Việt Nam - Brazil hợp tác về AI, bán dẫn, 5G

Trong khuôn khổ Hội nghị Thượng đỉnh BRICS tại Rio de Janeiro vừa qua, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Phạm Đức Long và Bộ trưởng Khoa học, Công nghệ và Đổi mới (KH,CN&ĐM) Brazil Luciana Santos đã trao Bản ghi nhớ hợp tác trong các lĩnh vực KH,CN, đổi mới sáng tạo (ĐMST) và chuyển đổi số (CĐS), trước sự chứng kiến của Thủ tướng Phạm Minh Chính và Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva.

Bản ghi nhớ hợp tác do Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng và Bộ trưởng Luciana Santos ký kết, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong quan hệ hợp tác song phương giữa hai quốc gia trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược.

Bản Ghi nhớ hợp tác này tiếp nối Hiệp định Hợp tác KH&CN được ký kết vào năm 2008, thể hiện cam kết mạnh mẽ của cả hai quốc gia trong việc làm sâu sắc hơn quan hệ song phương, thúc đẩy kết nối viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp (DN) hai nước; mở ra cơ hội hợp tác thông qua các dự án nghiên cứu chung, tăng cường trao đổi cán bộ khoa học và mở rộng mạng lưới hợp tác; cùng nhau giải quyết các thách thức chung của hai quốc gia thông qua khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Bộ trưởng Luciana Santos, bày tỏ sự vui mừng khi hoàn tất thỏa thuận này nhằm tạo điều kiện để làm sâu sắc hơn mối quan hệ hợp tác giữa hai nước, đặc biệt trong lĩnh vực bán dẫn và trí tuệ nhân tạo. Brazil cũng rất quan tâm đến việc thúc đẩy các hành động chung trong chuyển dịch năng lượng, đa dạng sinh học, an ninh lương thực và dinh dưỡng, cũng như các môi trường đổi mới sáng tạo.

Hai bên nhất trí thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực: ứng dụng và phát triển các công nghệ mới nổi như trí tuệ nhân tạo (AI), máy tính hiệu năng cao và dữ liệu lớn; công nghệ chất bán dẫn; thúc đẩy hệ sinh thái Internet vạn vật (IoT) và công nghệ chuỗi khối (blockchain); quản trị số trong các dự án công nghệ; điện toán đám mây; công nghiệp 4.0; công nghệ viễn thông tiên tiến như 5G và 6G cùng các ứng dụng liên quan.

Hai bên cũng nhấn mạnh việc phát triển nguồn nhân lực và nâng cao năng lực; hỗ trợ DN khởi nghiệp công nghệ và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo; đồng thời đẩy mạnh CĐS trong các lĩnh vực trọng điểm như đô thị thông minh, y tế và giáo dục. Ngoài ra, hai bên có thể mở rộng hợp tác sang các lĩnh vực khác thuộc phạm vi KH,CN, ĐMST và CĐS theo thỏa thuận chung.

Bộ trưởng Santos nhấn mạnh thêm tiềm năng hợp tác: "Vì đang ở cùng một giai đoạn phát triển về nhiều công nghệ, chúng ta có rất nhiều điều để học hỏi, chia sẻ và cùng có lợi thông qua việc tăng cường kết nối giữa nguồn nhân lực, các nhà nghiên cứu, trung tâm nghiên cứu, khu công nghệ và DN. Hai quốc gia chúng ta cùng chia sẻ mục tiêu mở rộng khả năng tiếp cận công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT-TT), hỗ trợ các nhóm dân cư yếu thế trong tiến trình hòa nhập số".

Với việc ban hành hàng loạt các chính sách, chiến lược, kế hoạch gần đây như: Chiến lược KHCN&ĐMST quốc gia Brazil giai đoạn 2025-2035, Chính sách Công nghiệp Mới "Nova Indústria Brazil" (công bố tháng 1/2024), và Kế hoạch AI Brazil (7/2024) cho thấy Brazil hiện đang thúc đẩy mạnh mẽ tái công nghiệp hóa sáng tạo, CĐS, và phát triển công nghệ then chốt như AI, bán dẫn, điện toán đám mây... Đây là cơ hội quan trọng để Việt Nam tăng cường hợp tác với Brazil trong các lĩnh vực mà hai bên cùng quan tâm.

Tìm hiểu những đột phá công nghệ mới và tìm kiếm cơ hội hợp tác

Tiếp đó, ngày 07/7/2025, Thứ trưởng Phạm Đức Long đã có chuyến thăm và làm việc tại Trung tâm Nghiên cứu Vật lý Brazil (CBPF) đặt tại Thành phố Rio de Janeiro. TS. Márcio Portes de Albuquerque, Giám đốc CBPF và Ban Lãnh đạo của Trung tâm đã đón tiếp Thứ trưởng.

Chuyến thăm của Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Đức Long nhằm tìm hiểu sâu hơn về hoạt động và thành tựu của CBPF, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ mới nổi như công nghệ lượng tử và trí tuệ nhân tạo (AI), đồng thời mở ra cơ hội hợp tác nghiên cứu khoa học giữa hai quốc gia.

CBPF được thành lập vào ngày 15/01/1949, là một trong những viện nghiên cứu hàng đầu của Brazil trực thuộc Bộ KH,CN&ĐMST. Với việc tập hợp được đội ngũ nghiên cứu đa dạng đến từ viện trường và DN, trung tâm này có trung bình 300 bài báo khoa học mỗi năm và CBPF đã được Scimago xếp hạng là tổ chức đứng đầu Brazil về nghiên cứu chất lượng và hợp tác quốc tế vào năm 2013.

CBPF thực hiện nghiên cứu lý thuyết và thực nghiệm trong nhiều lĩnh vực như năng lượng cao, hạt thiên văn, công nghệ nano, vật lý ứng dụng cho y sinh, thông tin lượng tử, khoa học vật liệu, từ tính và thiết bị khoa học. Trung tâm cũng tham gia vào nhiều hợp tác khoa học quốc tế lớn với các tổ chức uy tín như CERN (Thụy Sĩ) và Fermilab (Mỹ).

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, Bộ KH,CN&ĐMST Brasil đã quan tâm đầu tư và phát triển các lĩnh vực công nghệ tiên tiến tại CBPF. Năm 2023, Bộ trưởng Khoa học, Công nghệ và Đổi mới Brazil Luciana Santos đã phê duyệt đầu tư thiết bị tại 2 phòng thí nghiệm, với trị giá cho mỗi phòng khoảng 6 triệu USD.

Phòng thí nghiệm Công nghệ Lượng tử (QuantumTec) vừa được khánh thành vào tháng 6/2025, là một minh chứng cho sự đầu tư mạnh mẽ này. Đây là trung tâm nghiên cứu tập trung vào máy tính lượng tử, truyền thông lượng tử và cảm biến lượng tử. QuantumTec được trang bị tủ lạnh pha loãng với khả năng làm lạnh xuống 7 mK, thiết bị bay hơi để chế tạo chip qubit và các thiết bị siêu dẫn.

Với nguồn vốn tài trợ nghiên cứu từ các quỹ và tập đoàn lớn của Brazil, QuantumTec là phòng thí nghiệm công nghệ lượng tử thực nghiệm đầu tiên tại CBPF có khả năng phát triển và thử nghiệm qubit siêu dẫn ngay tại chỗ. Trung tâm được định hướng trở thành đầu mối quốc gia trong phát triển công nghệ lượng tử, kết hợp giữa nghiên cứu, đào tạo nguồn nhân lực và hợp tác với doanh nghiệp, hứa hẹn sẽ là một trung tâm đầu ngành tại khu vực Mỹ Latinh.

Cùng với QuantumTec, Phòng thí nghiệm Lab-IA cũng được hoàn thiện vào ngày 13/6/2025. Lab-IA tập trung nghiên cứu và phát triển các thuật toán AI ứng dụng trong vật lý (vũ trụ học, địa vật lý, hải dương học, dầu khí…) và tích hợp AI với các hệ thống dữ liệu khổng lồ.

Với siêu máy tính Sci.Mind/SciMining có hiệu năng lên đến 84 teraflops, Lab-IA đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật, bao gồm chiến thắng "Thách thức Thấu kính hấp dẫn mạnh" năm 2020 và Giải Inventor Petrobras (2022) nhờ kết quả AI và HPC.

Thứ trưởng Phạm Đức Long bày tỏ ấn tượng sâu sắc trước mô hình hoạt động và các thành tựu của CBPF, đặc biệt là quyết tâm đầu tư của Chính phủ Brazil vào các công nghệ mới như lượng tử và AI, cũng như phương thức khuyến khích các nhà nghiên cứu ở các viện, trường phối hợp chặt chẽ với hoạt động của các doanh nghiệp.

Trong thời gian tới, Bộ KH&CN Việt Nam mong muốn CBPF sẽ phối hợp với các viện, trường của Việt Nam để thảo luận về các hướng nghiên cứu chung mà hai bên cùng quan tâm.

Bộ KH&CN Việt Nam và Bộ Khoa học, Công nghệ và Đổi mới Brazil sẽ tiếp tục trao đổi và thống nhất về việc tạo hành lang thuận lợi để hỗ trợ cho các hoạt động nghiên cứu chung, phục vụ cho nhu cầu phát triển của cả hai quốc gia./.