“Độc thoại khải huyền” - Bản trường ca triết học của Hamvas Béla

Hamvas Béla (1897 - 1968) được đánh giá như một trong những triết gia vĩ đại nhất của thế kỷ 20 ở châu Âu. Tư tưởng của ông hướng về giá trị tổng hợp, phổ quát của minh triết cổ nhân loại, nằm trong các cuốn sách cổ. Hamvas Béla với các tiểu luận triết học đặc thù, thông qua ngôn ngữ Hungary đã tái tạo, giới thiệu những giá trị tinh thần vĩnh cửu của nhân loại. Tư tưởng, đề tài, văn phong trong các tác phẩm của Hamvas Béla đặc biệt hấp dẫn người đọc, thông qua bất kỳ ngôn ngữ nào trên thế giới.

Năm 1948, Hamvas Béla từng đã bị liệt vào danh sách nguy hiểm, dẫn đến việc ông bị cấm hoàn toàn các hoạt động tinh thần như viết lách và xuất bản. Ông không được tiếp tục làm thủ thư tại thư viện thành phố và buộc phải rút lui khỏi cuộc sống tri thức công khai. Trước khi bị đưa đi cải tạo lao động, Hamvas đã học nghề làm vườn để có thể lánh nạn và sinh sống qua ngày. Chính trong giai đoạn làm vườn, từ năm 1948 đến 1951, phần lớn các tác phẩm quan trọng của ông được hoàn thành, trong đó có tập tiểu luận “Độc thoại khải huyền”.

“Độc thoại khải huyền” là một tác phẩm dày đặc của các tầng tri thức triết học, tôn giáo và lịch sử được viết bằng ngôn ngữ Hungary. Tuy nhiên, giọng văn của Hamvas Béla lại là một thứ ngôn ngữ dễ hiểu, đầy xúc cảm, trực tiếp và đúng đắn. Người đọc có thể cảm nhận ngay lập tức những điều ông muốn truyền tải, nhưng mức độ hiểu biết và cảm nhận sẽ tùy thuộc vào tri thức và trải nghiệm của từng cá nhân.

Tác phẩm gồm ba phần: “Sự im lặng”, “Biên bản bí mật” và “Độc giác”. Mỗi phần là một hành trình tư tưởng riêng biệt nhưng tất cả đều được kết nối bằng sợi chỉ đỏ vô hình: đời sống tinh thần của Hamvas Béla. Đây là một sự chuyển hóa từ kiến thức sâu rộng và trí tuệ uyên bác kết hợp với những trải nghiệm cá nhân qua một cuộc đời đầy khó khăn, tạo nên một "tác phẩm cuộc đời" mang tên ông.

Dịch giả Nguyễn Hồng Nhung, người chuyển ngữ cuốn sách sang tiếng Việt, mô tả rằng việc dịch "Độc thoại khải huyền" là một thách thức lớn, không chỉ vì ngôn ngữ mà còn vì sự phức tạp trong tư duy và triết lý của Hamvas Béla. Tuy nhiên, bản dịch đã thành công trong việc truyền tải tinh thần và ý nghĩa sâu sắc của tác phẩm, mở ra một cánh cửa mới cho độc giả Việt Nam để tiếp cận và hiểu sâu hơn về tác phẩm này.

“Độc thoại khải huyền” của Hamvas Béla không chỉ là một tập tiểu luận triết học mà còn là một bản trường ca về đời sống tinh thần của con người. Đây là tác phẩm không dành cho người đọc tìm kiếm sự giải trí dễ dãi, mà là một thử thách đối với trí tuệ và cảm xúc của mỗi cá nhân. Nhưng với những ai sẵn sàng đối mặt với thử thách này, phần thưởng là một sự hiểu biết sâu sắc hơn về chính mình và thế giới xung quanh.

Hamvas Béla đã để lại một di sản tinh thần vô giá, một lời nhắc nhở rằng trong thế giới đầy biến động, chỉ có sự tỉnh táo và trung thành với bản thân mới giúp chúng ta sống xứng đáng với cuộc đời này.