AI giá rẻ: Liệu Ấn Độ có thể tái hiện kỳ tích của DeepSeek?

DeepSeek của Trung Quốc đã gây chấn động giới công nghệ khi ra mắt mô hình AI mã nguồn mở vào tháng 1/2025, trực tiếp cạnh tranh với các gã khổng lồ như ChatGPT của OpenAI - nhưng với chi phí chỉ bằng một phần nhỏ.

Được phát triển với ngân sách dưới 6 triệu USD và sử dụng các con chip kém mạnh mẽ hơn, DeepSeek-R1 đã khơi mào một cuộc tranh luận toàn cầu về đổi mới AI giá rẻ. Điều này đặt ra một câu hỏi quan trọng: Liệu Ấn Độ - quốc gia có hệ sinh thái công nghệ phát triển mạnh, nguồn nhân lực dồi dào - có thể xây dựng một phiên bản DeepSeek của riêng mình?

Cơ hội dành cho Ấn Độ

DeepSeek, có trụ sở tại Hàng Châu, đã đi ngược lại cách tiếp cận truyền thống trong phát triển AI. Trong khi các công ty phương Tây đầu tư hàng tỷ USD vào phần cứng tiên tiến như GPU Nvidia H100, DeepSeek lại tận dụng các chip H800 - kém hiện đại hơn nhưng được tối ưu hóa thông minh.

Mô hình “mixture of experts” (hỗn hợp chuyên gia) của DeepSeek chỉ kích hoạt một phần mạng lưới cho mỗi tác vụ, giúp giảm đáng kể nhu cầu tính toán. Cùng với đó, khả năng dự đoán nhiều từ cùng lúc giúp DeepSeek trở thành một hệ thống AI tinh gọn nhưng mạnh mẽ. Nhờ cách tiếp cận này, chi phí vận hành của DeepSeek chỉ bằng 1/10 so với GPT-4 của OpenAI. Và không có gì ngạc nhiên khi ứng dụng của DeepSeek nhanh chóng vươn lên dẫn đầu bảng xếp hạng tại Mỹ.

Đối với Ấn Độ, đây là một minh chứng rõ ràng để cạnh tranh trong lĩnh vực AI, không nhất thiết phải có ngân sách khổng lồ hay công nghệ tiên tiến nhất - điều quan trọng là tư duy sáng tạo.

Ấn Độ có đầy đủ nguồn lực để hiện thực hóa tham vọng này. Mỗi năm, hơn 1,5 triệu kỹ sư tốt nghiệp, trong đó nhiều người theo đuổi AI và học máy. Các thành phố như Bengaluru và Hyderabad là trung tâm của hệ sinh thái startup và nghiên cứu, với sự góp mặt của các viện công nghệ danh tiếng cùng các tập đoàn lớn như Infosys.

Với một ngành CNTT trị giá 200 tỷ USD, Ấn Độ đã xây dựng lợi thế nhờ tối ưu hóa phần mềm - hoàn toàn phù hợp để áp dụng các chiến thuật tiết kiệm tài nguyên mà DeepSeek đang theo đuổi. Hơn nữa, kho dữ liệu đa ngôn ngữ phong phú, với 22 ngôn ngữ chính thức, là một mỏ vàng để đào tạo các mô hình AI phản ánh sự đa dạng của đất nước.

Chính phủ Ấn Độ không đứng ngoài cuộc đua AI này. Được công bố vào năm 2024, IndiaAI Mission (Sứ mệnh IndiaAI) cam kết đầu tư hơn 1,2 tỷ USD để thúc đẩy sự phát triển của AI trong nước, đặt mục tiêu cung cấp hơn 18.000 GPU (bộ xử lý đồ họa) cho các startup và nhà nghiên cứu.

Ngày 30/1/2025, Bộ trưởng Công nghệ Thông tin Ấn Độ Ashwini Vaishnaw tuyên bố Ấn Độ sẽ phát triển 6 mô hình nền tảng nội địa vào cuối năm, trong đó một số có thể được lưu trữ trên các máy chủ tương tự như DeepSeek. Quan trọng hơn, chính phủ sẽ trợ giá chi phí truy cập GPU, giảm xuống chỉ còn 100 rupee/giờ - chỉ bằng một nửa mức giá toàn cầu, tạo ra một sân chơi bình đẳng cho các nhà phát triển.

Tuy nhiên, mục tiêu của Ấn Độ không chỉ là phát triển thành công mô hình giống DeepSeek mà còn là xây dựng một hệ thống AI mang bản sắc địa phương. Đây sẽ là một AI có thể giao tiếp bằng tiếng Tamil với nông dân, tiếng Hindi với chủ cửa hàng, hay thậm chí hiểu được sự đa dạng ngôn ngữ của đất nước.

Nếu DeepSeek có thể vươn lên nhờ tối ưu hóa tài nguyên, thì Ấn Độ - với nguồn lực sẵn có và sự sáng tạo cũng hoàn toàn có thể tạo ra bước đột phá.

Thách thức - không chỉ là vấn đề phần cứng

Dù tham vọng lớn, Ấn Độ sẽ phải đối mặt với nhiều trở ngại.

DeepSeek đã né tránh lệnh cấm chip của Mỹ bằng cách dự trữ trước hàng loạt GPU Nvidia A100. Trong khi đó, Ấn Độ vẫn phụ thuộc vào nhập khẩu và chịu những hạn chế tương tự. Việc sản xuất GPU trong nước còn chậm, và dù 18.000 GPU từ chương trình IndiaAI nghe có vẻ ấn tượng, con số này vẫn nhỏ so với 50.000 GPU H100 mà DeepSeek được cho là đã sử dụng.

Bên cạnh đó, giữ chân nhân tài cũng là một thách thức lớn. Nhiều chuyên gia AI hàng đầu của Ấn Độ bị Thung lũng Silicon thu hút nhờ mức lương cao hơn và môi trường nghiên cứu tiên tiến hơn.

Về mặt tài chính, dù DeepSeek tuyên bố chi phí phát triển chỉ khoảng 6 triệu USD, nhưng thực tế họ đã có nhiều năm nhận được sự hậu thuẫn từ các quỹ đầu tư lớn. Trong khi đó, các startup Ấn Độ thường phải xoay sở với nguồn vốn hạn chế hơn nhiều.

Vượt qua những rào cản này sẽ là thử thách thực sự đối với Ấn Độ. Tuy nhiên, nếu có thể tận dụng tối đa nguồn lực sẵn có và sáng tạo trong cách tiếp cận, Ấn Độ hoàn toàn có thể tạo ra một hệ sinh thái AI mạnh mẽ, mang dấu ấn riêng.

Một DeepSeek phiên bản Ấn Độ sẽ như thế nào?

Hãy tưởng tượng một mô hình AI của Ấn Độ được ra đời từ sự kết hợp: tiết kiệm nhưng hiệu quả, mã nguồn mở như DeepSeek, và được tùy chỉnh để đáp ứng nhu cầu trong nước. Đây sẽ là một hệ thống AI có thể hỗ trợ bác sĩ vùng nông thôn đọc phim X-quang, hướng dẫn nông dân dự báo thời tiết mùa mưa, tất cả trên phần cứng khiêm tốn.

Các startup như Shorthills AI đã thử nghiệm tối ưu hóa mô hình, và nếu được mở rộng với sự hỗ trợ từ chính phủ, một AI nội địa hoàn toàn có thể trở thành một đối thủ đáng gờm. Có thể nó chưa thể vượt qua GPT-4 ngay lập tức, nhưng nếu đạt được hiệu quả chi phí ngang với DeepSeek, điều đó hoàn toàn khả thi.

Bằng cách kết hợp thói quen tiêu dùng tiết kiệm của Ấn Độ với các giải pháp sáng tạo mang lại tác động thực tế, tiềm năng phát triển của một DeepSeek phiên bản Ấn Độ là hoàn toàn khả thi.

Sự trỗi dậy của DeepSeek không chỉ là một bước tiến công nghệ, mà còn là một lời cảnh tỉnh. Ấn Độ không cần phải bắt chước Trung Quốc hay Mỹ - thay vào đó, họ có thể tự định hình con đường riêng.

Đối với Ấn Độ, DeepSeek mang đến những bài học giá trị. Neeraj Nayan Abhayankar, Phó Chủ tịch mảng Dữ liệu và AI tại R Systems cho rằng bằng cách tập trung vào tính kinh tế, khả năng mở rộng và hợp tác, Ấn Độ có thể đẩy nhanh hành trình phát triển AI của mình, đầu tư vào nghiên cứu, củng cố quan hệ đối tác giữa ngành công nghiệp và học thuật, đồng thời phát triển năng lực AI nội địa. Cách tiếp cận này sẽ giúp giảm sự phụ thuộc vào công nghệ bên ngoài, đồng thời định vị Ấn Độ là một quốc gia dẫn đầu trong phát triển AI có trách nhiệm. Việc ưu tiên đạo đức và quản trị AI sẽ đảm bảo các sáng kiến AI bền vững, phù hợp với xu hướng toàn cầu.

IndiaAI Mission cũng đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ, nhưng thành công sẽ phụ thuộc vào cách thực thi: Giải quyết bài toán phần cứng; Giữ chân nhân tài; Thúc đẩy tinh thần đổi mới.

Nếu Ấn Độ làm được điều này, họ không chỉ tạo ra một đối thủ xứng tầm với DeepSeek, mà còn xây dựng một di sản AI độc đáo của riêng mình.

Ông Ganesh Natarajan, Chủ tịch 5F World & Honeywell Automation India, cho rằng sự ra mắt của DeepSeek đã chứng minh rằng những khoản đầu tư khổng lồ không phải là con đường duy nhất để tạo ra các mô hình AI linh hoạt và có tầm ảnh hưởng toàn cầu.

Ông nhấn mạnh: "Thông điệp dành cho các nhà đổi mới sản phẩm và nhà phát triển ứng dụng tại Ấn Độ rất rõ ràng - họ cần bắt đầu tư duy sâu về việc ứng dụng AI vào thực tiễn. Việc phát triển dựa trên mô hình nhẹ, tận dụng các giải pháp mã nguồn mở, sẽ không chỉ giúp Ấn Độ tham gia vào cuộc đua AI mà còn có cơ hội dẫn đầu trong lĩnh vực này"./.