Xây dựng cơ sở hạ tầng hiện đại để phát triển kinh tế - xã hội các huyện đảo

Tiếp tục Kỳ họp thứ 6, chiều 1/11/2023, Quốc hội tiếp tục thảo luận tại hội trường về đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển năm 2023; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2024; đánh giá giữa nhiệm kỳ thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2021-2025; Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025; Kết quả thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội...

Quan tâm tới vấn đề phát triển kinh tế, đảm bảo quốc phòng, an ninh trên biển, đại biểu Quốc hội đề xuất cơ chế đặc thù ưu tiên nguồn lực để đầu tư đột phá hệ thống cơ sở hạ tầng hiện đại, phục vụ phát triển kinh tế-xã hội của các huyện đảo.

Hiện nay, kết cấu hạ tầng trên các huyện đảo phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội còn hạn chế. Cần đầu tư đột phá hệ thống kết cấu hạ tầng hiện đại, kết nối bờ, biển, đảo như cảng biển, sân bay, đường bộ, điện lưới thông tin liên lạc...

Để làm được điều này, rất cần cơ chế đặc thù cho các huyện đảo vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ, gồm Trường Sa, Lý Sơn, Cồn Cỏ nói riêng và 12 huyện đảo của cả nước nói chung, để ưu tiên nguồn lực đầu tư. Bởi ngoài chức năng là một đơn vị hành chính, các huyện đảo còn liên quan đến vai trò là điểm xác lập đường cơ sở chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc.

Thực trạng kinh tế - xã hội tại các huyện đảo

Sự phát triển kinh tế - xã hội ở các huyện đảo có ý nghĩa chiến lược hết sức to lớn đối với sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của nước ta hiện tại cũng như trong tương lai, vì các huyện đảo nước ta giàu tiềm năng, cho phép phát triển nhiều hoạt động kinh tế khác nhau như: Đánh bắt, nuôi trồng thủy sản và khai thác các đặc sản biển (bào ngư, đồi mồi, ngọc trai, tổ yến…); Phát triển công nghiệp chế biến thủy hải sản; Phát triển du lịch biển - đảo; Giao thông vận tải biển.

Việc đẩy mạnh phát triển kinh tế xã hội ở các huyện đảo sẽ xóa bỏ dần sự chênh lệch về trình độ phát triển giữa hải đảo và đất liền, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân.

Nhưng hiện nay, phát triển kinh tế - xã hội tại các huyện đảo đang gặp rất nhiều khó khăn như: địa hình huyện đảo chia cắt, xa đất liền, các đảo nằm độc lập, cách trở cho việc đi lại giữa các xã trong huyện, giữa huyện, xã với đất liền và mất nhiều thời gian. Việc lập một số quy hoạch chuyên ngành chậm so với yêu cầu như: Lập bản đồ địa chính, quy hoạch phát triển du lịch, quy hoạch xây dựng, quy hoạch nuôi trồng thủy sản… Tình trạng bao chiếm, lấn chiếm đất rừng, đất công, xây dựng trái phép, không phép diễn ra ở một số nơi trên đảo khá phức tạp.

Ngoài ra, kể từ thời điểm thực hiện quy định tại Điều 79, Luật Tài nguyên, Môi trường biển và hải đảo, giữ nguyên hiện trạng, không được phép đầu tư, xây dựng mới công trình trong phạm vi 100 m tính từ đường mực nước triều cao trung bình nhiều năm về phía đất liền hoặc về phía trong đảo thì huyện đảo lại càng khó khăn, vướng mắc hơn. Hầu như các dự án, công trình đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, nhất là du lịch đều “vướng”.

Cùng với đó, dự án, công trình đầu tư tại các xã đảo chưa đồng bộ; cơ sở hạ tầng và các dịch vụ du lịch chưa tương xứng với tiềm năng phát triển. Hầu hết các cơ sở dịch vụ du lịch do người dân tự đầu tư quy mô nhỏ lẻ nên còn nhiều hạn chế, yếu kém về cơ sở vật chất và phương thức hoạt động. Chưa lập quy hoạch du lịch chi tiết nên chưa thu hút được các nhà đầu tư lớn vào lĩnh vực du lịch. Vì vậy, nhu cầu về cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển du lịch và các lĩnh vực ngành nghề khác là rất lớn và cấp bách.

Ưu tiên đầu tư hệ thống kết cấu hạ tầng hiện đại

Việc phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại đáp ứng nhu cầu phát triển của Bộ, ngành, địa phương với quốc gia tại các huyện đảo đã trở thành vấn đề vô cùng cấp thiết. Vì vậy, một khối lượng lớn nhiệm vụ về thể chế, đầu tư, xây dựng kết cấu hạ tầng cần được hoàn thành, tạo ra diện mạo mới cho các huyện đảo để hòa nhịp chung với sự phát triển đất nước.

Nhiều chương trình, dự án công trình kết cấu hạ tầng, nhất là trong giao thông, năng lượng, thông tin… được triển khai thực hiện theo hướng tập trung đầu tư để sớm đi vào khai thác, vận hành hiệu quả, tăng khả năng tiếp cận các dịch vụ hạ tầng cơ bản, đáp ứng được yêu cầu phát triển của xã hội.

Bên cạnh đó, cần phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ, tích hợp hiện đại, đi trước và mở ra không gian phát triển mới. Trong đó, nguồn lực Nhà nước tập trung cho những công trình hạ tầng thiết yếu, đóng vai trò chủ đạo, dẫn dắt vốn đầu tư.

Trong từng lĩnh vực hạ tầng cũng phải xác định điểm đột phá. Cụ thể, đối với hạ tầng đô thị, bên cạnh đường bộ, cần quan tâm hơn nữa đến đường thuỷ và hàng không; tập trung đầu tư cho hạ tầng thông tin, viễn thông đang ngày càng trở nên quan trọng trong phát triển đô thị thông minh.

Ngoài ra, cần đẩy mạnh phát triển hạ tầng xã hội, y tế, giáo dục, khoa học công nghệ, văn hoá…, kiến tạo không gian sáng tạo cho hoạt động văn hoá, công nghiệp kinh tế biển xanh, công nghệ cốt lõi,…; có lộ trình phát triển những loại hình hạ tầng mới về môi trường, năng lượng tái tạo…

Một vấn đề rất quan trọng nữa là các địa phương cần đổi mới tư duy trong xây dựng và thực hiện các quy hoạch, kế hoạch phát triển hệ thống đô thị trên các huyện đảo có cơ sở hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đồng bộ, hiện đại theo mô hình, tiêu chí tăng trưởng xanh, đô thị thông minh.

Đồng thời đẩy nhanh xây dựng hoàn thiện kết cấu hạ tầng các khu kinh tế, khu công nghiệp theo hướng tiếp cận mô hình khu kinh tế, khu công nghiệp sinh thái, có sức hấp dẫn các nhà đầu tư, thu hút và sử dụng hiệu quả các nguồn lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao; giải quyết tốt vấn đề môi trường, xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân tại các huyện đảo.