ và bán lẻ trực tuyến, việc cung cấp cho người tiêu dùng các thông tin chính thống (tình trạng hàng trong kho, thời gian chờ đợi, chi phí giao hàng) trên các thiết bị di động của họ rất quan trọng, cho phép trải nghiệm mô hình bán hàng đa kênh lý tưởng với hình thức giao hàng đến địa điểm do khách hàng lựa chọn (tại cửa hàng hay tại nhà).
6.Thương mại di động (Mobile commerce)
Mặc dù TMĐT là hệ thống tăng trưởng chính nhưng thương mại di động đang tăng trưởng với tỷ lệ thậm chí nhanh hơn. Hình thức mua sắm này chỉ cần click, không cần ấn phím, nó đòi hỏi cần có một giao diện khác cho phép vận chuyển hàng. Lợi thế của M-comerce là khả năng định vị địa điểm và định danh người dùng, tức là doanh nghiệp có thể thu thập thông tin người dùng một cách chuẩn xác nhất và người dùng có thể thu thập thông tin sản phẩm, dịch vụ ngay tại địa điểm đang có mặt.
Các doanh nghiệp bưu chính thông minh đang thực hiện các giải pháp tích hợp liên tục và cho phép sự trải nghiệm giao hàng với “chỉ một click”. Đối với doanh nghiệp bưu chính có cả các dịch vụ tài chính và dịch vụ di động, đây là một cơ hội quan trọng và cực kỳ thuận lợi vì họ xây dựng trên các giải pháp thanh toán của mình. Ví dụ Bưu chính Italia, có thể hoàn thành việc đặt hàng bằng một nhấp chuột và các lựa chọn thanh toán thông qua chức năng Postmobile.
7.Mô hình thuê bao (đăng ký và trả phí)
Mô hình thuê bao là một trong các mô hình kinh doanh TMĐT. Mô hình này đang thay đổi cách các nhãn hiệu tương tác với người tiêu dùng - cho phép một sự kết nối trực tiếp không cần đòi hỏi một phương tiện/trung gian bán lẻ. Các nhà bán lẻ làm việc với các công ty vận chuyển để thực hiện chào hàng trực tiếp đến khách hàng, họ đang thay đổi những hàng hóa được vận chuyển. Các sản phẩm hàng hóa thông thường, chẳng hạn tã giấy, mà vận chuyển một lần là quá tốn kém, hiện nay đang chuyển sang các hệ thống này. Mô hình thuê bao mới này cũng có nhiều lợi ích vì chúng tăng số lượng hàng gửi (mức độ tập trung cao), tạo ra dòng doanh thu mới từ người nhận và xuất ra thông tin giao dịch người tiêu dùng mới vô giá.
8.Mạng lưới giao hàng của nhà bán lẻ trực tuyến
Ngày càng nhiều nhà bán lẻ trực tuyến tự đầu tư xây dựng mạng lưới chuyển phát riêng phục vụ cho khách hàng của mình. Amazon đang mở rộng năng lực chuyển phát toàn cầu. Một ví dụ khác là Otto, sở hữu một số các website nổi tiếng tại châu Âu, và cũng có công ty chuyển phát riêng gọi là Hermes. Xu hướng này tác động đến các công ty chuyển phát trên 2 khía cạnh:
Thứ nhất, các công ty chuyển phát truyền thống bị mất sản lượng và doanh thu. Thứ hai, những nhà bán lẻ trực tuyến này vẫn còn sử dụng các công ty chuyển phát truyền thống đối với các khu vực có chi phí vận chuyển cao, ít có khả năng lợi nhuận như vùng nông thôn hoặc vùng xa.
Những xu hướng trên đem đến cả thách thức và cơ hội đối với các doanh nghiệp bưu chính. Nếu có chiến lược đúng, công cụ và tài năng, các doanh nghiệp bưu chính có thể tận dụng cơ hội để tăng trưởng và cải thiện hoạt động kinh doanh dịch vụ bưu kiện.
Quỳnh Chi
Tài liệu tham khảo
1.Postal Technology International - Annual showcase 2015
2.Báo cáo phát triển dịch vụ Bưu chính 2013 của UPU, upu.int
(TCTTTT Kỳ 1/8/2015)
