Quỹ Bill và Melinda Gates: Giảm đói nghèo thông qua công nghệ tài chính

Sau một phần tư thế kỷ làm việc tại Hiệp hội viễn thông tài chính liên ngân hàng toàn cầu (Swift), ông Kosta Peric đã quyết định sử dụng chuyên môn công nghệ của mình, đặc biệt là công nghệ tài chính (fintech) và kinh nghiệm về dịch vụ tài chính để giúp những người nghèo nhất thế giới tiếp cận các dịch vụ tài chính, từ đó giúp họ thay đổi cuộc sống của mình.

Phó giám đốc dịch vụ tài chính cho người nghèo tại Quỹ Bill và Melinda Gates, Kosta Peric, là một nhà khoa học máy tính đã có hơn 23 năm làm việc cho Swift. Tổ chức này được thành lập vào năm 1973 với 239 ngân hàng trên 15 nước tham gia, nhằm cho phép các ngân hàng và tổ chức tài chính chia sẻ mạng lưới truyền thông khi thực hiện thanh toán quốc tế.

Cho đến thời điểm nay, Swift đã liên kết gần 10.000 tổ chức tài chính trên 209 quốc gia và vùng lãnh thổ. Nó cũng cung cấp một nền tảng để thử nghiệm các công nghệ như blockchain.

Từ kinh nghiệm làm việc tại Swift…

Gia nhập Swift, Peric từng đảm nhận vai trò là kiến trúc sư, và ông bắt đầu quan tâm đến việc tài chính bao trùm trong suốt thời gian phụ trách mảng đổi mới tại Swift Innotribe.

Vào thời điểm đó, hơn 1/3 ba dân số thế giới chưa được tiếp cận được các dịch vụ ngân hàng. “Tôi đã bắt đầu khảo sát vấn đề này, kết nối với những người trong các khu vực  đó cũng như các tổ chức như Quỹ Gates”, ông Peric cho biết.

Đến năm 2013, chính Quỹ Bill và Melinda Gates đã tìm đến Peric khi tổ chức đang tìm kiếm một người có đầy đủ các kỹ năng và kinh nghiệm về fintech. “Tôi đã quyết định thay đổi và sử dụng các khả năng của mình để hỗ trợ tài chính bao trùm tại Quỹ Gates”, ông Peric cho biết thêm.

Mục tiêu của ông trong vai trò mới là hợp tác với các đối tác để triển khai các dự án cung cấp các sản phẩm và dịch vụ tài chính cho người nghèo.

Quỹ Bill và Melinda Gates đã hỗ trợ bằng nhiều cách như vốn, chuyên môn và kết nối mọi người để chia sẻ kinh nghiệm. Khi nói đến việc cung cấp các dịch vụ tài chính cho người nghèo ở các nước đang phát triển, nhân tố đổi mới chính là sự xuất hiện của tiền điện tử trên thuê bao di động (mobile money).

Theo Peric, dịch vụ M-Pesa ở Kenya (mô hình dành cho đối tượng chưa tiếp cận với các dịch vụ ngân hàng, có nhu cầu thanh toán nhỏ lẻ và muốn giao dịch nhanh chóng) và mCash ở Bangladesh (dịch vụ ngân hàng di động) là những ví dụ đáng chú ý về việc kết nối mọi người với các dịch vụ tài chính thông qua những chiếc điện thoại di động (ĐTDĐ) cơ bản nhất.

Hơn nữa, các dịch vụ này hiện đang được triển khai thương mại, có nghĩa là chúng có thể được duy trì mà không cần sự hỗ trợ từ bên ngoài. Điều đó chứng tỏ rằng có thể phục vụ những người nghèo nhất với một mức lợi nhuận nhất định.

 “Hiện nay, chúng tôi đang làm việc trên các dự án mà liên kết nối tất cả các hệ thống mobile money lại với nhau. Khi bạn kết nối các hệ thống mobile money khác nhau với nhau trong một quốc gia hoặc khu vực, nhu cầu sẽ tăng lên”, ông Peric cho biết.

Trước tiên, họ cần tích hợp các hệ thống trong quốc gia. Bằng cách này, mọi người trên các mạng mobile money khác nhau có thể kết nối và thanh toán được với nhau, và họ cũng được kết nối với các tổ chức tài chính truyền thống cũng như các thương nhân.

Tuy nhiên, việc xây dựng các mạng lưới thanh toán tại một số khu vực nghèo nhất thế giới cũng gặp phải những thách thức lớn. Trên thực tế, Peric cho biết khi làm việc trong các dự án tại Quỹ Gates, các đội cần phải luôn sáng tạo tìm ra đường đi xung quanh những chướng ngại vật. Ví dụ, để kết nối với trạm GSM là một thách thức lớn ở châu Phi do điện lưới chưa tới được nhiều khu vực.

Peric hiện đang tham gia một dự án ở Tanzania để phát triển phần mềm thanh toán Mojaloop (mã nguồn mở), cho phép tương tác giữa các tổ chức tài chính, các nhà cung cấp các dịch vụ thanh toán cho người nghèo và những người không có tài khoản ngân hàng trên khắp thế giới. Hệ thống thanh toán di động sử dụng công nghệ Interledger được phát triển bởi công ty Ripple.

Theo ông Peric, phần mềm mới nhằm giải quyết các vấn đề liên quan đến khả năng tương tác của thanh toán số.

Bên cạnh Ripple, nền tảng cũng được hỗ trợ bởi một số công ty công nghệ tài chính trong việc phát triển phần mềm. Một số nhà cung cấp công nghệ ĐTDĐ, cụ thể là Huawei, Ericsson, Mahindra Comviva và Telepin, cũng đã góp phần phát triển một giao diện lập trình ứng dụng mở (API) nhằm đẩy nhanh tốc độ tích hợp các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán số.

Peric cho biết “Khi dự án này đi vào hoạt động vào năm 2020, chỉ với một chiếc ĐTDĐ, một phụ nữ sẽ có thể nhận được khoản thanh toán tiền lương, rồi gửi tiền đến các ví khác, mua đồ, thanh toán hóa đơn và nhận bảo hiểm xã hội”.

Hiện nay, người phụ nữ ấy có thể phải đi cả ngày để thanh toán các hóa đơn. Từ nghiên cứu, Peric biết rằng điều này sẽ mang lại lợi ích to lớn cho mọi người và thực sự là một giải pháp để xóa đói giảm nghèo.

Nông dân ở các nước đang phát triển chính là đối tượng mục tiêu. Kết nối với mobile money giúp họ nhận được tiền bán sản phẩm, rồi sử dụng chúng để mua những thứ khác như phân bón hay thậm chí nhận hỗ trợ.

Peric cho biết chỉ riêng ở châu Phi, các dự án mobile money mà Quỹ Gates tài trợ sẽ cho phép 200 triệu người được kết nối tới các dịch vụ tài chính. Cũng như dự án ở Tanzania, còn rất nhiều công việc đang được thực hiện ở Tây Phi. Quỹ này cũng đang làm việc với các đối tác để triển khai mở rộng các dự án như vậy, ví dụ với nhà mạng di động Orange trong một dự án ở Tây Phi.

Peric cho biết việc triển khai các dự án như vậy thường có nhiều rủi ro, vì vậy, chúng tôi cho các đối tác cơ hội thử, và khi họ thấy nó hoạt động hiệu quả cũng như nhận ra những lợi ích riêng mang lại cho mình, họ sẽ tiếp tục tài trợ. Thông qua cách tiếp cận này, Quỹ Gates hy vọng sẽ là công cụ kết nối tất cả 400 triệu người trưởng thành ở châu Phi.

Ngoài châu Phi, tổ chức này còn tham gia vào các dự án ở Pakistan và Ấn Độ, cũng như đang làm việc với các công đoàn tín dụng ở Đông Nam Á.

Cung cấp dịch vụ tài chính cho người nghèo chỉ là 1 trong 28 chiến lược của Quỹ Gates, nhiều trong số đó tập trung vào lĩnh vực sức khỏe.