Triển lãm “Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam - nơi hội tụ những thành tựu khoa học, công nghệ”

Sức sáng tạo của trí tuệ Việt Nam

Triển lãm “Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam - nơi hội tụ những thành tựu khoa học, công nghệ” do Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Việt Nam là sự kiện nằm trong khuôn khổ Triển lãm thành tựu đất nước nhân dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước CHXHCN Việt Nam (2/9/1945-2/9/2025).

Không gian trưng bày triển lãm của Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam lấy hình tượng bộ não là trung tâm điều khiển mọi hoạt động của con người, được chia thành nhiều “thùy”, tương ứng với các lĩnh vực khoa học tự nhiên như: Nghiên cứu cơ bản và đào tạo; khoa học trái đất; khoa học sự sống; công nghệ vật liệu-năng lượng; công nghệ môi trường; công nghệ thông tin và tự động hóa; công nghệ vũ trụ và từ đó đi đến hợp tác phát triển.

Mỗi khu vực trưng bày của triển lãm đều mang tính biểu tượng, đồng thời chứa đựng những câu chuyện thực tiễn, thể hiện khả năng sáng tạo của trí tuệ Việt Nam.

Triển lãm trưng bày của Viện Hàn lâm gồm: Đường hầm lịch sử, không gian trưng bày và điểm nhấn.

Trong phần Đường hầm lịch sử, các tài liệu, hình ảnh trưng bày đã tái hiện lại quá trình xây dựng và phát triển Viện Hàn lâm là cơ quan nghiên cứu khoa học hàng đầu của cả nước, có nhiệm vụ triển khai các nghiên cứu cơ bản, ứng dụng và áp dụng các tiến bộ KH&CN nhằm phục vụ sự phát triển bền vững của đất nước.

8 phân khu - 8 trụ cột khoa học và công nghệ tiêu biểu

Khu triển lãm của Viện Hàn lâm được thiết kế thành 8 phân khu chủ đề, tương ứng với 8 trụ cột KH&CN tiêu biểu.

Phân khu “Nghiên cứu cơ bản và Đào tạo” đã khẳng định nghiên cứu cơ bản là thế mạnh của Viện Hàn lâm, với nhiều lĩnh vực đạt trình độ tiên tiến trong khu vực và quốc tế.

Tiêu biểu là công trình Toán học của Giáo sư Hoàng Tụy, nổi tiếng toàn cầu với thuật ngữ “Tụy’s cut”. Trong lĩnh vực vật lý, Giáo sư Nguyễn Văn Hiệu được trao tặng Giải thưởng Lênin năm 1986 nhờ khám phá ra định luật về bất biến kích thước của quá trình sinh hạt cơ bản, ông là người Việt Nam duy nhất được nhận giải thưởng danh giá này của nhà nước Liên Xô.

Trong 5 năm qua, Viện Hàn lâm đã công bố trên 12.000 công trình khoa học, trong đó, số công trình công bố quốc tế là 8.400, tăng 73% so với giai đoạn trước, đạt trung bình mỗi năm là 1.650 công trình công bố quốc tế. Viện Hàn lâm đã được cấp 292 bằng độc quyền sở hữu trí tuệ (trong đó có 09 bằng độc quyền sáng chế quốc tế), tăng 52% so với nhiệm kỳ trước...

Bên cạnh đó, công tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao có nhiều bước phát triển vượt bậc, gắn bó chặt chẽ giữa đào tạo và nghiên cứu khoa học, chất lượng đào tạo nguồn nhân lực không ngừng được nâng cao.

Hiện Viện Hàn lâm có ba đơn vị đào tạo trực thuộc gồm: Trường đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (USTH), Học viện Khoa học và Công nghệ (GUST), Viện Toán học. Đây đều là các cơ sở đào tạo đại học và sau đại học uy tín, chất lượng, đáp ứng được nhu cầu của xã hội về đào tạo nhân lực trình độ cao trong lĩnh vực KH&CN.

Phân khu “Khoa học Trái đất” trưng bày những giải pháp công nghệ ứng dụng thực tiễn cao, nổi bật là công nghệ hồ treo thu trữ nước vách núi - giải pháp độc đáo giúp giải quyết vấn đề thiếu nước ở vùng cao; Công nghệ quan trắc động đất và Công nghệ kháng chấn phục vụ cho công trình.

Những giải pháp này đã khẳng định Viện Hàn lâm là đơn vị hàng đầu, có bề dày truyền thống về nghiên cứu cơ bản và ứng dụng triển khai trong lĩnh vực các khoa học trái đất tại Việt Nam.

Viện Hàn lâm đã chủ trì thực hiện nhiều công trình khoa học nền tảng và có giá trị to lớn, tiêu biểu như: Tập bản đồ Atlas Quốc gia Việt Nam (1996); Atlas điều kiện tự nhiên và môi trường vùng biển Việt Nam và kế cận (2009); các Tập Atlas tổng hợp vùng Tây Nguyên qua nhiều giai đoạn,...

Phân khu “Khoa học sự sống” thể hiện những kết quả mà Viện Hàn lâm đã điều tra, quan trắc tổng thể về đa dạng sinh học của Việt Nam, đồng thời mô tả gần 10.000 loài động vật, thực vật, phát hiện 1.500 loài mới cho khoa học (Bộ sách Động vật chí, Thực vật chí Việt Nam), đánh giá 1.400 loài nguy cấp, quý hiếm (Bộ Sách Đỏ Việt Nam).

Viện Hàn lâm cũng là đơn vị đầu tiên thực hiện nghiên cứu về sinh học phân tử và công nghệ gene, ứng dụng và phát triển trong xây dựng hệ gene của các sinh vật và người, chọn tạo giống cây trồng chỉnh sửa gene CRISPR-Cas9, vaccine thế hệ mới, giám định hài cốt liệt sĩ, bệnh di truyền người...

Phân khu “Khoa học vật liệu-năng lượng” trưng bày các sản phẩm vật liệu mới ứng dụng thực tiễn trong cuộc sống. Điều đó càng khẳng định Viện Hàn lâm là đơn vị tiên phong nghiên cứu về vật liệu và công nghệ nano của Việt Nam.

Về nghiên cứu cơ bản trình độ cao trong khoa học vật liệu trong 10 năm gần đây, Viện có trên 1.500 công bố quốc tế trên các tạp chí quốc tế có uy tín, tiệm cận trình độ nghiên cứu của các nước có nền khoa học tiên tiến (NIMS-Nhật Bản, KIMS- Hàn Quốc)…

Phân khu “Công nghệ môi trường” giới thiệu những giải pháp công nghệ làm sạch môi trường, công nghệ lọc nước plasma… Cụ thể, kết quả tiêu biểu Viện Hàn lâm đã phối hợp Bộ Quốc phòng xử lý làm sạch thành công 3.384m³ đất nhiễm dioxin bằng công nghệ phân hủy sinh học trong các hố chôn lấp tại Sân bay Biên Hòa.

Viện cũng chuyển giao cho Bộ Tư lệnh Hóa học, Bộ Quốc phòng công nghệ phân hủy sinh học và đã phối hợp xử lý sinh học thành công hơn 7.000 m³ đất ô nhiễm, hoàn thành vượt mức kế hoạch Tại Sân bay A So (A Lưới, Thừa Thiên Huế).

Phân khu “Công nghệ thông tin và Tự động hóa” tái hiện lại khoảng thời gian đầu những năm 1980, Viện Hàn lâm là đơn vị lắp ráp thành công những chiếc máy tính PC đầu tiên tại Việt Nam VT80, VT83, VT84, VT86.

Giai đoạn 1992 - 1993, Viện Hàn lâm là đơn vị đầu tiên tại Việt Nam kết nối thử nghiệm với Internet quốc tế. Trong năm 1994, Viện Hàn lâm và Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trường (nay là Bộ KH&CN) đạt được thỏa thuận đăng ký tên miền “.vn” với tổ chức quản lý tên miền Internet quốc tế. Email đầu tiên từ Thủ tướng Võ Văn Kiệt tới Thủ tướng Thụy Điển Carl Bildt trong năm 1994 được thực hiện qua Viện Hàn lâm.

Hiện Viện đã tích hợp công nghệ tự động hóa/điều khiển công nghiệp (OT) với công nghệ số (IT), tương thích các thiết bị công nghiệp SCADA, DCS và các giao thức truyền dẫn công nghiệp chuẩn; giải pháp công nghệ giám sát, điều khiển tập trung thiết bị công nghiệp, robot thông qua IoT và nền tảng Cloud.

Phân khu “Công nghệ vũ trụ” trưng bày các mô hình giới thiệu những thành tựu của Viện Hàn lâm khi từng bước làm chủ công nghệ chế tạo vệ tinh và Trạm mặt đất.

Cụ thể, Viện Hàn lâm đã chế tạo và phóng thành công các vệ tinh: PicoDragon (1kg), NanoDragon (6kg), MicroDragon (50kg). Đến nay, VAST đã xây dựng cơ sở hạ tầng cho phép sản xuất vệ tinh đến 180kg tại Hòa Lạc.

Hiện nay, vệ tinh quan sát Trái đất công nghệ SAR đầu tiên của Việt Nam là LOTUSat-1 đã hoàn thành chế tạo, đang chờ phóng lên quỹ đạo. Bên cạnh đó, Viện Hàn lâm cũng là cơ quan hàng đầu về nghiên cứu, ứng dụng công nghệ vũ trụ trong các lĩnh vực điều tra cơ bản, phòng chống thiên tai, bảo vệ môi trường, nông, lâm nghiệp phục vụ phát triển kinh tế, xã hội của đất nước

Phân khu “Hợp tác Phát triển” thể hiện sự phát triển mạnh mẽ trong các hoạt động chuyển giao công nghệ, thương mại hóa kết quả nghiên cứu cũng như trong mở rộng hợp tác quốc tế.

Bên cạnh việc duy trì và phát triển quan hệ với các đối tác truyền thống như Nga, Pháp, Nhật Bản, Belarus, Hàn Quốc… trong năm 2024, Viện Hàn lâm đã mở rộng hợp tác với nhiều đối tác mới, trong đó có Viện Hàn lâm Khoa học Rumani, Viện Hàn lâm Khoa học Mông Cổ, Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Kazakhstan, Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Kyrgyzstan...