Năm 2020 là một năm đầy khó khăn, thách thức đối với sản xuất, xuất khẩu thủy sản của nước ta do tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu và đại dịch COVID-19 trên toàn cầu. Nhờ sự nỗ lực, phấn đấu, chủ động thích nghi và sáng tạo của toàn ngành, đặc biệt là của cộng đồng doanh nghiệp trong toàn chuỗi sản xuất, kinh doanh thủy sản, kim ngạch xuất khẩu thủy sản cả năm đạt 8,41 tỷ USD (chỉ giảm nhẹ 2,3 % so với năm 2019). Chất lượng, ATTP thủy sản xuất khẩu được cải thiện, tuy nhiên tỷ lệ thủy sản và sản phẩm thủy sản xuất khẩu không đáp ứng quy định về chất lượng, ATTP vẫn còn ở mức cao (0,32%) so với các quốc gia tiên tiến.
Tăng cường kiểm soát chất lượng, an toàn thực phẩm thủy sản. (Ảnh: N.Thanh)
Nguyên nhân của tình trạng nêu trên chủ yếu do công tác kiểm soát sản xuất, lưu thông, sử dụng thuốc thú y, hóa chất xử lý, cải tạo môi trường nuôi trồng thủy sản, hóa chất, phụ gia trong sản xuất, chế biến thủy sản chưa hiệu quả.
Để giảm thiểu các vụ việc vi phạm về chất lượng, ATTP thủy sản trong thời gian tới, Bộ NN&PTNT yêu cầu các đơn vị trực thuộc Bộ, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), các doanh nghiệp chế biến thủy sản thực hiện ngay các giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả kiểm soát chất lượng, ATTP thủy sản. Cụ thể:
Bộ NN&PTNT yêu cầu Tổng Cục thủy sản chỉ đạo các cơ quan chuyên môn ở địa phương quản lý hiệu quả điều kiện nuôi trồng thủy sản đảm bảo ATTP theo quy định hiện hành của Luật Thủy sản và các văn bản dưới Luật; Phối hợp với Cục Thú y thường xuyên tổ chức kiểm tra hoạt động kinh doanh và sử dụng thức ăn, thuốc thú y, hóa chất, chất xử lý môi trường dùng trong nuôi trồng thủy sản; cảnh báo, ngăn ngừa lạm dụng hóa chất, phụ gia trong khai thác, bảo quản hải sản và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.
Các đơn vị trực thuộc Cục Thú y, cơ quan thú y ở địa phương kiểm soát chặt chẽ hoạt động sản xuất, kinh doanh thuốc thú y dùng trong nuôi 2 trồng thủy sản; tăng cường giám sát, cảnh báo dịch bệnh trong nuôi trồng thủy sản và hướng dẫn cơ sở nuôi thủy sản phòng bệnh, sử dụng thuốc thú y đúng cách; cảnh báo, ngăn ngừa lạm dụng thuốc thú y, hóa chất, chế phẩm sinh học trong phòng chống dịch bệnh thủy sản và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.
Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản tăng cường thẩm tra, hậu kiểm điều kiện đảm bảo ATTP trong sản xuất, chế biến thủy sản; tăng cường giám sát chất lượng, ATTP đối với sản phẩm thủy sản trước khi tiêu thụ, xuất khẩu; hướng dẫn, hỗ trợ các doanh nghiệp nâng cấp hệ thống kiểm soát chất lượng, ATTP theo HACCP (hệ thống quản lý có tính phòng ngừa, thông qua nhận biết các mối hiểm quy để đảm bảo ATTP).
Bên cạnh đó, Hiệp hội VASEP được yêu cầu thường xuyên cập nhật và phổ biến cho các doanh nghiệp hội viên về tình hình lô hàng xuất khẩu bị cảnh báo về hóa chất, phụ gia thực phẩm và kháng sinh cấm/vượt mức cho phép. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền, vận động và quán triệt tới tất cả các doanh nghiệp hội viên nghiêm túc thực hiện các chỉ đạo của Bộ NN&PTNT, Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản về kiểm soát tồn dư hóa chất, kháng sinh trong nguyên liệu và sản phẩm thủy sản; không xuất khẩu các lô hàng chưa được kiểm soát, đảm bảo quy định về tồn dư hóa chất, phụ gia thực phẩm và kháng sinh theo quy định của nước nhập khẩu.
Đối với các doanh nghiệp chế biến thủy sản cần chủ động nghiên cứu, cập nhật đầy đủ các quy định của thị trường nhập khẩu về chất lượng, ATTP để tổ chức thực hiện trong quá trình sản xuất, chế biến xuất khẩu. Trong đó, lưu ý tập trung kiểm soát mối nguy, sản phẩm và yêu cầu của một số thị trường đã được Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản phổ biến, hướng dẫn thời gian qua.
Trong bối cảnh Việt Nam đã ký kết và thực thi một số Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (CPTPP, EVFTA, UKVFTA, VN-EAEU FTA...), Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) mang lại nhiều ưu đãi thuế quan, tuy nhiên các doanh nghiệp cần thiết lập và thực hiện hiệu quả hệ thống truy xuất nguồn gốc trong toàn bộ quá trình sản xuất từ nguyên liệu đến thành phẩm trước khi tiêu thụ ra thị trường; Nghiêm túc tuân thủ các quy tắc về xuất xứ, nghĩa vụ thuế theo quy định của thị trường về nhằm tránh vụ việc điều tra về lẩn tránh thuế, gian lận về xuất xứ...
Các nhà nhập khẩu, doanh nghiệp và cơ quan quản lý cần chủ động thiết lập kênh thông tin để kịp thời xử lý các khó khăn, vướng mắc trong xuất khẩu, đặc biệt các vấn đề liên quan đến chất lượng, ATTP.
Cùng với đó, lãnh đạo doanh nghiệp trực tiếp chỉ đạo đầu tư hoàn thiện các điều kiện về nhà xưởng, trang thiết bị, đặc biệt nguồn nhân lực đảm bảo xây dựng hệ thống tự kiểm soát trong toàn bộ quá trình sản xuất, chế biến một cách thực chất, chất lượng và hiệu quả.
