Xây dựng thương hiệu bền vững đưa nông sản Việt cất cánh

Nhiều thương hiệu nông sản Việt rơi vào tay nước ngoài

Việt Nam nổi tiếng với thị phần xuất khẩu lúa gạo, cà phê, sắn… thuộc top đầu thế giới, tiếp đó là các mặt hàng có giá trị cao như các sản phẩm từ gỗ, thủy sản, tiêu, hạt điều, rau quả, cao su… cũng có đóng góp lớn vào tổng giá trị xuất khẩu hàng hóa và GDP nước ta.

Năm 2019, gạo ST25 đạt danh hiệu gạo ngon nhất thế giới tại Hội nghị gạo thế giới diễn ra tại Manila, Philippines. Nhờ danh hiệu gạo ngon nhất thế giới mở đường, vừa qua, gạo ST25 đã vượt qua hơn 600 tiêu chuẩn kỹ thuật thành công thâm nhập vào thị trường Nhật Bản - một thị trường được đánh giá có yêu cầu cao bậc nhất khu vực châu Á. Việc chinh phục được thị trường "khó tính" này mở ra cơ hội mới cho gạo Việt Nam tiến xa hơn, đi rộng hơn trên bàn đổ thế giới và vị thế gạo Việt Nam nói chung cũng được nâng cao.

Cùng với gạo còn có hạt điều, cà phê cũng từng bước tạo được vị thế riêng nhờ những nỗ lực xây dựng thương hiệu sản phẩm quốc gia thông qua các cuộc xúc tiến thương mại của các bộ, ban, ngành, địa phương. Năm 2021 đánh dấu những nỗ lực trong thành công đưa quả thanh long xuất khẩu chính ngạch sang Nhật Bản, quả xoài xuất khẩu vào Mỹ, vải thiều đi EU…

Dù vậy, nhìn nhận trực diện, Việt Nam vẫn còn những vết "dằm" thương hiệu như phở, nước mắm, cà phê… đang được xuất khẩu vào thị trường quốc tế dưới thương hiệu của quốc gia khác. Điển hình là phở ăn liền có mặt trên kệ hàng ở siêu thị Mỹ, EU được sản xuất bởi doanh nghiệp Thái Lan, cùng lúc đó doanh nghiệp Việt vẫn đang loay hoay trong việc xây dựng thương hiệu riêng để rồi, món ăn được xem như "quốc hồn, quốc tuý" của chúng ta đang được xuất khẩu dưới tên một quốc gia khác. Thương hiệu nước mắm Phú Quốc và cà phê Buôn Mê Thuột trước đó cũng đã rơi vào tay các công ty nước ngoài hay một số doanh nghiệp Mỹ đăng ký bảo hộ nhãn hiệu gạo ST25 của Việt Nam là gạo ngon nhất thế giới 2019 tại Mỹ…

Mới đây, ông Marko Wald, Trưởng Đại diện Phòng Công nghiệp và Thương mại Đức tại Việt Nam cho rằng, Việt Nam có sản phẩm nông sản đa dạng, rất ngon và khẳng định người Đức rất thích nó. Song, "tôi chỉ thấy những sản phẩm nông sản của Việt Nam được nhập khẩu vào Đức dưới tên một quốc gia khác hoặc nhãn hiệu khác mà không phải Việt Nam", ông Marko Walde nói.

Tính đến ngày 1/8/2022, cả nước đã có 141 đơn đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho các mặt hàng nông, lâm thủy sản, trong đó đã cấp chứng nhận bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho 116 sản phẩm. Cả nước cũng đã có 1.682 chứng nhận tập thể đã được cấp.

Một số sản phẩm có chứng nhận chỉ dẫn địa lý hoặc nhãn hiệu tập thể đã đạt tiêu chuẩn chất lượng quốc tế, đang xuất khẩu nhiều vào các thị trường cao cấp trên thế giới như: Nước mắm Phú Quốc, chè hữu cơ shan tuyết Phìn Hồ, chè Thái Nguyên, hồ tiêu Gia Lai, cà phê Buôn Mê Thuột, vải thiều Lục Ngạn (Bắc Giang)...

Việt Nam có nhiều lợi thế và tiềm năng trong sản xuất nông nghiệp nhưng số lượng sản phẩm được đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý cả trong nước và thị trường quốc tế như trên còn khá khiêm tốn. Đề cập đến những bất cập trong việc xây dựng và bảo hộ nhãn hiệu của sản phẩm nông nghiệp, bà Lê Thị Thu, Phó Giám đốc Trung tâm Thẩm định chỉ dẫn địa lý và nhãn hiệu quốc tế của Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, việc xây dựng và bảo hộ nhãn hiệu của sản phẩm nông nghiệp đang đối diện với nhiều khó khăn.

Ở Trung ương, chưa có các quy định chi tiết về quản lý đối với đối tượng chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu chứng nhận, nhãn hiệu tập thể. Sự phối hợp chưa chặt chẽ và liên tục giữa Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công thương. Ở địa phương, thiếu khảo sát xác định nhu cầu của người sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng. Việc này dẫn đến lựa chọn sản phẩm đăng ký chưa phù hợp thực tiễn và nhu cầu thị trường.

Xây dựng thương hiệu là cốt lõi để cạnh tranh bền vững, hiệu quả

Đánh mất thương hiệu vào tay chủ thể nước ngoài sở hữu, không chỉ khiến tài sản bị thất thoát, rơi vào tay người khác mà còn khiến những sản phẩm đó bị kiện hoặc bị ngăn chặn xuất khẩu ngay tại cửa khẩu biên giới các nước do xâm phạm độc quyền nhãn hiệu.

Trong thực trạng hiện nay, khi đất nước ngày một hội nhập sâu rộng, tham gia nhiều Hiệp ước quốc tế thì một lần nữa, bài học về đăng ký sở hữu thương hiệu tại các nước đối với doanh nghiệp Việt đang cần thiết hơn bao giờ hết.

Thương hiệu không phải những điều viển vông, những thứ xa vời, thương hiệu chính là giá trị vô hình giúp mâm cơm của người nông dân thêm những cá, những thịt, giúp con trẻ thêm bộ quần áo mới. Phần lớn các sản phẩm nước ta có nguồn gốc từ nông lâm thủy sản, việc xây dựng thương hiệu phải xuất phát từ chính người nông dân, tuyên truyền xây dựng thương hiệu phải mang tính đại chúng để người dân thấy được giá trị thương hiệu mang lại, qua đó từng bước mới thay đổi được thái độ, nhận thức của người dân với bài toán thương hiệu.

Muốn gây dựng chỗ đứng của các sản phẩm Việt ở nước ngoài, trước hết cần xây dựng thương hiệu có uy tín khi tiêu thụ ngay ở trong nước. Muốn tạo niềm tin về hàng hóa cho khách hàng nước ngoài thì bản thân người tiêu dùng Việt phải gắn bó và tin yêu một cách thực sự những sản phẩm lưu hành ở thị trường nội địa

Cùng với đó là tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá các thương hiệu một cách bài bản với độ trung thực cao. Trong giao dịch mua bán giữ chữ tín trong kinh doanh đối với các sản phẩm Việt. Song song với việc phát triển sản xuất cần củng cô hệ thống phân phối có thương hiệu để phục vụ người tiêu dùng. Nếu được xây dựng thương hiệu, được ký kết hợp đồng tiêu thụ, được quy hoạch vùng chăn nuôi, vùng sản xuất tập trung có thể những sản phẩm nông sản ấy sẽ được sản xuất có kế hoạch, bao tiêu đầu ra.

Gần đây nhất, Tập đoàn TH đã đầu tư 620 tỷ đồng để sở hữu dây chuyền sản xuất tương ớt, tương cà, cháo tươi dinh dưỡng, cơm ăn liền từ nguyên liệu tươi hiện đại của châu Âu, Mỹ, Nhật Bản … Ông Ngô Minh Hải, Chủ tịch Tập đoàn TH cho biết, dự án bắt đầu xây dựng từ tháng 5/2020 và dự kiến hoàn thành vào đầu năm 2023 với mục tiêu góp phần giải quyết bài toán đầu ra cho sản phẩm nông nghiệp tỉnh Thái Bình.

Việc xây dựng thương hiệu cho hàng hóa Việt Nam vươn xa cần được thể hiện từ nhận thức tới hành động. Dưới sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, sự hỗ trợ của các bộ ngành liên quan cùng các địa phương có sản phẩm, chắc chắn trong thời gian không xa, thương hiệu hàng hóa nông sản Việt Nam sẽ vươn xa, đứng vững ở thị trường nội địa và vươn ra các thị trường các nước trên thế giới.

Về phía các đơn vị sản xuất nông nghiệp, hợp tác xã, nên xây dựng và phát triển thương hiệu phải dựa trên các giá trị cốt lõi của sản phẩm, dịch vụ. Đó là chất lượng đặc thù, giá trị khác biệt, uy tín, độ an toàn của sản phẩm. Cần thúc đẩy hình thành các chuỗi giá trị sản phẩm mang nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận, chỉ dẫn địa lý để đưa sản phẩm cuối cùng ra đến thị trường.

Đặc biệt, việc tối quan trọng là các sản phẩm cần phải được đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý cả trong nước và trên thị trường quốc tế để khi xảy ra các vấn đề tranh chấp thì doanh nghiệp có hàng rào pháp lý bảo vệ./.