Robot có thể thay thế nhà báo
Hàng chục nhà báo đã thất nghiệp sau khi Microsoft quyết định không sử dụng "nhân lực" nữa, mà thay vào đó là "máy lực". Cụ thể, theo trang The Guardian của Anh, những nhà báo trước nay vẫn làm công việc duy trì tin tức trên trang chủ MSN của Microsoft và trình duyệt Edge - trình duyệt được hàng triệu người Anh sử dụng hàng ngày - đã được thông báo rằng họ sẽ không còn được công ty sử dụng nữa, vì giờ đây robot đã có thể làm công việc của họ. Như vậy, có khoảng 27 nhà báo mất việc sau khi Microsoft quyết định không sử dụng con người để làm việc chọn lựa tin tức, biên tập và kiểm soát các bài báo trên trang chủ của mình. Những nhân viên này được thông báo về quyết định chấm dứt hợp đồng của Microsoft là do xu hướng chuyển dịch của toàn cầu, từ con người sang máy móc, để cập nhật tự động tin tức.
Một nhân viên trong nhóm bị sa thải cho biết: "Tôi đã dành toàn bộ thời gian để tìm hiểu về việc sự tự động hóa và AI sẽ đảm nhận tất cả công việc của chúng tôi như thế nào, và giờ đến lượt tôi - AI đã có thể đảm nhận công việc của tôi". Nhà báo này nói thêm rằng quyết định thay thế con người bằng máy móc chứa đựng rất nhiều rủi ro, vì các "nhân viên con người" luôn thận trọng tuân thủ các hướng dẫn biên tập nghiêm ngặt để đảm bảo người đọc không bắt gặp những nội dung bạo lực hoặc không phù hợp khi mở trình duyệt của họ, điều này đặc biệt quan trọng đối với những người dùng là giới trẻ.
Ngoài ra, những bài báo, tin tức được đưa lên cũng có tít, tiêu đề rõ ràng và phù hợp với định dạng, đồng thời khuyến khích tuyên truyền chính sách và các luồng ý kiến chính trị, tránh những nguồn tin không đáng tin, trong khi nhấn mạnh các bài viết thú vị thu hút người dùng. Tuy nhiên, thực tế là một số nhà báo hiện đang phải đối mặt với sự dư thừa nhân lực dù đã có kinh nghiệm lâu năm trong ngành. Bây giờ họ phải đối mặt với thách thức khó khăn trong việc làm khi toàn bộ ngành công nghiệp báo chí truyền thông đang tìm cách cắt giảm chi phí. Không chỉ những nhà báo làm công việc tổng hợp tin tức trên trang chủ MSN, mà nhiều nhà báo khác trên toàn thế giới dự kiến sẽ bị ảnh hưởng bởi quyết định của Microsoft khi để robot tự động hóa việc quản lý các trang web tin tức của mình.
Nhiều tòa soạn báo đang đối mặt với những thách thức tài chính và phải điều động một số nhân viên, yêu cầu những người khác cắt giảm lương. Trong khi đó, phát ngôn viên của Microsoft cho biết: "Giống như tất cả các công ty, chúng tôi đánh giá hoạt động kinh doanh của mình thường xuyên. Điều này có thể dẫn đến những quyết định đầu tư tăng lên ở một số bộ phận và cắt giảm ở những chỗ khác. Những quyết định này không phải là kết quả của đại dịch COVID-19". Nhiều công ty công nghệ cũng đang thử nghiệm sử dụng Trí tuệ nhân tạo trong báo chí, chẳng hạn như Google đã đầu tư tài trợ cho các dự án để hiểu người dùng, mặc dù những nỗ lực robot viết báo vẫn chưa được áp dụng rộng rãi.
Nhiều hãng tin lớn của Mỹ dùng robot viết tin
Đúng như báo New York Times của Mỹ đã viết, khi các phóng viên và biên tập viên ngày càng nhận thấy họ trở thành nạn nhân bị sa thải tại các tòa soạn kỹ thuật số và các tòa soạn báo truyền thống, thì báo chí do máy móc tạo ra đang lên ngôi.
Theo New York Times, gần ⅓ nội dung xuất bản trên Bloomberg News sử dụng một vài dạng công nghệ tự động. Hệ thống tự động này hỗ trợ các phóng viên cho ra hàng ngàn bài viết về những báo cáo doanh thu hàng quý của các công ty. Hệ thống này có thể mổ xẻ một báo cáo tài chính ngay khi báo cáo vừa xuất hiện và "biên luôn" một câu chuyện tin tức bao gồm sự kiện và số liệu thích hợp nhất. Và không giống như các phóng viên kinh doanh, những người đôi lúc cảm thấy công việc phân tích dữ liệu báo cáo có chút gì đó nhàm chán, robot làm việc này không hề mệt mỏi.
Không mệt mỏi và chính xác, chính vì thế công cụ tự động giúp Bloomberg trong cuộc đua với Reuters, đối thủ chính của hãng tin trong lĩnh vực báo chí tài chính kinh doanh nhanh chóng, cũng như mang lại cơ hội chiến đấu trong cuộc đua thông tin.
Ngoài Bloomberg, nhiều nhà xuất bản khác cũng sử dụng phóng viên robot là Associated Press, The Washington Post và Los Angeles Times. Ngay cả The Guardian cũng đã xuất bản một bài báo đầu tiên do máy móc hỗ trợ viết về các cuộc quyên góp chính trị hàng năm cho các đảng. Forbes gần đây cũng tuyên bố đang thử nghiệm công cụ mang tên Berbie để cung cấp cho phóng viên bản thảo và khung bài viết.
Robot giỏi trong việc tạo ra số lượng lớn các tin bài từ những tập dữ liệu có cấu trúc. Con người cũng có thể làm vậy, nhưng không phải với tốc độ và số lượng mà robot làm.
Cách ứng dụng robot viết tin hiệu quả
AP, The Post và Bloomberg đã thiết lập các cảnh báo nội bộ để báo hiệu về những bit dữ liệu dị thường. Các phóng viên nhìn thấy cảnh báo sau đó có thể xác định liệu có thể viết thành một bài báo phê bình, bình luận, mang tính giá trị cao hơn so với bài báo số liệu đơn thuần do robot thực hiện. Ví dụ, trong khi đưa tin về Thế vận hội Olympics, The Post đã thiết lập cảnh báo trên Slack, hệ thống nhắn tin tại nơi làm việc, để thông báo cho các biên tập viên nếu kết quả cao hơn 10% hoặc thấp hơn kỷ lục thế giới Olympic. Lúc đó, các "phóng viên con người" sẽ can thiệp, viết bài đánh giá, bình luận về kết quả.
Nền báo chí trí tuệ nhân tạo không đơn giản là một con robot chỉ biết copy. Có rất nhiều công việc thu thập dữ liệu ở bước đầu, và các phóng viên, biên tập viên sẽ tỉ mỉ tạo ra một số đề tài, bài viết với góc nhìn khác nhau. Một khi có dữ liệu đưa vào - ví dụ về một sự kiện thời tiết, trò chơi bóng chày hoặc báo cáo thu nhập - hệ thống có thể tạo một bài viết.
Nhưng những bài viết do máy móc tạo ra không phải là không bao giờ sai sót. Ví dụ, đối với một bài báo cáo thu nhập,
các hệ thống phần mềm có thể khớp số liệu với các công ty, lựa chọn số liệu thông minh để thu thập những con số quan trọng. Tại Bloomberg, các phóng viên và biên tập viên đều phải kiểm tra để không bị những thủ thuật máy móc đánh lừa.
Tạp chí Phố Wall và Dow Jones đang thử nghiệm công nghệ trong nhiều nhiệm vụ khác nhau, bao gồm phiên âm (bóc băng) các cuộc phỏng vấn hoặc giúp các nhà báo xác định thông tin giả mạo, các hình ảnh bịa đặt được tạo ra bằng công cụ trí tuệ nhân tạo (AI).
"Có lẽ vài năm trước AI chỉ là công nghệ cao cấp và chỉ được các công ty công nghệ cao sử dụng, nhưng giờ đây, nó thực sự trở thành một nhu cầu thiết yếu", ông Francesco Marconi, người đứng đầu Nghiên cứu và Phát triển của Wall Street Journal cho biết. "Tôi nghĩ rằng rất nhiều công cụ trong ngành báo chí sẽ sớm ứng dụng trí tuệ nhân tạo".
Thời báo New York cho biết họ không có kế hoạch để robot viết tin, nhưng công ty đã thử nghiệm sử dụng AI để cá nhân hóa các bản tin, giúp kiểm duyệt bình luận và xác định hình ảnh khi số hóa kho lưu trữ.
Trí tuệ nhân tạo không thể thay thế nhà báo!
Trí tuệ nhân tạo đã trở thành một phần của ngành công nghiệp báo chí, song các nhà điều hành nói rằng AI không phải là mối đe dọa đối với những "nhà báo con người". Thay vào đó, ý tưởng sử dụng AI là để cho phép các nhà báo dành nhiều thời gian hơn cho những công việc cần suy nghĩ, cảm xúc "con người" hơn.
"Báo chí là một công việc sáng tạo, đó là nghệ thuật khơi dậy sự tò mò, là cách kể chuyện, dẫn dắt, và để các chính phủ, chính quyền có trách nhiệm, đó là những suy nghĩ bình luận, phê phán, đó là phán đoán - và đó là nơi các nhà báo cần tiêu tốn năng lượng của họ", Lisa Gibbs, Giám đốc quan hệ đối tác tin tức của AP, nói.
AP là hãng đầu tiên áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo khi đạt thỏa thuận vào năm 2014 với Automated Insights, một công ty công nghệ chuyên về phần mềm tạo ngôn ngữ tạo ra hàng tỷ câu chuyện do máy tạo mỗi năm.
Cũng như Bloomberg, AP đã sử dụng trí tuệ nhân tạo cho các bài viết về báo cáo doanh thu của các công ty. Kể từ khi lực lượng máy móc này tham gia, từ chỗ chỉ sản xuất hơn 300 bài viết về các báo cáo tài chính mỗi quý, AP đã gia tăng số lượng lên 3.700 bài.
Hãng thông tấn Press Association có hẳn một dịch vụ đưa tin mới mang tên RADAR. RADAR là viết tắt của "Reporters and Data and Robots", nghĩa là "Phóng viên, Dữ liệu và Robot", và thực tế hệ thống sử dụng 3 nhân tố đó để sản xuất tin bài ở một tần suất và độ chính xác đến khó tin.
RADAR sử dụng kỹ thuật xử lý ngôn ngữ tự nhiên, dựa vào đó để sản xuất tin bài dài khoảng 8 - 9 đoạn viết về một câu chuyện nào đó cho các địa phương khác nhau với mỗi tập dữ liệu.
Những tin bài sau khi ra lò sẽ được upload lên trang web của RADAR, nơi mà các đối tác của Press Association có thể đơn giản là chọn dùng một phiên bản tin bài, hoặc dùng nó để làm cốt lõi và đưa thêm vào phản ánh phản ứng xung quanh và bối cảnh rộng hơn từ đó biến thành một bài trang nhất hoặc bài "đinh" trang trong.
Rõ ràng, những tiến bộ công nghệ ngày càng được áp dụng nhiều vào báo chí, một ngành công nghiệp tưởng chỉ có con người mới có thể đảm nhiệm. Song công nghệ đã từng bước giúp con người trong một số khâu hợp lý. Tuy nhiên, nhiều phóng viên và biên tập viên vẫn chưa sẵn sàng ứng chiến trong một thời đại mới, khi máy móc, robot có thể làm thay họ một số công đoạn, và nếu muốn duy trì với nghề, họ sẽ phải thích ứng và mài dũa kỹ năng báo chí cao hơn.
Francesco Marconi của Wall Street Journal cho rằng việc ứng dụng AI cũng như sự ra đời của điện thoại đã hỗ trợ đắc lực cho báo chí. Trước đây, các phóng viên phải đến tận nơi, gặp tận người mới có thể phỏng vấn, lấy tin, giờ đây họ có thể sử dụng điện thoại và phỏng vấn từ xa. "Công nghệ mang lại cho các nhà báo nhiều cách tiếp cận hơn, và nhà báo có thể lấy tin nhanh hơn. Đó là một lĩnh vực mới, nhưng công nghệ sẽ thay đổi. Ngày nay là trí tuệ nhân tạo, ngày mai có thể là blockchain và 10 năm nữa sẽ là một cái gì nữa khác. Song tất cả đều không thay đổi tiêu chuẩn, bản chất của ngành báo chí".
Marc Zionts, giám đốc điều hành của Automated Insights, nói rằng máy móc còn lâu mới có thể thay thế các "phóng viên và biên tập viên bằng máu bằng thịt". Ông nói thêm rằng con gái ông là một nhà báo ở South Dakota - và mặc dù ông không khuyên con gái rời bỏ công việc, song ông nói con gái hãy làm quen với các công nghệ mới nhất.
"Nếu là một người không chịu học hỏi, không chịu thích nghi - tôi không quan tâm anh đang làm trong ngành nghề nào - anh sẽ gặp rất nhiều thách thức trong công việc", Zoints nói.
Trong khi đó đối với Patch, một tổ chức tin tức toàn quốc chuyên đưa tin địa phương, trí tuệ nhân tạo đã hỗ trợ đắc lực cho đội ngũ 110 phóng viên, cộng tác viên tự do, những người chịu trách nhiệm bao phủ tin tức của khoảng 800 cộng đồng. Trong một tuần, hơn 3.000 bài đăng trên Patch - chiếm 5 đến 10% tổng số các bài báo - do máy móc tạo ra, giám đốc điều hành Warren St. John cho biết.
Ngoài việc giúp các phóng viên có nhiều thời gian hơn để theo đuổi sở thích, mối quan tâm, báo chí robot còn mang lại một lợi ích khác cho các biên tập viên.
"Một điều tôi đã nhận thấy, rất rõ ràng", ông St. John nói, "đó là những bài báo được viết bằng trí tuệ nhân tạo không hề có lỗi chính tả".
Tài liệu tham khảo
1. https://www.nytimes.com/
2. https://www.theguardian.com/international
(Bài đăng trên ấn phẩm in Tạp chí TT&TT Số 5+6 tháng 6/2020)
