Theo khảo sát năm 2011 của hãng McAfee, người Mỹ đánh giá giá trị trung bình tài sản số của mình là hơn 54.000 USD nhưng rất ít người dành thời gian lập kế hoạch cho các tài sản số này. Khi đó, bạn đã tạo ra rào cản cho người thân tiếp cận các giá trị tinh thần, vật chất mà bạn để lại trên đời. Tài khoản email cá nhân (ví dụ: Yahoo, Gmail …) của bạn có thể bị xóa bỏ trước khi gia đình bạn có cơ hội xem lại. Ngược lại, có thể gia đình bạn truy cập được tài khoản riêng tư này khi mà thực ra bạn không muốn họ xem nội dung. Nếu bạn là blogger trong nhiều năm thì có thể gia đình bạn muốn duy trì các bài viết của bạn online để tưởng nhớ. Nếu không thể truy cập vào tài khoản quản lý blog, nó có thể bị xóa trước khi gia đình bạn can thiệp hoặc nhiều kẻ sẽ phát tán nội dung rác trong mục “bình luận” của blog không người kiểm soát.
Kế hoạch tài sản số (digital estate plan) hay Di chúc tài sản số – bản liệt kê chi tiết tài sản online sẽ giúp bạn ngăn ngừa được các vấn đề nêu trên. Lưu ý rằng, trong bối cảnh pháp luật rất phức tạp và không theo kịp vấn đề tài sản online, bản kế hoạch tài sản số không bảo đảm chắc chắn mọi mong muốn của bạn sẽ được toại nguyện. Tuy nhiên, nó sẽ giúp những người thực thi việc quản lý và phân chia tài sản số cho bạn.
Ngoài những tài sản số có ý nghĩa tinh thần (thư từ, ảnh …), nếu bạn có tài khoản ngân hàng chỉ thanh toán online, paypal hay tiền ảo bitcoins trong máy tính thì người thực hiện phân chia tài sản có thể không bao giờ biết về tài khoản này nếu chúng không được liệt kê trong bản kế hoạch tài sản online. Tuy nhiên, phân chia tài sản số khá phức tạp: các tài khoản này thường phải tuân thủ các điều khoản dịch vụ mà bạn đã đồng ý khi thiết lập. Nhà cung cấp dịch vụ xây dựng nội dung thỏa thuận chủ yếu đáp ứng yêu cầu quản lý của luật pháp về việc quyền truy cập thông tin thuộc về người dùng đã đăng ký hợp pháp. Hầu hết các bang ở Mỹ chưa có luật cụ thể cho phép người thừa kế tài sản số. Có tổ chức phi lợi nhuận đã đề xuất Luật ủy thác truy cập tài sản số nhưng còn xa với thực tế công nghệ hiện nay và chẳng có gì chắc chắn là một bang nào đó sẽ sớm phê duyệt luật này. Với tình hình hiện tại, lập ra bản kế hoạch tài sản số chưa bảo đảm chắc chắn mọi mong muốn của bạn sẽ được thực hiện sau khi bạn chết.
Tuy chưa có lời giải về luật pháp nhưng đã xuất hiện một số dịch vụ như Giải pháp Lưu trữ Gia đình (Family Archival Solutions), PasswordBox, SecureSafe … nhằm đưa ra giải pháp online cho bài toán hóc búa về thừa kế tài sản số. Phạm vi dịch vụ tương đối đa dạng: từ bản kế hoạch tài sản số đầy đủ cho đến giải pháp đơn giản chỉ quản lý các mật khẩu.
Nhưng các dịch vụ này phải đối mặt một số thách thức. Liệu công ty cung cấp dịch vụ còn tồn tại sau khi bạn chết? Liệu phương pháp mật mã có bị tin tặc bẻ khóa? Cuối cùng, bạn sẽ phải quyết định xem liệu các giải pháp online với các file được mã khóa trên máy tính nhà bạn có tốt hơn so với việc chỉ cần viết ra giấy?
Sau đây là gợi ý 4 nội dung để bạn lập bản Kế hoạch tài sản số:
1. Lập kho lưu trữ
Trước tiên, tương tự như các tài sản khác, bạn hãy lập danh sách các tài khoản online để người thực thi sau này biết. Lưu ý rằng, nếu cho phép bất kỳ ai truy cập tài khoản là bạn vi phạm thỏa thuận dịch vụ nhưng người được phép thực thi phân chia tài sản số sẽ ít có khả năng vấp phải vấn đề này.
Luật sư Alexandra Gerson của công ty Helsell Fetterman ở Seattle cho rằng: “Các tài khoản số của bạn là một phần tài sản của bạn. Người thực thi phân chia tài sản số cho bạn có trách nhiệm biết vị trí kho lưu trữ số của bạn, xác định các chủ nợ để trả nợ và phân chia các tài sản số cho những người thụ hưởng”.
Mỗi tài khoản lưu kho lưu trữ của bạn cần bao gồm tên đăng nhập (ID) và mật khẩu. Cần cẩn thận cập nhật và lưu trữ ở nơi an toàn và riêng tư. Bạn có thể lưu trữ thông tin nhờ dịch vụ online, trong hộp khóa an toàn, đĩa CD, thẻ nhớ ... và gửi cho người tin cậy. Tuy nhiên, nhớ đừng đưa thông tin truy cập tài khoản vào di chúc của bạn vì qua thủ tục chứng thực, bản di chúc phải được công khai với mọi người.
2. Bạn muốn điều gì sẽ được thực hiện?
Jean Gordon Carter, luật sư của Hunton & Williams LLP đưa ra ví dụ cụ thể: “Nếu tôi chết, hãy giữ tài khoản Facebook để tưởng nhớ, xóa tài khoản Twitter và LinkeIn và sau đây là các bước lấy tiền từ tài khoản PayPal của tôi …”. Trong thực tế, có thể ước nguyện của bạn trái với điều khoản thỏa thuận với nhà cung cấp dịch vụ gắn với từng tài khoản. Những điều khoản này có thể thay đổi bất kỳ lúc nào. Vì vậy, cách tốt nhất là bạn hãy viết bản kế hoạch tài sản số thật chi tiết và hy vọng những điều tốt đẹp nhất sẽ đến với mình.
Trong một số trường hợp, xóa tài khoản là lựa chọn mặc định. Ví dụ: điều khoản thỏa thuận dịch vụ của tài khoản Yahoo email là: “Bạn đồng ý rằng, tài khoản Yahoo của mình là không thể chuyển đổi và mọi quyền đối với tên đăng nhập Yahoo của bạn sẽ chấm dứt sau khi bạn qua đời. Sau khi nhận được bản sao giấy chứng tử, tài khoản của bạn có thể chấm dứt và toàn bộ nội dung trong tài khoản sẽ bị xóa vĩnh viễn”
Nếu đó chính xác là những gì bạn muốn thì đừng cung cấp mật khẩu truy cập tài khoản đó trong bản kế hoạch tài sản số, kèm theo ghi chú rằng, bạn muốn xóa tài khoản đó vĩnh viễn và không ai được đọc nội dung trong tài khoản đó.
3. Xem xét các công cụ quản lý tài sản số của các nhà cung cấp
Các nhà cung cấp dịch vụ email cũng như dịch vụ số khác bắt đầu thay đổi chính sách của họ để phù hợp với tính chất phức tạp khi xử lý các tài sản số sau khi chủ tài khoản chết. Ví dụ, một số nhà cung cấp dịch vụ email có thể cung cấp bản sao các email của người đã khuất cho người thực thi phân chia tài sản (thường là họ sẽ không cung cấp tên đăng nhập và mật khẩu).
Facebook sẽ xóa tài khoản hoặc cho phép tưởng nhớ dòng thời gian (timeline) của người dùng sau khi nhận được bằng chứng người dùng đã chết hoặc bằng chứng về mối quan hệ giữa người đã khuất với người đưa ra yêu cầu tưởng nhớ.
Tháng 4/2013, Google đã thông báo về chương trình quản lý các tài khoản không hoạt động (Inactive Account Manager). Người của Google sẽ liên hệ với người đại diện cho bạn nếu tài khoản của bạn không hoạt động trong khoảng thời gian nhất định.
4. Chỉ định người thực thi phân chia tài sản số
Hãy chọn một hoặc hai người bạn tin cậy hay người trong gia đình để xử lý các tài sản số của bạn sau khi bạn chết. Một trong hai người được chọn là chính và người còn lại có quyền hạn chế khi xử lý tài sản số của bạn. Nên cụ thể tới mức chỉ định rõ người nào có quyền truy cập tài khoản nào. Di chúc của bạn có thể viết rõ bạn giao cho người thực thi thẩm quyền “thay đổi, duy trì, xóa … đối với tài sản số của tôi”
Nêu tên người thực thi chưa phải là giải pháp chắc chắc vì có thể trái với điều khoản dịch vụ thỏa thuận với nhà cung cấp nhưng dù sao thì chủ động làm điều này vẫn hơn. Điều đó sẽ tạo thuận lợi cho quá trình xử lý tài sản số của bạn sau khi bạn qua đời.
(Theo Marketwatch.com)
.jpg "Chìa khóa giải quyết thách thức trong bảo vệ trẻ em trên không gian mạng")
