Việt Nam - Lào hợp tác hướng tới hệ sinh thái KH&CN bền vững và số hóa toàn diện

NAFOSTED - FOSTED: Đối tác chiến lược trên hành trình nâng tầm nghiên cứu KH,CN&ĐMST

Phát biểu khai mạc buổi Lễ, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy nhấn mạnh, thời gian qua, hợp tác KH,CN&ĐMST giữa Việt Nam và Lào đã có nhiều kết quả tích cực. Đặc biệt, trong bối cảnh cả hai quốc gia đang thúc đẩy tái cấu trúc hệ thống KH&CN theo hướng đồng bộ, linh hoạt và hiện đại, Việt Nam cũng đã tích hợp các lĩnh vực quản lý KH,CN&ĐMST, chuyển đổi số, viễn thông và bưu chính… vào một đầu mối là Bộ KH&CN.

Cùng với đó là sự vận hành hiệu quả của hai quỹ tài trợ: NAFOSTED - cơ quan điều hành duy nhất các nhiệm vụ KH&CN cấp quốc gia, đảm nhận cả nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng và sản xuất; Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia (NATIF) tập trung cho hoạt động hỗ trợ chuyển giao và đổi mới công nghệ trong doanh nghiệp. Đây là định hướng lớn của Việt Nam nhằm rút ngắn khoảng cách giữa nghiên cứu và sản xuất, đồng thời khẳng định vai trò của KH&CN trong phát triển kinh tế - xã hội.

Thứ trưởng cho biết thêm, Luật KH,CN&ĐMST vừa được Quốc hội Việt Nam thông qua đã tạo hành lang pháp lý mở, khuyến khích sự tự chủ trong hoạt động nghiên cứu và thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh. Trên nền tảng đó, NAFOSTED đang đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện, xây dựng hệ thống quản lý tài trợ hiện đại, minh bạch và hiệu quả, sẵn sàng chia sẻ toàn bộ mô hình, kinh nghiệm và công cụ hỗ trợ cho FOSTED, đặc biệt là trong việc chuyển đổi số, xây dựng hệ thống quản lý nhiệm vụ trực tuyến, đào tạo nhân lực công nghệ thông tin và nâng cao năng lực điều hành quỹ.

Thứ trưởng khẳng định, hợp tác giữa NAFOSTED và FOSTED không chỉ dừng lại ở các chương trình tài trợ nghiên cứu cơ bản, mà cần mở rộng sang hỗ trợ doanh nghiệp, thúc đẩy đổi mới và chuyển giao công nghệ, ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn.

Hợp tác Việt - Lào: Từ hỗ trợ vận hành quỹ đến đồng phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo

Phát biểu tại buổi Lễ, ông Samlane Phankhavong, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Thể thao Lào, Phó Chủ tịch Quỹ FOSTED bày tỏ cảm ơn sâu sắc tới Bộ KH&CN Việt Nam và NAFOSTED vì sự đồng hành, hỗ trợ bền bỉ trong suốt thời gian qua. Ông đánh giá cao tính hiệu quả của các chương trình hợp tác, đặc biệt là hỗ trợ xây dựng hành lang pháp lý, chia sẻ mô hình vận hành quỹ, đào tạo nâng cao năng lực quản lý KH&CN.

Ông Samlane Phankhavong đề xuất một số nội dung cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả hợp tác giữa hai bên, gồm: Bộ KH&CN Việt Nam tiếp tục hỗ trợ Bộ Giáo dục và Thể thao Lào trong công tác quản lý nhà nước về KH&CN; NAFOSTED tiếp tục tăng cường chia sẻ kinh nghiệm, hướng dẫn cụ thể để FOSTED có thể tổ chức thực hiện hiệu quả các văn bản pháp lý liên quan đến cơ chế tài trợ nghiên cứu; hai bên duy trì cơ chế trao đổi thường xuyên về kinh nghiệm quản lý quỹ, cũng như quy trình xét chọn, tài trợ các nhiệm vụ nghiên cứu phù hợp với điều kiện của Lào…

Bày tỏ nhất trí với đề xuất của ông Samlane Phankhavong, Thứ trưởng Bùi Thế Duy cũng gợi ý hợp tác mang tính chiến lược giữa hai quốc gia - phát triển phần mềm dịch tự động giữa tiếng Việt và tiếng Lào, có khả năng nhận diện giọng nói và chuyển đổi thành văn bản. Đây được xem là dự án trí tuệ nhân tạo (AI) thiết thực, không chỉ góp phần xóa rào cản ngôn ngữ trong nghiên cứu - đào tạo mà còn giúp Lào làm chủ công nghệ nhận diện giọng nói bản địa. Đồng thời giao nhiệm vụ cho hai Quỹ phối hợp cùng hai Đại học Quốc gia của hai nước triển khai dự án.

Thứ trưởng Bùi Thế Duy bày tỏ tin tưởng, với thế mạnh công nghệ thông tin và nghiên cứu ứng dụng, Đại học Quốc gia Hà Nội có thể đảm đương vai trò phát triển kỹ thuật; phía Lào sẽ hỗ trợ cung cấp dữ liệu, ghi âm giọng nói người Lào để vận hành hệ thống. Nếu dự án thành công, đây sẽ là sản phẩm hợp tác tiêu biểu được lãnh đạo cấp cao hai nước đánh giá cao, đóng góp thiết thực cho hệ sinh thái KH,CN&ĐMST của cả Việt Nam và Lào.

Đồng hành xây dựng hệ thống tài trợ trực tuyến, đào tạo chuyên sâu

Giới thiệu tổng quan về hoạt động của Quỹ, ông Nguyễn Phú Bình, Phó Giám đốc NAFOSTED cho biết, hai bên đã ký Biên bản ghi nhớ hợp tác từ năm 2017. Giai đoạn 2020-2023, NAFOSTED triển khai nhiệm vụ theo Nghị định thư, hỗ trợ FOSTED xây dựng hành lang pháp lý điều hành hoạt động tài trợ KH&CN tại Lào; bao gồm: hệ thống thông tư, quy chế quản lý chuyên gia, hội đồng khoa học, lập dự toán và tài chính. FOSTED đã chủ động tiếp nhận và xử lý trung bình khoảng 200 hồ sơ tài trợ mỗi năm, hỗ trợ từ 37–38 đề tài/năm với quy mô nhỏ và trung bình, kinh phí khoảng 500 triệu kip/đề tài.

Đây là bước phát triển đáng ghi nhận, cho thấy năng lực thực thi của FOSTED đang dần được nâng cao, hướng tới mô hình hoạt động chuyên nghiệp, bài bản và bền vững.

Trong giai đoạn tiếp theo, NAFOSTED và FOSTED sẽ tiếp tục đẩy mạnh hợp tác trên nhiều phương diện: Nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo; Tiếp tục hỗ trợ phía Lào xây dựng hệ thống quản lý trực tuyến các chương trình tài trợ hỗ trợ, đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ của Quỹ Lào; Hợp tác trong lĩnh vực tiêu chuẩn, đo lường và đánh giá sự phù hợp, đáp ứng nhu cầu và phù hợp với khả năng của hai Bên; Triển khai các hoạt động hợp tác trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ đã thiết lập, đặc biệt là đào tạo nâng cao năng lực cho cơ quan và cán bộ của Lào; Thúc đẩy phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình.

Bà Keophayvanh Douangsavanh, Chánh Văn phòng Viện Khoa học Quốc gia Lào, Trưởng ban Thư ký FOSTED, Thành viên Hội đồng Quản lý FOSTED đã giới thiệu khái quát về cơ cấu tổ chức, chức năng và tình hình hoạt động của FOSTED, tình hình hợp tác đến nay và đề xuất phương hướng hợp tác trong tương lai. Theo đó, FOSTED là quỹ quốc gia có nhiệm vụ tài trợ cho các đề tài nghiên cứu cơ bản và nâng cao năng lực nghiên cứu trong lĩnh vực KH,CN&ĐMST. Song song với tài trợ nghiên cứu, Quỹ còn hỗ trợ các đơn vị xây dựng văn bản chiến lược KH&CN; tổ chức các hoạt động khoa học nhằm nâng cao nhận thức cho giới trẻ và thúc đẩy việc tham gia các hội nghị, hội thảo, khóa đào tạo về KH&CN…

Bà Keophayvanh Douangsavanh đánh giá cao hiệu quả hợp tác giữa FOSTED và NAFOSTED trong suốt thời gian qua, đặc biệt trong chia sẻ kinh nghiệm quản lý, xây dựng hành lang pháp lý và tổ chức vận hành Quỹ. Bà kỳ vọng, trong thời gian tới, hai bên sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ trong triển khai các văn bản, điều hành nhiệm vụ KH&CN và từng bước hướng tới vận hành hệ thống quản lý tài trợ trực tuyến - tương tự như mô hình hiện đang áp dụng thành công tại Việt Nam.

Trong khuôn khổ buổi Lễ, các đại biểu đã tập trung trao đổi, thảo luận hợp tác về phát triển hệ thống cơ sở dữ liệu OMS của FOSTED; đào tạo và trao đổi những bài học, thông tin để nâng cao năng lực cho FOSTED; hợp tác chung giữa NAFOSTED và FOSTED về nghiên cứu khoa học song phương trong thời gian tới.

Tại buổi Lễ, hai bên đã ký kết và trao Bản ghi nhớ hợp tác tài trợ nghiên cứu KH,CN&ĐMST. Hai bên thống nhất các nội dung hợp tác gồm: Hợp tác đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ nghiên cứu, quản lý khoa học; Hợp tác xây dựng và triển khai các chương trình tài trợ, hỗ trợ của Quỹ phát triển KH&CN.

Biên bản xác lập năm hình thức hợp tác chủ đạo: Hỗ trợ xây dựng hệ thống quản lý nhiệm vụ KH&CN trực tuyến cho FOSTED (tiếng Lào/tiếng Anh); Hai Bên trao đổi cán bộ, chuyên gia luân phiên 01 năm/lần; Tổ chức gặp gỡ, trao đổi, đánh giá kết quả hợp tác giữa hai Quỹ luân phiên 01 năm/lần; Tổ chức Hội nghị, Hội thảo, tập huấn nâng cao năng lực quản lý khoa học; Triển khai nhiệm vụ nghiên cứu chung.

Việc ký kết Biên bản ghi nhớ giữa NAFOSTED và FOSTED không chỉ là minh chứng cho mối quan hệ hợp tác bền chặt giữa hai cơ quan, mà còn thể hiện quyết tâm chung của Việt Nam và Lào trong việc lấy KH,CN&ĐMST làm động lực phát triển quốc gia, góp phần nâng cao tiềm lực khoa học và hội nhập khu vực một cách hiệu quả, bền vững.