Thách thức và cơ hội của báo chí Việt Nam năm 2025: Từ góc nhìn chuyên gia

Tóm tắt:
- Ảnh hưởng của AI:
+ Tự động hóa nội dung (tin tức, video, podcast), tăng hiệu suất nhưng đặt ra thách thức về bản sắc báo chí.
+ Phân tích dữ liệu nhanh chóng, hỗ trợ quyết định nội dung.
+ Cải thiện trải nghiệm cá nhân hóa cho bạn đọc.
- Rủi ro từ sự phụ thuộc vào AI:
+ Nội dung thiếu sáng tạo, trùng lặp.
+ Mất kiểm soát và trách nhiệm với nội dung.
+ Chi phí vận hành cao, giảm uy tín do lỗi phân tích.
- Cơ hội và thách thức từ chuyển đổi số:
+ Tạo “tòa soạn thông minh,” tích hợp công nghệ mới như VR, AR, đa phương tiện.
+ Thách thức về chi phí, đào tạo nhân lực, bảo vệ bản quyền nội dung.
- Giải pháp ứng dụng AI hiệu quả:
+ Dùng AI hỗ trợ thay vì thay thế, đảm bảo vai trò con người.
+ Đào tạo kỹ năng công nghệ mới cho nhân sự.
+ Duy trì kiểm soát nội dung và đảm bảo tính độc lập báo chí

Mức độ ảnh hưởng của AI đối với ngành báo chí tại Việt Nam sẽ tiếp tục tăng lên. Các công cụ AI đang trở nên phổ biến hơn và có thể sẽ thực hiện tự động hóa nhiều công việc trong ngành báo chí. Nhưng các nhà báo và tổ chức báo chí làm thế nào để vẫn giữ được bản sắc và giá trị cốt lõi của nghề báo khi ứng dụng AI?

Việc tinh giản các cơ quan báo chí theo Nghị quyết Trung ương 18 là một xu hướng không thể tránh khỏi trong bối cảnh công nghệ đang làm thay đổi cách chúng ta làm việc và tiếp nhận thông tin ngày nay. Điều này mang lại cả cơ hội và thách thức cho các cơ quan báo chí.

Ông Lê Hoài Trung, CEO của Công ty Vietcast đã chia sẻ với Tạp chí TT&TT quan điểm của mình về vấn đề này từ góc nhìn của một chuyên gia công nghệ - báo chí, truyền thông.

PV: Với kinh nghiệm của mình trong lĩnh vực công nghệ, ông đánh giá thế nào về mức độ ảnh hưởng của AI đối với ngành báo chí tại Việt Nam hiện nay và trong tương lai gần?

Ông Lê Hoài Trung: Mức độ ảnh hưởng của AI đối với ngành báo chí tại Việt Nam hiện nay và trong tương lai gần có thể được chia thành các khía cạnh sau:

Thứ nhất, tạo ra nội dung tự động: AI đã giúp tạo ra nội dung tự động, chẳng hạn như tin tức, bài viết, ảnh, podcast hoặc video. Điều này có thể giảm chi phí sản xuất và tăng hiệu suất cho các cơ quan báo chí.

Thứ hai là về phân tích dữ liệu: AI có thể phân tích dữ liệu một cách nhanh chóng và chính xác, giúp các cơ quan báo chí đưa ra quyết định về nội dung tốt hơn, nhiều chi tiết hơn.

Thứ ba, tăng cường trải nghiệm bạn đọc và khán thính giả: AI có thể giúp tăng cường trải nghiệm người đọc bằng cách cung cấp thông tin cá nhân hóa và tương tác với người dùng trên các nền tảng số khác nhau.

Cuối cùng là ảnh hưởng đến công việc: Sự phát triển của AI cũng có thể ảnh hưởng đến công việc của các phóng viên, biên tập viên và cơ quan báo chí truyền thống do việc giảm tuyển dụng những người chưa, hay không thành thạo AI trong các cơ quan báo chí.

Mức độ ảnh hưởng của AI đối với ngành báo chí tại Việt Nam sẽ tiếp tục tăng lên. Các công cụ AI đang trở nên phổ biến hơn và có thể sẽ thực hiện tự động hóa nhiều công việc trong ngành và thay thế một số chức năng của phóng viên và biên tập viên.

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng AI không thể thay thế được sự sáng tạo, quan sát và phân tích của con người. Các cơ quan báo chí vẫn cần phải tận dụng tối đa các ưu điểm của AI để tăng cường hiệu suất và chất lượng nội dung.

Do đó các cơ quan báo chí tại Việt Nam sẽ phải cần liên tục tục nghiên cứu và áp dụng công nghệ AI một cách thông minh để duy trì sự cạnh tranh và phát triển trong lĩnh vực báo chí.

PV: Trong quá trình sản xuất nội dung, ranh giới giữa “sự hỗ trợ của AI” và “sự phụ thuộc vào AI” là rất mong manh. Theo ông, nếu ranh giới này bị xóa nhòa, ngành báo chí sẽ đối mặt với những rủi ro gì, và đâu là giải pháp để nhà báo giữ được vai trò chủ động, không bị lệ thuộc vào AI?

Ông Lê Hoài Trung: Tôi hoàn toàn đồng ý với quan điểm của bạn về sự khó khăn trong việc phân biệt giữa “sự hỗ trợ của AI” và “sự phụ thuộc vào AI”. Nếu ranh giới này bị xóa nhòa, ngành báo chí sẽ đối mặt với nhiều rủi ro, có thể kể đến những vấn đề sau:

Đầu tiên, thất bại trong việc tạo ra nội dung độc đáo: Khi quá phụ thuộc vào AI, các cơ quan báo chí có thể sản xuất ra nội dung trùng lặp, thiếu tính sáng tạo và không đáp ứng được nhu cầu của người đọc.

Tiếp theo là thiếu sự kiểm soát và trách nhiệm. Nếu để AI quyết định nội dung và phân tích dữ liệu mà không cần sự can thiệp của con người, các cơ quan báo chí sẽ mất đi khả năng kiểm soát và chịu trách nhiệm về nội dung.

Ngoài ra, sử dụng AI để sản xuất nội dung có thể dẫn đến chi phí cao hơn so với hiệu quả thiếu sự sáng tạo và tính độc đáo của con người. Ảnh hưởng đến uy tín và tính chính xác bởi khi phụ thuộc quá nhiều vào AI, các cơ quan báo chí có thể đánh mất đi uy tín và tính chính xác do sai xót trong phân tích dữ liệu hoặc sản xuất nội dung.

Do đó, theo tôi để giữ được vai trò chủ động và không bị lệ thuộc vào AI, các cơ quan báo chí cần phải áp dụng một số giải pháp sau đây:

Một là, sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ để tăng cường hiệu suất và chất lượng nội dung, nhưng vẫn duy trì sự kiểm soát và trách nhiệm của con người bằng cách tích hợp AI vào quy trình sản xuất nội dung ở từng công đoạn cụ thể.

Hai là, nhà báo cần phải trang bị cho mình các kỹ năng mới để thích nghi với công nghệ AI và sản xuất nội dung độc đáo và mang dấu ấn cá nhân và các cảm xúc của con người nhiều hơn.

Ba là, các cơ quan báo chí cần phải phân tích dữ liệu và đánh giá hiệu quả của việc sử dụng AI để sản xuất nội dung, và điều chỉnh chiến lược khi cần thiết và phù hợp với từng giai đoạn phát triển của công nghệ và với chi phí phù hợp.

Bốn là, các cơ quan báo chí cần phải xây dựng quy trình kiểm soát chất lượng nội dung để đảm bảo rằng AI không quyết định nội dung mà không có bất kỳ sự can thiệp nào của con người.

Cuối cùng, các cơ quan báo chí sẽ tiếp tục nghiên cứu, cùng phát triển với các đơn vị chuyên về công nghệ và áp dụng công nghệ AI một cách thông minh để duy trì sự cạnh tranh và phát triển trong lĩnh vực báo chí phù hợp với yêu cầu và hơi thở của thời đại.

PV: Theo ông, chuyển đổi số có tiềm năng tạo ra một loại hình báo chí hoàn toàn mới trong tương lai không? Nếu có, loại hình mới này sẽ khác biệt thế nào so với 4 loại hình báo chí hiện nay?

Ông Lê Hoài Trung: Tôi tin rằng chuyển đổi số không thể tạo ra một loại hình báo chí hoàn toàn mới trong tương lai tuy nhiên có thể làm thay đổi các loại hình báo chí hiện có. Các cơ quan báo chí hay tòa soạn thông minh” sau khi tiến hành chuyển đổi số một cách toàn diện, cũng giống như xu hướng của báo chí đa phương tiện (multimedia) đang phổ biến hiện nay khi tích hợp nhiều hình thức trên một nền tảng để tăng cường trải nghiệm người dùng.

Tất nhiên, sẽ có những khác biệt với 4 loại hình báo chí hiện nay (báo in, báo điện tử, báo phát thanh và báo truyền hình) ở một số điểm sau khi thực hiện chuyển đổi số và nhất là tích hợp AI.

Báo chí sẽ thông minh hơn, nhanh hơn khi sử dụng AI để phân tích dữ liệu lớn, nhanh chóng có các dự đoán xu hướng và đưa ra nội dung cá nhân hóa cho khán thính giả và bạn đọc. Sẽ thay đổi mô hình vận hành truyền thống bằng cách áp dụng các công cụ tương tác tự động trực tuyến và các phương thức tạo doanh thu mới. Cung cấp cho người dùng nhiều cơ hội hơn để tương tác về nội dung, chẳng hạn như bình luận, chia sẻ và phản hồi tự động trong thời gian thực.

Việc đưa vào sử dụng các công nghệ như thực tế ảo (VR) và tăng cường thực tế (AR) để tạo thêm các trải nghiệm mới cho khán giả, chẳng hạn như khám phá không gian hoặc quan sát sự kiện trực tiếp ở nhiều góc độc...

Tuy nhiên, khi đưa các loại hình mới vào các cơ quan báo chí này cũng sẽ có một số rủi ro và thách thức như sau:

Đầu tiên sẽ cần phải tìm cách xác định giá trị của mình và thu hút người dùng. Bên cạnh đó, có thể phải bổ sung thêm nhiều nhân lực mới có hiểu biết về công nghệ hay đào tạo lại cho các phóng viên, biên tập viên với nhiều khó khăn thách thức. Cần giải quyết vấn đề về quyền sở hữu trí tuệ và bảo vệ nội dung khỏi bị sao chép hoặc sử dụng không hợp pháp.

Có thể thấy, chi phí chuyển đổi số và đầu tư cho các ứng dụng công nghệ mới đòi hỏi sự quyết tâm cao và chi phí lớn nhưng lại rất nhanh bị lạc hậu do sự biến chuyển quá nhanh về công nghệ hiện nay cũng là một trong những khó khăn và thách thức.

PV: Theo ông, các cơ quan báo chí Việt Nam đã sẵn sàng như thế nào để ứng phó với xu hướng AI thay thế con người trong một số công việc truyền thống?

Ông Lê Hoài Trung: Tôi nghĩ rằng các cơ quan báo chí Việt Nam vẫn còn rất nhiều việc phải làm để sẵn sàng ứng phó với xu hướng AI thay thế con người trong một số công việc truyền thống. Dưới đây là một số gợi ý về đo lường đánh giá mức độ sẵn sàng của các cơ quan báo chí tại Việt Nam:

Thứ nhất, một số cơ quan báo chí đã chuyển đổi số cũng như bắt đầu tìm hiểu và áp dụng công nghệ AI để hỗ trợ trong công việc, chẳng hạn như sử dụng AI dịch tài liệu hoặc tạo nội dung tự động bằng các AI tạo sinh.

Thứ hai, các cơ quan báo chí cũng đã tổ chức các khóa đào tạo và huấn luyện cho phóng viên và biên tập viên về cách sử dụng công nghệ AI tạo sinh và tiếp cận với xu hướng mới này.

Thứ ba, nhiều cơ quan báo chí đã bắt đầu tạo ra sản phẩm đa dạng và phong phú, chẳng hạn như voice to text, text to voice, podcast, text to picture, hay MC ảo để đáp ứng nhu cầu của người dùng.

Cuối cùng, một số cơ quan báo chí đã hợp tác với các công ty công nghệ để phát triển nền tảng AI phù hợp với nhu cầu của mình xây dựng chiến lược kinh doanh mới để thích nghi với xu hướng AI, chẳng hạn như sử dụng chatbot trực tuyến 24/24 hoặc các mô hình phân tích dữ liệu, và các ứng dụng AI trong quản lý nội dung mới.

Tuy nhiên, vẫn còn một số thách thức cần phải giải quyết. Nhiều phóng viên và biên tập viên vẫn chưa rõ về công nghệ AI và cách sử dụng nó để hỗ trợ trong công việc.

Đồng thời, các cơ quan báo chí thường có hạn chế về tài nguyên và kinh phí, khiến cho việc áp dụng công nghệ AI trở nên khó khăn. Chính vì vậy, các cơ quan báo chí cần phải thay đổi văn hóa của mình để thích nghi với xu hướng AI - điều mà không dễ dàng thực hiện.

PV: Ông có lời khuyên nào cho các nhà báo hoặc tổ chức báo chí trong việc ứng dụng AI mà vẫn giữ được bản sắc và giá trị cốt lõi của nghề báo?

Ông Lê Hoài Trung: Tôi xin có một số gợi ý sau để giúp các nhà báo và tổ chức báo chí ứng dụng AI mà vẫn giữ được bản sắc và giá trị cốt lõi của nghề báo:

1. Đặt mục tiêu rõ ràng

Trước khi áp dụng AI, hãy xác định rõ mục tiêu và kỳ vọng. Điều này sẽ giúp tập trung vào việc đạt được kết quả cụ thể, không quá kỳ vọng công nghệ sẽ giải quyết được nhiều mục tiêu.

2. Tìm hiểu về công nghệ

Hãy tìm hiểu về công nghệ AI và cách nó có thể hỗ trợ trong nghề báo. Điều này sẽ giúp hiểu rõ về tiềm năng và giới hạn của công nghệ.

3. Áp dụng AI một cách cẩn thận

Đừng áp dụng AI quá nhanh chóng và quá rộng một cách dại dột. Hãy thử nghiệm các ứng dụng của sản phẩm cụ thể cho từng công đoạn trong quy trình và đánh giá hiệu quả trước khi triển khai rộng rãi.

4. Tăng cường đào tạo và phát triển kỹ năng

Hãy đào tạo và phát triển kỹ năng cho phóng viên, biên tập viên và đội ngũ kỹ thuật khác nhau trong quy trình để họ có thể sử dụng công nghệ AI một cách hiệu quả.

5. Đảm bảo tính độc lập và khách quan

Cần đảm bảo rằng việc áp dụng AI không ảnh hưởng đến tính độc lập và khách quan của nghề báo. Điều này sẽ giúp các nhà báo giữ được giá trị cốt lõi của nghề báo.

6. Tạo ra nội dung đa dạng

Tạo ra nội dung đa dạng để đáp ứng nhu cầu của người đọc, chẳng hạn như chatbot, video ngắn, podcast, nội dung xã hội.v.v..

7. Xây dựng chiến lược hành động mới

Xây dựng chiến lược hành động mới để thích nghi với xu hướng AI. Điều này sẽ giúp tăng cường hiệu suất và doanh thu.

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 1+2 tháng 1+2 năm 2025)