Từ lịch sử đến tương lai: Quan hệ Việt - Nga không ngừng phát triển

Những cột mốc quan trọng

Hơn 70 năm trước, vào ngày 30/1/1950, Liên Xô trở thành một trong những quốc gia đầu tiên công nhận và thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với sự nghiệp chính nghĩa của nhân dân Việt Nam.

Tình cảm gắn bó giữa hai dân tộc đã được hình thành trước đó gần ba thập kỷ, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh lần đầu tiên đặt chân đến Liên Xô, tìm kiếm con đường giải phóng Việt Nam khỏi ách thống trị thực dân. Từ đó, dù khoảng cách địa lý xa xôi, nhân dân Việt Nam và Nga luôn đồng hành, vượt qua bao khó khăn và thử thách, xây dựng mối quan hệ hữu nghị đặc biệt kéo dài đến ngày nay.

Nhìn lại lịch sử quan hệ Việt - Nga qua hơn 70 năm, có thể thấy mối quan hệ này luôn duy trì sự nồng ấm, tin cậy và ngày càng phát triển trên mọi phương diện như chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học, công nghệ, và nhiều lĩnh vực khác.

Trong suốt cuộc đấu tranh giành độc lập và quá trình xây dựng đất nước, Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam luôn nhận được sự đồng cảm, ủng hộ và giúp đỡ quý báu từ Liên Xô trước đây và nay là Liên bang Nga.

Kể từ khi chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao, quan hệ giữa hai nước đã có bước phát triển mạnh mẽ. Vào tháng 3/2001, hai bên ký Tuyên bố chung về quan hệ Đối tác chiến lược Việt Nam - Liên bang Nga, mở ra một giai đoạn hợp tác mới. Đến tháng 7/2012, hai nước quyết định nâng tầm quan hệ lên mức Đối tác chiến lược toàn diện.

Đối tác tin cậy, hợp tác ngày càng sâu rộng

Trong lĩnh vực chính trị - ngoại giao, quan hệ Việt Nam - Nga có sự tin cậy cao và ngày càng được củng cố thông qua các chuyến thăm các cấp, nhất là cấp cao. Hai bên duy trì nhiều cơ chế phối hợp và đối thoại như Đối thoại chiến lược Ngoại giao - Quốc phòng - An ninh thường niên cấp Thứ trưởng thường trực Ngoại giao; Đối thoại chiến lược quốc phòng cấp Thứ trưởng Quốc phòng…

Ngoài ra, hai bên tiến hành tham vấn chính trị thường kỳ cấp Thứ trưởng Ngoại giao và cấp Cục, Vụ trong khuôn khổ hợp tác giữa hai Bộ Ngoại giao.

Hợp tác kinh tế - thương mại phát triển tích cực, có những giai đoạn kim ngạch song phương tăng từ 10 - 15%/năm, là kết quả của việc ký kết Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh Kinh tế Á - Âu. Mặc dù chịu tác động của tình hình bất ổn của thế giới và khu vực, kim ngạch thương mại năm 2023 vẫn đạt hơn 3,6 tỷ USD.

Riêng trong 5 tháng đầu năm 2024, kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa giữa hai bên đạt 1,96 tỷ USD, tăng 51,4% so với cùng kỳ năm 2023; trong đó, xuất khẩu của Việt Nam sang Nga đạt 955,6 triệu USD, tăng 44,7%. Nhập khẩu từ Nga sang Việt Nam đạt 1 tỷ USD, tăng 58,4% so với cùng kỳ năm 2023(1).

Về đầu tư, Nga hiện có 186 dự án tại Việt Nam với tổng vốn gần 1 tỷ USD, trong khi Việt Nam cũng có khoảng 25 dự án tại Nga trị giá khoảng 3 tỷ USD. Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Nga tại Đông Nam Á, và Nga là một trong 5 đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam ở châu Âu.

Điểm nhấn quan trọng trong hợp tác kinh tế giữa hai nước là sự phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực năng lượng, dầu khí với các dự án lớn. Ngoài liên doanh Vietsovpetro là lá cờ đầu trong hợp tác dầu khí, hai bên đã có thêm những liên doanh khác đang hoạt động tích cực ở cả hai nước.

Quan hệ quốc phòng - an ninh giữa hai nước có truyền thống vững chắc và ngày càng đi vào chiều sâu. Việt Nam tiếp tục coi Nga là đối tác chiến lược quan trọng trong lĩnh vực này, đặc biệt trong các dự án hợp tác quân sự và đào tạo cán bộ quân sự. Các hoạt động hợp tác quốc phòng giữa hai bên luôn đảm bảo sự ổn định và hiệu quả cao.

Hợp tác song phương trong các lĩnh vực như khoa học công nghệ, văn hóa, giáo dục, du lịch, địa phương... ngày càng được mở rộng, trong đó hợp tác khoa học công nghệ và giáo dục đào tạo giữa hai nước được đẩy mạnh và nâng lên tầm chiến lược.

Về lĩnh vực hợp tác giáo dục - đào tạo, trước đây, Liên Xô đã giúp Việt Nam đào tạo gần 40.000 cán bộ và chuyên gia giỏi thuộc nhiều chuyên ngành khác nhau. Hiện nay, Nga tiếp tục hỗ trợ Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực. Từ năm 2019, Nga đã tăng số học bổng cho Việt Nam lên khoảng 1.000 suất/năm. Hiện có khoảng hơn 5.000 sinh viên Việt Nam du học tại Liên bang Nga. Việt Nam đã cử được 1.204 lưu học sinh du học Nga theo diện học bổng cho niên khóa 2022/2023.

Hợp tác khoa học - công nghệ tiếp tục được duy trì. Hai nước đã thực hiện các dự án nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Hợp tác nghiên cứu khoa học trong khuôn khổ Trung tâm Nhiệt đới tại Việt Nam mang lại nhiều kết quả tích cực. Hai bên đang triển khai dự án Trung tâm Nghiên cứu khoa học và công nghệ hạt nhân.

Hợp tác giao lưu nhân dân tiếp tục mang lại những kết quả tích cực, thể hiện mối quan hệ gắn bó mật thiết xuyên suốt lịch sử với nhiều hoạt động phong phú, cụ thể, thiết thực và sáng tạo.

Cố Phó Thủ tướng Vũ Khoan từng khẳng định, “trên thế giới, ít có quốc gia nào có quan hệ gắn bó với Liên Xô trước đây cũng như Nga hiện nay như Việt Nam. Có lẽ không ở đâu công dân Việt Nam từng học tập, làm việc ở Nga nhiều như Việt Nam”.

Năm 2023, hai nước kỷ niệm 100 năm Ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh lần đầu tiên đặt chân đến thành phố Petrograd (Saint Peterburg) để tìm thấy ánh sáng cho hành trình tìm đường cứu nước của Người. Các hoạt động giao lưu văn hóa được tổ chức thường xuyên, góp phần tăng cường hiểu biết và hữu nghị giữa nhân dân Việt Nam và nhân dân Nga. Hai bên tổ chức thường niên và luân phiên những ngày văn hóa tại Việt Nam và Nga.

Năm 2024, Việt Nam và Nga kỷ niệm 30 năm ký kết Hiệp ước về những nguyên tắc cơ bản của quan hệ hữu nghị và 12 năm thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện. Năm 2025 cũng là một năm có ý nghĩa lớn khi Việt Nam và Nga kỷ niệm 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao.

Những dấu mốc quan trọng này sẽ là cơ hội để hai nước cùng nhìn lại những thành tựu hợp tác trong quá khứ, đồng thời vạch ra lộ trình hợp tác bền vững trong tương lai./.