Chuyển đổi số và dòng chảy của báo chí truyền thông

Trong báo chí truyền thông, công nghệ truyền thông số tạo ra cơ hội cho các cơ quan báo chí, truyền thông ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin trong tổ chức, sản xuất, phát hành các sản phẩm báo chí, truyền thông tới công chúng. Theo đó, công nghệ đa nền tảng trên cơ sở áp dụng công nghệ thông tin là cơ sở để các cơ quan, tổ chức báo chí, truyền thông tổ chức hoạt động báo chí, truyền thông hiệu quả mà ít phụ thuộc vào các công nghệ. Thông qua báo chí đa nền tảng, công chúng có thể tiếp cận tới thông tin thông qua nhiều nền tảng kỹ thuật số khác nhau như: Truyền thông đại chúng, truyền thông Internet, mạng xã hội và truyền thông xã hội... Đặc biệt, các giải pháp kỹ thuật, công nghệ hầu hết dựa vào các nền tảng khác nhau để hỗ trợ các hoạt động của cơ quan báo chí, truyền thông khai thác tối đa tài nguyên của mình để phục vụ công chúng một cách hiệu quả nhất.

Cùng với sự phát triển của ngành báo chí, truyền thông dưới tác động của tiến trình chuyển đổi số quốc gia, nhu cầu thông tin của công chúng ngày một cao. Để đáp ứng nhu cầu này, các cơ quan truyền thông đã không ngừng thay đổi, tái cơ cấu và chuyển đổi số để thỏa mãn các nhu cầu của công chúng. Trong bối cảnh mới, môi trường truyền thông ngày càng đa dạng, đa chiều và phong phú thì công chúng đã thay đổi từ chủ thể tiếp nhận thụ động trở thành các chủ thể tiếp nhận chủ động. Họ trực tiếp tham gia vào quá trình truyền thông và có quyền tham gia trực tiếp vào việc lựa chọn thông tin.

Nhằm nâng cao năng lực công chúng truyền thông trong bối cảnh chuyển đổi số ở Việt Nam, các cơ quan báo chí, truyền thông cần bám sát chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về báo chí, truyền thông. Trên cơ sở là Luật Báo chí năm 2016, Quyết định số 362/QĐ-TTg ngày 03/4/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025, Quyết định số 348/QĐ-TTg ngày 6/4/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược “Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”. Theo đó các cơ quan báo chí, truyền thông không chỉ tập trung nền tảng báo in, truyền hình hay website, mà còn phải đồng thời cung cấp thông tin cho các phiên bản máy tính bảng, điện thoại di động theo thiết kế chuyển đổi linh hoạt. Các cơ quan cũng cần cung cấp sản phẩm truyền thông hướng tới các nền tảng hiện chưa thông dụng và chưa thành sản phẩm thương mại, ví dụ như các thiết bị đeo trên người (Wearables). Báo chí đa nền tảng là lựa chọn tốt để các cơ quan báo chí truyền thông cung cấp các sản phẩm báo chí, truyền thông có thể được sản xuất, xuất bản không phụ thuộc vào loại hình hay phương tiện truyền thông, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công chúng truyền thông đối với các sản phẩm báo chí.

Dưới tác động rõ rệt của công nghệ đối với cơ quan, tổ chức báo chí, dòng chảy thông tin được luân chuyển 24 giờ/ngày trong suốt 365 ngày/năm không phụ thuộc vào không gian, thời gian hay khoảng cách địa lý, thông qua nhiều kênh thông tin khác nhau. Với nhiều nguồn thông tin khác nhau đòi hỏi các cơ quan, tổ chức báo chí, truyền thông cũng phải từng bước thay đổi để đáp ứng tình hình mới.

Các loại hình báo chí mới ra đời, các kênh truyền thông mới hình thành mà không bị chi phối bởi thời gian, không gian hay khoảng cách cũng đặt các cơ quan quản lý nhà nước về báo chí, truyền thông của Việt Nam trước các thách thức, khó khăn mới, đồng thời cũng là cơ hội cho các cơ quan này tiếp cận nhanh hơn các phương thức quản lý hoạt động báo chí, truyền thông theo hướng hiện đại, hiệu quả hơn, dựa trên nền tảng của công nghệ số. Việc hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực công nghệ số là rất cần thiết để tạo ra hành lang pháp lý chặt chẽ nhưng không bó buộc để các cơ quan báo chí hoạt động ngày càng hiệu quả.

Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, báo chí, truyền thông ngày càng phát huy vai trò của mình trong lĩnh vực tư tưởng, văn hóa và góp phần bình ổn các hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội. Mặc dù Nhà nước đã và đang đầu tư khá lớn cho báo chí với các cơ cấu ngân sách như ngân sách nhà nước cho phát thanh, truyền hình, báo in, báo điện tử nhưng trong bối cảnh truyền thông số, nhà nước cần có nguồn lực cụ thể, có chính sách huy động nguồn lực phục vụ cho các cơ quan, tổ chức báo chí, truyền thông thực hiện chuyển đổi số.

Sức ảnh hưởng của truyền thông số cũng làm cho các cơ quan quản lý nhà nước nhận thức rõ vấn đề về sự cần thiết trong hoàn thiện hành lang pháp lý. Điều này đòi hỏi cần thống nhất nhận thức và chỉ đạo của Đảng đối với báo chí, truyền thông, đồng thời cần có một hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đồng bộ trong lĩnh vực báo chí, truyền thông. Cần xây dựng các quy định cụ thể, rõ ràng nhằm điều chỉnh tốt hơn chức năng, nhiệm vụ, cơ chế phối hợp của các cơ quan quản lý nhà nước, hoàn thiện việc tổ chức thực thi pháp luật báo chí và tổ chức thanh tra, kiểm tra thường xuyên, nhanh nhạy để kịp thời ngăn chặn, xử lý những vi phạm pháp luật về báo chí, truyền thông.