Yếu tố then chốt để Việt Nam hội nhập ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu

Nguồn lực để phát triển nhân lực công nghệ số

Trong bối cảnh xu hướng của chuỗi giá trị bán dẫn đang dần dịch chuyển sang các nước Đông Nam Á, Việt Nam có đầy đủ điều kiện và yếu tố cần thiết để phát triển công nghiệp bán dẫn. Để đón đầu cơ hội này, việc chuẩn bị các điều kiện cần thiết, trong đó việc phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn được coi là một trong những yếu tố then chốt.

Chương trình “Phát triển nguồn nhân lực công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050” đã được Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long ký Quyết định số 1017/QĐ-TTg ngày 21/9/2024.

Theo Quyết định, mục tiêu chung đến năm 2030, Việt Nam đào tạo, phát triển đội ngũ nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn có chất lượng, tập trung vào công đoạn thiết kế vi mạch bán dẫn, đóng gói và kiểm tra. Từng bước nắm bắt công nghệ trong công đoạn sản xuất bán dẫn, trong đó đào tạo được ít nhất 50.000 nhân lực có trình độ từ đại học trở lên phục vụ ngành công nghiệp bán dẫn trong tất cả các đoạn công nghiệp của chuỗi giá trị.

Phấn đấu đến năm 2050, Việt Nam có đội ngũ nhân lực mạnh, gia nhập chuỗi giá trị ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu, đủ khả năng đáp ứng yêu cầu phát triển ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam cả về chất lượng và số lượng.

Mục tiêu cụ thể, phấn đấu đến năm 2030: Đào tạo ít nhất 50.000 nhân lực có trình độ từ đại học trở lên phục vụ ngành công nghiệp bán dẫn, trong đó đào tạo ít nhất 42.000 kỹ sư, cử nhân. Trong đó có ít nhất 7.500 học viên y sĩ và 500 nghiên cứu sinh và đào tạo ít nhất 15.000 nhân lực trong công đoạn thiết kế, ít nhất 35.000 nhân lực trong công đoạn sản xuất, đóng gói, kiểm tra và các công đoạn khác của ngành công nghiệp bán dẫn. Đặc biệt tập trung đào tạo ít nhất 5.000 nhân lực có chuyên môn sâu về trí tuệ nhân tạo phục vụ ngành công nghiệp bán dẫn. Đào tạo chuyên sâu về công nghiệp bán dẫn cho 1.300 học viên Việt Nam giảng dạy tại các viện nghiên cứu nghiên cứu, cơ sở giáo dục đại học, cơ sở hỗ trợ đào tạo và doanh nghiệp.

Đến năm 2050, phấn đấu đáp ứng đủ nhu cầu tại Việt Nam về số lượng và chất lượng nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn trong tất cả các giai đoạn của chuỗi giá trị. Các cơ sở đào tạo, đặc biệt là các cơ sở giáo dục đại học của Việt Nam có đủ năng lực đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam.

Để thực hiện mục tiêu Quyết định nêu rõ 7 nhiệm vụ nhóm và giải pháp thực hiện bao gồm: Nghiên cứu, xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù để đưa ra hợp lý các hoạt động bên trong Nhà nước - Nhà trường - Nhà doanh nghiệp. Trong đó các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở hỗ trợ đào tạo và các tổ chức có liên quan đến bố trí chủ động hoặc huy động nguồn lực hợp pháp để đầu tư phát triển phòng thí nghiệm bán dẫn đảm bảo phục vụ cho nhu cầu đào tạo, nghiên cứu của đơn vị.

Đồng thời ưu tiên học bổng cho người học theo học các chương trình đào tạo tài năng, cho người học chương trình đào tạo về công nghiệp bán dẫn theo quy định của cơ sở giáo dục đại học. Ngoài ra, nguồn ngân sách trung ương, thực hiện đa dạng hóa nguồn vốn để phát triển chương trình khai thác, bảo đảm huy động đầy đủ, đáp ứng đúng thời điểm cơ cấu phù hợp đã được quy định nhằm tăng cường huy động vốn từ ngân sách địa phương, các nguồn vốn đóng góp hợp pháp của doanh nghiệp và hoạt động hỗ trợ tài chính của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước. Ươm tạo doanh nghiệp và khuyến khởi nghiệp ngành công nghiệp bán dẫn, tạo điều kiện phát triển doanh nghiệp hỗ trợ ngành công nghiệp bán dẫn.

Hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận nguồn lực lao động, tài chính và công nghệ bảo đảm sự phát triển nhanh chóng, bền vững của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong ngành công nghiệp bán dẫn. Thúc đẩy phát triển các nhóm nghiên cứu, tăng cường gắn kết đào tạo nhân lực trình độ sau đại học với hoạt động nghiên cứu và phát triển công nghệ trong lĩnh vực bán dẫn thông qua thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ các cấp.

Bên cạnh đó công tác truyền thông, tuyên truyền, nâng cao nhận thức của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và toàn xã hội về vai trò, ý nghĩa của chương trình, của ngành công nghiệp bán dẫn và khối ngành khoa học , công nghệ, kỹ thuật, toán học (STEM), tạo ra phong trào thi đua sôi nổi trong việc thực hiện phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn và nội dung của chương trình.

Tăng cường hợp tác quốc tế, đặc biệt là với các quốc gia, khu vực phát triển ngành công nghiệp bán dẫn để trao đổi kinh nghiệm về đào tạo, nghiên cứu chuyên ngành công nghiệp bán dẫn. Khuyến khích các cơ sở giáo dục của Việt Nam xây dựng, phát triển các chương trình hợp tác đào tạo, trao đổi học viên với các cơ sở giáo dục, nghiên cứu về ngành công nghiệp bán dẫn có uy tín trên thế giới.

Thuận lợi ban đầu để hiện thực hoá mục tiêu

Cũng trong Hội thảo “Phát triển nguồn nhân lực cho công nghiệp bán dẫn tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc” do Trung tâm Xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch Hà Nội phối hợp với Ban quản lý Khu công nghệ cao Hòa Lạc tổ chức, TS. Võ Xuân Hoài, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) nhấn mạnh Việt Nam đang có nhiều lợi thế với sự tham gia của hàng chục doanh nghiệp bán dẫn, trong đó có hơn 40 công ty thiết kế, khoảng 20 doanh nghiệp lĩnh vực đóng gói, kiểm thử, sản xuất thiết bị ngành bán dẫn.

Việt Nam có những đối tác lớn về thiết kế bán dẫn với số lượng kỹ sư tham gia lớn. Khi tham gia vào công đoạn thiết kế, đội ngũ kỹ sư nhận mức lương khá cao so với thu nhập bình quân của Việt Nam. Theo khảo sát, lương trung bình của một kỹ sư Việt Nam khoảng 60 triệu đồng/tháng.

Nhận thấy thị trường bán dẫn toàn cầu đang trên đà tăng trưởng mạnh, dự tính trở thành nền công nghiệp nghìn tỷ USD vào năm 2030. Tuy nhiên, ngành này đang phải đối mặt với thách thức lớn về nguồn nhân lực và chuỗi cung ứng.

Tổ chức Số liệu thương mại bán dẫn toàn cầu (WSTS) cho biết thị trường bán dẫn toàn cầu dự kiến ​​tăng trưởng 13,1% trong năm 2024, đạt kỷ lục 588,36 tỷ USD và sẽ tăng 990 tỷ USD vào năm 2030. Hiệp hội Công nghiệp bán dẫn Đông Nam Á (SEMI SEA) cũng dự đoán thị trường bán dẫn Việt Nam có thể tăng trưởng hơn 6% trong giai đoạn 2022-2027.

Cũng theo WSTS, đến năm 2030, thị trường cần khoảng 1 triệu lao động cho các khâu thiết kế, sản xuất, lắp ráp, đóng gói, kiểm tra chip. Dự báo ngành công nghiệp bán dẫn ở Mỹ sẽ thiếu từ 70.000– 90.000 lao động trong những năm tới. Nhật Bản dự đoán trong thập kỷ kỷ tới, mỗi năm ngành này sẽ thiếu khoảng 1.000 nhân lực chất lượng cao từ đó đưa ra nhu cầu nhân sự ở một số thị trường hiện nay cũng rất lớn.

Được biết Nhật Bản đang đề xuất sản xuất phối hợp với Việt Nam và ASEAN đào tạo ra 100.000 kỹ sư ngành công nghệ số trong đó có bán dẫn. Hiện nay các tập đoàn của Nhật Bản đã sang Việt Nam làm việc với các cơ quan liên quan để phát triển khai.

Cũng tại Việt Nam, các chuyên gia kinh tế dự báo trong khoảng 5 năm tới, ngành bán dẫn cần khoảng 20.000 người và 10 năm tới là 50.000 người theo trình độ đại học trở lên. Trong khi số lượng nhân lực thiết kế hiện tại chỉ có khoảng 5.000 người.

Nhận thấy ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam được cho là có nhiều lợi thế nguồn nhân lực với số lượng lớn, tỷ lệ dân số vàng, yêu thích các ngành STEM. Việt Nam hiện có 160 trường chuyên ngành đào tạo kỹ thuật công nghệ và 134.000 sinh viên đầu vào mỗi năm tham gia ngành công nghệ, trong đó có 1.400 sinh viên tốt nghiệp ngành chuyên ngành bán dẫn năm. Đây là những lợi ích ban đầu về nhân lực cho bán dẫn để Việt Nam hiện thực hoá mục tiêu đã đề ra./.