EVFTA và cơ hội mới cho ASEAN

Hiệp định này là sự tiếp nối từ Hiệp định Thương mại Tự do EU - Singapore năm 2019, là Hiệp định Thương mại song phương đầu tiên của EU với một quốc gia Đông Nam Á.

Cùng với Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), các thỏa thuận thương mại như vậy sẽ đem lại lợi ích kinh tế lớn cho các quốc gia ASEAN, thúc đẩy tăng trưởng đáng kể trong thương mại và đầu tư. Chỉ sau hơn một năm thực hiện, CPTPP đã đóng góp hơn 3,9 tỷ USD vào thặng dư thương mại của Việt Nam.

Mặc dù vậy, theo nghiên cứu gần đây nhất của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), 71% và 77% doanh nghiệp Việt Nam chưa biết đến hoặc chỉ mới nghe nói về CPTPP hoặc EVFTA.

Tuy nhiên, đây là vấn đề không chỉ riêng ở Việt Nam, rất nhiều doanh nghiệp không nắm rõ về những thỏa thuận thương mại giữa các Chính phủ. EVFTA là một nghiên cứu điển hình tuyệt vời về cách các giao dịch thương mại hiện tại và tương lai có thể trở thành luồng gió cần thiết cho các cánh buồm doanh nghiệp hiện nay.

Lễ ký Hiệp định Thương mại Tự do và Hiệp định Bảo hộ Đầu tư giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu. (Ảnh: TTXVN)

Tăng cường các tuyến thương mại sinh lợi

EU được xác định là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam. Trong những năm gần đây, xuất khẩu của Việt Nam sang Khu vực đồng tiền chung châu Âu đã tăng trưởng ổn định, đạt tổng cộng 42,5 tỷ đô la Mỹ trong năm 2018 với tốc độ tăng trưởng hàng năm là 11%. Các mặt hàng chủ yếu bao gồm: thiết bị viễn thông, điện tử, giày dép, dệt may và các mặt hàng thực phẩm như cà phê, gạo và thủy sản.

Trong vài năm qua, do chi phí sản xuất ở Trung Quốc tăng cao, Việt Nam đã dần nổi lên như một địa điểm sản xuất và nguồn cung ứng thay thế hấp dẫn. Khi các quốc gia trên thế giới bắt đầu thận trọng mở cửa lại nền kinh tế sau khi áp dụng các biện pháp hạn chế do COVID-19, nhiều công ty sẽ tìm cách xây dựng khả năng phục hồi mới cho chuỗi cung ứng của họ và giá trị của Việt Nam sẽ được củng cố hơn nữa bởi Hiệp định EVFTA.

Với việc Việt Nam là một trong những thị trường đầu tiên trong khu vực nới lỏng các hạn chế, Việt Nam đang ở vị trí đắc địa để nắm bắt các cơ hội từ nhu cầu đầu tư bị dồn nén và xu hướng sản xuất toàn cầu đang chuyển dịch.

Dây chuyền chế biến sản phẩm tôm đông lạnh xuất khẩu. (Ảnh: TTXVN)

Ba điều quan trọng cần biết về các FTA

Các FTA giảm thuế và đơn giản hóa thủ tục hải quan

Hiệp định EVFTA có hiệu lực, 70% hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sẽ được miễn thuế vào quốc gia thành viên của EU. Các mặt hàng còn lại của dòng thuế sẽ được cắt giảm dần trong 7 năm. Do đó, các doanh nghiệp nên cập nhật các mức thuế hiện hành áp dụng cho các ngành tương ứng để tận dụng lợi thế của việc tiết kiệm và giá cả cạnh tranh.

Bên cạnh đó, Hiệp định cũng đơn giản hóa thủ tục thông quan hàng hóa vào EU. Tuy nhiên, doanh nghiệp cũng cần lưu ý các yêu cầu về hải quan như nguồn gốc sản phẩm, an toàn thực phẩm và các yêu cầu kỹ thuật.

Về cơ bản, những gì các quy tắc của EVFTA đưa ra là cung cấp tính nhất quán và khả năng dự đoán, giúp các doanh nghiệp tự tin hơn để mở rộng sang thị trường mới này.

Ngoài Hiệp định EVFTA, ưu điểm của sự liên kết về các quy tắc này đặc biệt đáng chú ý trong các FTA đa phương, vì chúng thống nhất các quy tắc thương mại trên nhiều thị trường cùng một lúc để cho các quốc gia có nhiều lựa chọn ký kết hơn để mở rộng thị trường quốc tế.

Các FTA thúc đẩy đa dạng hóa chuỗi cung ứng

Với Hiệp định EVFTA, cùng với các thị trường như Hàn Quốc, Nhật Bản và Singapore, Việt Nam trở thành thành viên của nhóm FTA độc quyền của EU với quyền tiếp cận ưu đãi với 27 quốc gia.

Ngoài ra, do các quy tắc xuất xứ đặc biệt, hàng hóa Việt Nam được sản xuất từ nguyên liệu đầu vào có nguồn gốc từ các nước trên sẽ giúp các doanh nghiệp tiếp tục được hưởng ưu đãi thuế quan.

Điều này thực sự có ý nghĩa trong bối cảnh sự trỗi dậy của các hàng rào thuế quan và sự gián đoạn chuỗi cung ứng, với nhiều doanh nghiệp hiện đang tìm kiếm cơ hội đa dạng hóa hoặc định hình lại chuỗi cung ứng của họ để đối phó với các vấn đề hiện tại hoặc đề phòng rủi ro trong tương lai.

Các quy tắc xuất xứ đặc biệt có giá trị đối với cả các doanh nghiệp Việt Nam cũng như các công ty có trụ sở tại các quốc gia khác trong khu vực muốn sử dụng Việt Nam như một phần của chuỗi cung ứng vào EU.

Ví dụ, với Hiệp định EVFTA, sợi bông hoặc vải có nguồn gốc từ Hàn Quốc đã trải qua quá trình xử lý đầy đủ tại Việt Nam, được coi là có xuất xứ tại Việt Nam và cho phép các sản phẩm đạt đủ điều kiện được chịu mức thuế thấp hơn đối với EU.

Sự linh hoạt của EVFTA cũng có thể thấy trong các FTA khác và điều quan trọng là các doanh nghiệp phải xem xét với các thỏa thuận như vậy thì làm sao để có thể biến các thị trường cụ thể thành trung tâm sản xuất lý tưởng hoặc có thể cung cấp nhiều lựa chọn hơn trong việc củng cố và đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ.

Tính bền vững là trung tâm của thành công

Một khía cạnh khác biệt của Hiệp định EVFTA là tập trung vào thương mại bền vững và tầm nhìn chung về lao động, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và bảo vệ môi trường. Những giá trị này có tiềm năng vươn xa để nâng cao năng lực cạnh tranh và thương hiệu của các doanh nghiệp Việt Nam.

Nhiều Hiệp định Thương mại thế hệ mới cũng đã xây dựng các quy tắc về tính bền vững. Một mặt, các quy tắc như vậy có thể giúp thúc đẩy đạt kết quả tốt hơn ở các quốc gia mà quy định về những vấn đề này còn kém phát triển. Mặt khác, chúng cũng giúp đảm bảo một sân chơi bình đẳng hơn cho tất cả những người tham gia, đặc biệt là trong các thỏa thuận thương mại đa phương.

Trong những trường hợp này, các quy tắc đảm bảo rằng không bên nào có thể cắt giảm bằng cách nới lỏng các tiêu chuẩn môi trường hoặc bóc lột người lao động. Do đó, sẽ tạo ra được các động lực tài chính để giúp thực thi các giá trị quan trọng.

Xóa bỏ rào cản, tạo điều kiện cho tăng trưởng khu vực

EVFTA đánh dấu một chương mới trong quan hệ Việt Nam - EU, cùng với FTA EU - Singapore, mở ra cơ hội cho nhiều Hiệp định Thương mại với các thành viên ASEAN khác và EU, hay thậm chí là một FTA đa phương giữa ASEAN - EU.

Sân chơi đã định, nhưng doanh nghiệp phải thể hiện vai trò của mình. Một phần lớn sự thành công của các thỏa thuận này phụ thuộc vào việc các doanh nghiệp đã quen với các sân chơi này. Khi ngày càng có nhiều quốc gia muốn tham gia CPTPP và khi các cuộc đàm phán về Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) được tiếp tục, các doanh nghiệp cần bắt đầu các thỏa thuận thương mại về chuỗi cung ứng và lập kế hoạch kinh doanh, đặc biệt khi các quốc gia chuẩn bị khởi động lại nền kinh tế.

Tạo thuận lợi cho thương mại quốc tế sẽ là yếu tố thúc đẩy phục hồi kinh tế và điều quan trọng là phải khai thác các công cụ theo ý mình để đảm bảo quá trình phục hồi này diễn ra suôn sẻ nhất có thể.